Millingen, Huis te
VOLLEDIG [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Millingen, Huis te
Millingen, Huis te
Locatie
Adres: N.v.t.
Millingen aan de Rijn
Gemeente Millingen aan de Rijn
Provincie Gelderland
Op basis van kaartmateriaal kan worden gereconstrueerd dat het kasteel heeft gelegen buitendijks aan de Millingse banddijk, iets ten noordwesten van de oprit / afrit van de Rijndijk richting de pont.
Adres: N.v.t.
Millingen aan de Rijn
Gemeente Millingen aan de Rijn
Provincie Gelderland
Op basis van kaartmateriaal kan worden gereconstrueerd dat het kasteel heeft gelegen buitendijks aan de Millingse banddijk, iets ten noordwesten van de oprit / afrit van de Rijndijk richting de pont.
Typologie
Er is niet genoeg bekend van het middeleeuwse Huis te Millingen om het bij een bepaalde categorie in te delen.
Er is niet genoeg bekend van het middeleeuwse Huis te Millingen om het bij een bepaalde categorie in te delen.
Etymologie
De etymologie is onbekend.
De etymologie is onbekend.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 17-4-2003
Huidige functie:
Van het kasteel te Millingen is niets bewaard gebleven.
Laatst bijgewerkt: 17-4-2003
Huidige functie:
Van het kasteel te Millingen is niets bewaard gebleven.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Grondgebruik:
Er zijn, voor zover bekend, geen resten bewaard gebleven van het middeleeuwse Huis te Millingen.
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Grondgebruik:
Er zijn, voor zover bekend, geen resten bewaard gebleven van het middeleeuwse Huis te Millingen.
Afmetingen
Afmetingen kunnen niet worden gegeven aangezien er niets bekend is over het uiterlijk van dit middeleeuwse kasteel.
Afmetingen kunnen niet worden gegeven aangezien er niets bekend is over het uiterlijk van dit middeleeuwse kasteel.
Oudste vermelding
Datum: 1355, 22/2
Bron: A. P. van Schilfgaarde, Register op de leenen van het Huis Bergh (Arnhem 1929) nr. 287.
"'Dat huys to Millingen, myt den bongerden ende den Assweerde, butendykes in de Waal, myt aller toebehoir, hoge, lege, in diepen, in drogen, na inhailt siinre brieven.'"
Het huis Millingen werd in 1355 door Willem van den Bergh in achterleen uitgegeven aan Bartout Herberensz. van Oy.
Datum: 1355, 22/2
Bron: A. P. van Schilfgaarde, Register op de leenen van het Huis Bergh (Arnhem 1929) nr. 287.
"'Dat huys to Millingen, myt den bongerden ende den Assweerde, butendykes in de Waal, myt aller toebehoir, hoge, lege, in diepen, in drogen, na inhailt siinre brieven.'"
Het huis Millingen werd in 1355 door Willem van den Bergh in achterleen uitgegeven aan Bartout Herberensz. van Oy.
Bezitsgeschiedenis
Het is niet duidelijk wanneer het huis gebouwd werd, maar dit gebeurde in elke geval vóór de eerste vermelding in 1355. De heerlijkheid Millingen was leenroerig aan de graven van Kleef en werd in leen uitgegeven aan de heren van Byland. In 1233 wordt reeds Theodoricus Doys vermeld. In 1274 was de heer van Byland Willem Doys, zoon van Theodoricus. Willems zoon heette wederom Theodoricus (Diederik of Dirk) en noemde zich sinds 1294 Theodoricus Deus van Bilant. Hij trouwde met Sophia van der Leck en kreeg twee zoons, Johan en Otto. Johan kreeg een dochter, Sophia, die in 1348 trouwde met Willem van den Bergh. Hierdoor kwam Byland, en daarmee ook de heerlijkheid Millingen, in handen van het geslacht Bergh. In 1365 schonk Willem van de Bergh de heerlijkheid Millingen aan zijn dochter Elisabeth bij haar huwelijk met Johan, heer van Lynden. Van haar kleinzoon Johan kocht Willem van der Leck, heer van den Bergh, in 1430 Millingen terug. Het huis Millingen (in tegenstelling tot de heerlijkheid) was leenroerig aan de heerlijkheid Ooij en werd in 1355 door Willem van den Bergh in achterleen uitgegeven aan Bartout Herberensz. van Oy. In 1417 overleed de laatste mannelijke nakomeling van deze Bartout, en kreeg diens weduwe Geertruida het vruchtgebruik over het huis tot ook zij overleed in 1470. De leenband met Ooij werd afgekocht, en het huis keerde weer terug in handen van de heren van Bergh. De heren van Bergh verbleven niet zelf in Byland en Millingen, maar plaatsten er een ambtman. Aanvankelijk resideerde die in kasteel Byland, maar toen dit in de 16e eeuw onbewoonbaar werd door de veranderende loop van de Waal, verplaatsten zij hun zetel naar Millingen. In 1615 wordt de Rosenburg te Millingen genoemd als ambtshuis; het is helaas niet zeker of hiermee het 'huis te Millingen' bedoeld wordt. Tot 1611 vererfde de heerlijkheid Millingen regelmatig. In dat jaar stierf Herman van den Bergh zonder mannelijke nakomelingen, en ging Millingen, als een Kleefs mansleen, naar zijn broer Frederik. Diens kleindochter Maria Clara trouwde in 1666 met Maximiliaan van Hohenzollern-Sigmaringen, waardoor Millingen in het bezit van het geslacht Hohenzollern kwam. In deze periode raakte het huis te Millingen in verval; in de 18e eeuw was er weinig meer van over en vielen de resten ten prooi aan de rivier. In 1837 werd het verkocht aan F.C. Colenbrander.
Het is niet duidelijk wanneer het huis gebouwd werd, maar dit gebeurde in elke geval vóór de eerste vermelding in 1355. De heerlijkheid Millingen was leenroerig aan de graven van Kleef en werd in leen uitgegeven aan de heren van Byland. In 1233 wordt reeds Theodoricus Doys vermeld. In 1274 was de heer van Byland Willem Doys, zoon van Theodoricus. Willems zoon heette wederom Theodoricus (Diederik of Dirk) en noemde zich sinds 1294 Theodoricus Deus van Bilant. Hij trouwde met Sophia van der Leck en kreeg twee zoons, Johan en Otto. Johan kreeg een dochter, Sophia, die in 1348 trouwde met Willem van den Bergh. Hierdoor kwam Byland, en daarmee ook de heerlijkheid Millingen, in handen van het geslacht Bergh. In 1365 schonk Willem van de Bergh de heerlijkheid Millingen aan zijn dochter Elisabeth bij haar huwelijk met Johan, heer van Lynden. Van haar kleinzoon Johan kocht Willem van der Leck, heer van den Bergh, in 1430 Millingen terug. Het huis Millingen (in tegenstelling tot de heerlijkheid) was leenroerig aan de heerlijkheid Ooij en werd in 1355 door Willem van den Bergh in achterleen uitgegeven aan Bartout Herberensz. van Oy. In 1417 overleed de laatste mannelijke nakomeling van deze Bartout, en kreeg diens weduwe Geertruida het vruchtgebruik over het huis tot ook zij overleed in 1470. De leenband met Ooij werd afgekocht, en het huis keerde weer terug in handen van de heren van Bergh. De heren van Bergh verbleven niet zelf in Byland en Millingen, maar plaatsten er een ambtman. Aanvankelijk resideerde die in kasteel Byland, maar toen dit in de 16e eeuw onbewoonbaar werd door de veranderende loop van de Waal, verplaatsten zij hun zetel naar Millingen. In 1615 wordt de Rosenburg te Millingen genoemd als ambtshuis; het is helaas niet zeker of hiermee het 'huis te Millingen' bedoeld wordt. Tot 1611 vererfde de heerlijkheid Millingen regelmatig. In dat jaar stierf Herman van den Bergh zonder mannelijke nakomelingen, en ging Millingen, als een Kleefs mansleen, naar zijn broer Frederik. Diens kleindochter Maria Clara trouwde in 1666 met Maximiliaan van Hohenzollern-Sigmaringen, waardoor Millingen in het bezit van het geslacht Hohenzollern kwam. In deze periode raakte het huis te Millingen in verval; in de 18e eeuw was er weinig meer van over en vielen de resten ten prooi aan de rivier. In 1837 werd het verkocht aan F.C. Colenbrander.
Historische betekenis
Het huis was, na het verdwijnen van kasteel Byland, de zetel van de ambtman van Byland, die de heren van Bergh vertegenwoordigde.
Het huis was, na het verdwijnen van kasteel Byland, de zetel van de ambtman van Byland, die de heren van Bergh vertegenwoordigde.
Bouwgeschiedenis
Het is niet duidelijk wanneer het huis te Millingen gebouwd werd, maar in ieder geval voor 1355. De bouwheer was vermoedelijk iemand uit de familie Doys. Het huis te Millingen werd in 1499 door de Kleefse troepen verwoest, en in 1510 weer opgebouwd. Dit is ook het kasteel dat is afgebeeld op de kaart van Geelkercken uit 1638. Hier is summier een kasteel weergegeven dat lijkt te bestaan uit meerdere vleugels, waarvan er een wellicht een toren op een hoek is geweest. Ook dit kasteel werd verwoest; volgens Van der Aa werd het in 1672 belegerd en kapot geschoten door de Fransen. In 1768 zouden er alleen nog de hoofdmuren gestaan hebben, die door de rivier verzwolgen zouden zijn. Dit is echter niet bewezen, maar zeker is dat het huis in verval raakte en in de 18e eeuw ten prooi viel aan de rivier. Op de Hottinger kaart van 1785 is het niet meer afgebeeld. De voorburcht, waarop enkele oude huizen stonden, werd een eeuw later afgebroken. Rond 1900 werd het terrein waarop de voorburcht stond afgegraven en de grachten, die nog zichtbaar waren, gedempt. Van het uiterlijk van het huis zelf is weinig bekend; het had een kapel en een voorburcht.
Het is niet duidelijk wanneer het huis te Millingen gebouwd werd, maar in ieder geval voor 1355. De bouwheer was vermoedelijk iemand uit de familie Doys. Het huis te Millingen werd in 1499 door de Kleefse troepen verwoest, en in 1510 weer opgebouwd. Dit is ook het kasteel dat is afgebeeld op de kaart van Geelkercken uit 1638. Hier is summier een kasteel weergegeven dat lijkt te bestaan uit meerdere vleugels, waarvan er een wellicht een toren op een hoek is geweest. Ook dit kasteel werd verwoest; volgens Van der Aa werd het in 1672 belegerd en kapot geschoten door de Fransen. In 1768 zouden er alleen nog de hoofdmuren gestaan hebben, die door de rivier verzwolgen zouden zijn. Dit is echter niet bewezen, maar zeker is dat het huis in verval raakte en in de 18e eeuw ten prooi viel aan de rivier. Op de Hottinger kaart van 1785 is het niet meer afgebeeld. De voorburcht, waarop enkele oude huizen stonden, werd een eeuw later afgebroken. Rond 1900 werd het terrein waarop de voorburcht stond afgegraven en de grachten, die nog zichtbaar waren, gedempt. Van het uiterlijk van het huis zelf is weinig bekend; het had een kapel en een voorburcht.
Afbeeldingen
- Kaart van Millingen in 1638, door Isaac van Geelkercken. Gelders Archief, Alg. Kaartenverzameling nr. 75. Afgebeeld in: Jas, Keverling Buisman en Storms Smeets 2013, 324. - Topografische kaart Millingen 2003 geprojecteerd op de kaart van Geelkercken uit 1638 zoals gedaan door Bureau de Wildernis, afgebeeld in: Overmars 2008, afb. 4. Deze projectie maakt reconstructie van de exacte locatie van kasteel Millingen mogelijk.
- Kaart van Millingen in 1638, door Isaac van Geelkercken. Gelders Archief, Alg. Kaartenverzameling nr. 75. Afgebeeld in: Jas, Keverling Buisman en Storms Smeets 2013, 324. - Topografische kaart Millingen 2003 geprojecteerd op de kaart van Geelkercken uit 1638 zoals gedaan door Bureau de Wildernis, afgebeeld in: Overmars 2008, afb. 4. Deze projectie maakt reconstructie van de exacte locatie van kasteel Millingen mogelijk.
Bronnen
N.v.t.
N.v.t.
Literatuur
- Anoniem, De Navorscher 43 (1893), 671.- Aa, A. J. van der, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden VII (Gorinchem 1846), 972. - Buurman, D.J.G., 'Het huis te Millingen en de Van Ooy's', in: Van toen naar nu 1(1971) nr. 12, 92-93. - Buurman, D.J.G., 'Naschrift bij een naschrift', in: Van toen naar nu 2(1972) nr. 1, 4-5.- Dalen, A.G. van, 'Dat huys to Millingen', in: Van toen naar nu 1(1971) nr. 10, 79-80 en nr. 11, 92-94. - Dalen, A.G. van, 'Dat huys to Millingen', in: Van toen naar nu 2(1972), nr. 4, 30-31.- Dalen, A.G. van, 'Hobergh to Millingen', in: Numaga 19(1972), 23-34, 78-80 en 108-109.- Dalen, A.G. van, 'Dat huys to Millingen ind sinen tobehoir', in: Van toen naar nu 6(1976), 73-76, 95-97 en 107-110.- Dalen, A.G. van, 'Doys-van Bylant te Millingen en Pannerden', in: Heemkundekring de Duffelt, Heemstudie 9 (1980).- Jas, J., F. Keverling Buisman en E. Storms Smeets e.a. (red.), 2013, 'Millingen aan de Rijn', in: Kastelen in Gelderland, 324. - Jeurissen, A.C., Geschiedenis van Millingen aan de Rijn (Nijmegen 1957) 34-37.- Jeurissen, A.C., 'Het kasteel van Millingen', in: Numaga 19(1972) 147-148.- Jong, J.A.B.M. de, Holland in vroeger tijd VI (Zaltbommel 1964) 156.- Kalkwiek, K.A., De hertog en zijn burchten (Zaltbommel 1976) 191.- Overmars, W., Historisch-morfologische atlas van de Rijntakken in de Gelderse Poort. Millingerwaard, Kekerdomse Waard, Erlecomse Waard (Giesbeek 2008). - Schellart, A.I.J.M., Slotkapellen in Nederland (Muiderberg 1984) 11.- Schilfgaarde, A.P. van, Register op de leenen van het Huis Bergh (Arnhem 1929) nr. 287.- Schilfgaarde, A.P. van, Het archief van het huis Bergh, inleiding (Nijmegen 1932) 151-53.- Schilfgaarde, A.P. van, Bijdragen en mededeelingen van Gelre: De Bylandt (Arnhem 1934) 15.- Schilfgaarde, A.P. van, Het huis Bergh (Maastricht 1950) 7, 8, 11, 35, 141-144, 164-167, 172.- Schulte, A.G., Monumenten van geschiedenis en kunst: Het rijk van Nijmegen, oostelijk gedeelte en de Duffelt (Den Haag 1983) 98-99.
- Anoniem, De Navorscher 43 (1893), 671.- Aa, A. J. van der, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden VII (Gorinchem 1846), 972. - Buurman, D.J.G., 'Het huis te Millingen en de Van Ooy's', in: Van toen naar nu 1(1971) nr. 12, 92-93. - Buurman, D.J.G., 'Naschrift bij een naschrift', in: Van toen naar nu 2(1972) nr. 1, 4-5.- Dalen, A.G. van, 'Dat huys to Millingen', in: Van toen naar nu 1(1971) nr. 10, 79-80 en nr. 11, 92-94. - Dalen, A.G. van, 'Dat huys to Millingen', in: Van toen naar nu 2(1972), nr. 4, 30-31.- Dalen, A.G. van, 'Hobergh to Millingen', in: Numaga 19(1972), 23-34, 78-80 en 108-109.- Dalen, A.G. van, 'Dat huys to Millingen ind sinen tobehoir', in: Van toen naar nu 6(1976), 73-76, 95-97 en 107-110.- Dalen, A.G. van, 'Doys-van Bylant te Millingen en Pannerden', in: Heemkundekring de Duffelt, Heemstudie 9 (1980).- Jas, J., F. Keverling Buisman en E. Storms Smeets e.a. (red.), 2013, 'Millingen aan de Rijn', in: Kastelen in Gelderland, 324. - Jeurissen, A.C., Geschiedenis van Millingen aan de Rijn (Nijmegen 1957) 34-37.- Jeurissen, A.C., 'Het kasteel van Millingen', in: Numaga 19(1972) 147-148.- Jong, J.A.B.M. de, Holland in vroeger tijd VI (Zaltbommel 1964) 156.- Kalkwiek, K.A., De hertog en zijn burchten (Zaltbommel 1976) 191.- Overmars, W., Historisch-morfologische atlas van de Rijntakken in de Gelderse Poort. Millingerwaard, Kekerdomse Waard, Erlecomse Waard (Giesbeek 2008). - Schellart, A.I.J.M., Slotkapellen in Nederland (Muiderberg 1984) 11.- Schilfgaarde, A.P. van, Register op de leenen van het Huis Bergh (Arnhem 1929) nr. 287.- Schilfgaarde, A.P. van, Het archief van het huis Bergh, inleiding (Nijmegen 1932) 151-53.- Schilfgaarde, A.P. van, Bijdragen en mededeelingen van Gelre: De Bylandt (Arnhem 1934) 15.- Schilfgaarde, A.P. van, Het huis Bergh (Maastricht 1950) 7, 8, 11, 35, 141-144, 164-167, 172.- Schulte, A.G., Monumenten van geschiedenis en kunst: Het rijk van Nijmegen, oostelijk gedeelte en de Duffelt (Den Haag 1983) 98-99.
Documentatie
- Overmars, W., 2008, Historisch-morfologische atlas van de rijntakken in de Gelderse Poort, publicatie van Adviesbureau De Wildernis. - Documentatie in de map 'Millingen', bibliotheek NKS.
- Overmars, W., 2008, Historisch-morfologische atlas van de rijntakken in de Gelderse Poort, publicatie van Adviesbureau De Wildernis. - Documentatie in de map 'Millingen', bibliotheek NKS.
Bescherming gebouw
Status:
Status:
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: N (Er is geen bestemmingsplan bekend voor dit gebied. Wel is er sinds december 2014 een ontwerp actualisatieplan omgevingsvisie [zie www.ruimtelijkeplannen.nl WL 30-1-2015]. )
Bestemming:
Bestemmingsplan: N (Er is geen bestemmingsplan bekend voor dit gebied. Wel is er sinds december 2014 een ontwerp actualisatieplan omgevingsvisie [zie www.ruimtelijkeplannen.nl WL 30-1-2015]. )
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: Saskia Roselaar
Beschrijving gemaakt: 16-4-2003
Auteur: Saskia Roselaar
Beschrijving gemaakt: 16-4-2003
Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Overig onderzoek
N.v.t.
N.v.t.
Geomorfologische codering
Onbekend
Onbekend
Bodemkundige codering
Onbekend
Onbekend
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.