Object
Heimerstein

Locatie
Adres: Zorginstelling Heimerstein heeft als adres Cuneraweg 12 3911 RM Rhenen
Rhenen
Gemeente Rhenen
Provincie Utrecht

Heimerstein lag op dezelfde plaats als het huidige huis, 2 kilometer ten oosten van Rhenen, aan het oostereinde van de Heimersteinselaan.

Typologie

Het is niet bekend welk type kasteel Heimerstein is geweest.

Etymologie
Het gedeelte '-stein' in de naam Heimerstein duidt erop dat het om een stenen huis ging. Het is niet bekend waar het gedeelte 'Heimer-' vandaan komt.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 27-07-2001

Huidige functie:

Het huidige huis Heimerstein is opgetrokken in 1951-1952, nadat in de Tweede Wereldoorlog het oude huis Heimerstein verwoest was. Het doet tegenwoordig dienst als een tehuis voor verstandelijk gehandicapten.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Van het oorspronkelijke Heimerstein is niets meer te zien.

Fysisch-geografische situering
Zoals vermeld in Archis: geomorfologie - Gordeldekzandwelvingen (+/- oud bouwlanddek), bodemkunde - Beekeerdgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand.

Oudste vermelding
Datum: 1401
Bron: Maris 1956, 270-271.

"'dat huus ende hofstede, geheiten Hamersteyn'."

In de Stichtse leenprotocollen wordt in 1401 gesproken van 'dat huus ende hofstede, geheiten Hamersteyn, gelegen bi den huse ter Horst mitter werff ende als t begrepen is'.

Bezitsgeschiedenis
De oudste vermelding van Heimerstein stamt uit 1401, als Arend Willemsz. van Egmond beleend wordt met het huis en de hofstede geheten Hamersteyn. In 1419 kwam Heimerstein in bezit van Johan Borre van Hemert. Het bleef in handen van zijn nakomelingen tot het, ruim een eeuw later, door het overlijden van Aleid Johansdr. van Hemert in handen kwam van haar neef Hubert van Renen. Het vererfde op zijn zoon Hubert, en vervolgens kwam het in handen van Willem Lijster. In 1581 was Heimerstein in bezit van Renger de Bruijn, een van de twee burgemeesters van Rhenen. In 1657 is er sprake van een 'de vrouw van Emminckhuijsen woonende op Heimersteijn'. Het is niet duidelijk wie hier bedoeld wordt. Mogelijk gaat het om de vrouw van Johan van Reede van Renswoude, die Emminkhuizen op dat moment in zijn bezit had. In 1688 is ene Hubert van Rhenen Hubertsz. eigenaar van Heimerstein. In 1699 kwam het in handen van Alexander Stuart. Eind achttiende eeuw bewoonde burgemeester mr. Jacob Hakstein van Cadier het huis. In 1840 was het bezit van A.F.G.G.C. baron von Knobelsdorff. Vervolgens vererfde het op de familie Schimmelpenninck tot Nijenhuis. Deze verkochten het in de jaren twintig van de twintigste eeuw. Heimerstein werd vervolgens ingericht als een tehuis voor geestelijk gehandicapten. In 1944 werd het huis volledig verwoest, en in 1951-1952 werd het weer opgebouwd.

Bouwgeschiedenis
Het is niet bekend wanneer en door wie Heimerstein is gebouwd. Het moet voor 1401 zijn geweest, aangezien het toen voor het eerst werd vermeld. Tekeningen van Cornelis Pronk uit 1731 en Jan de Beijer uit 1750 laten een, in fasen gebouwd huis zien, dat op architectonische gronden gedateerd kan worden in het eind van de 16de of het begin van de 17de eeuw. Het is echter niet ondenkbaar dat het een oudere kern bevat. Afgaande op de tekeningen bestond het huis uit een L- of T-vormige bouwblok van tweeënhalve bouwlaag onder haaks op elkaar staande zadeldaken. Haaks op de achterzijde van het linker deel stond een rechthoekige vleugel van anderhalve bouwlaag onder een zadeldak. Tegen de voorzijde van het rechter deel stond een erkerachtige uitbouw van anderhalve bouwlaag. Voor 1836 is dit huis ingrijpend verbouwd tot een rechthoekig landhuis van twee bouwlagen met aan weerszijden twee lager paviljoens. Na 1836 is dit huis aan de achterzijde vergroot met twee uitbouwen van twee bouwlagen.In 1944 is het huis door de Duitsers in brand gestoken. De oranjerie en het koetshuis bleven gespaard. Op de plek van het oude huis is in 1951-52 het huidige huis gebouwd.

Afbeeldingen
Huis Heimerstein, door Cornelis Pronk, 1731. RKD 1486. Huis Heimerstein, door Jan de Beyer, 1750. KHA, AT/MVC 704. Romers 1969, nr. 444.

Bronnen
Maris, A.J., 1956, Repertorium op de Stichtse leenprotocollen uit het landsheerlijke tijdvak, I. De Nederstichtse leenacten (1394-1581), 's-Gravenhage, 270-271.

Literatuur
- Olde Meierink, B., e.a., 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 549. - Romers, H., 1969, J. de Beijer oeuvre-catalogus, 's-Gravenhage, nr. 444.

Documentatie
N.v.t.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 27-07-2001

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
3L6, Gordeldekzandwelvingen (+/- oud bouwlanddek)

Bodemkundige codering
KpZg21-III, Beekeerdgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand.