Bruëlis

VOLLEDIG [?]

Object
Bruëlis

Locatie
Adres: Gistellisstraat
Kapelle
Gemeente Kapelle
Provincie Zeeland

Het kasteelterrein ligt in het centrum van Kapelle, direct ten oosten van de Gistellisstraat. Plaatselijk bekend als het 'hertenkamp'.

Typologie

Oudste fase hoogstwaarschijnlijk woontoren.

Etymologie
Genoemd naar de familie Van Bruëlis, die haar naam dankt aan de heerlijkheid Bruyelle in Henegouwen.

Huidige situatie
Het kasteelterrein met omringende, uitgediepte gracht is ingericht als hertenkamp; de uiteindelijke bestemming 'openbaar gebouw' is nooit gerealiseerd.

Oudste vermelding
Datum: Onbekend
Bron: Onbekend

Onbekend

Bezitsgeschiedenis
Simon van Bruelis, een nazaat van Simon de Bastaard, bouwde midden 14de eeuw op korte afstand van Maalstede het kasteel Bruëlis. Simon de Bastaard (voor het eerst vermeld 1318, overl. ca. 1352) was verwekt door graaf Jan II van Holland bij Aagte, de vrouw van Wouter van Maalstede. Door huwelijken met leden van het geslacht Van Maalstede raakte de familie Van Bruelis nog meer hiermee verbonden. Nadat de familie Van Maalstede-Van Bruelis was uitgestorven kwam Bruelis met bijbehorende ambachten in het bezit van leden uit de geslachten Van Cats, Van Huffel en Van Rechteren. Cornelis van Citters kocht het gebouw in 1773. Hij bewoonde het kasteel als laatste.

Historische betekenis
Het feit dat de kastelen Bruëlis en Maalstede op maar ca. 400 m van elkaar stonden, en de omstandigheid dat Bruëlis was gebouwd op grond die vanouds aan de heren van Maalstede toebehoorde, wijzen op nauwe verwantschap tussen de geslachten Van Maalstede en Bruëlis.

Bouwgeschiedenis
Bruëlis bestond volgens een 17de-eeuwse tekening uit een rechthoekig huis van twee bouwlagen onder een zadeldak. Tegen de rechter zijgevel stond een meerhoekig kleine toren, vermoedelijk een traptoren. Tegen de achtergevel bevond zich enigszins versprongen een iets lager bouwvolume onder een schilddak. Tegen de rechter zijgevel van woonhuis en achteraanbouw bevonden zich nog twee kleine lage aanbouwen. Het oorspronkelijke kasteel van ca. 1350 was een eenvoudige stenen woontoren. Deze kwam waarschijnlijk tot stand op de rand van een oude restgeul. Later werden hieromheen meer vertrekken bijgebouwd, deels ter plaatse van de geul (de toren lag sindsdien aan de zuidoostzijde van het gebouw). De geul zelf is waarschijnlijk in de 14de eeuw westelijk van Bruëlis afgedamd; het restant bleef als de Lange Gracht in het terrein aanwezig. Uit de kaart van Zuid-Beveland van Hattinga (1753) kan men opmaken, dat de toegangsweg naar Bruëlis vanaf de genoemde dam langs de voormalige geul liep. Door de eeuwen heen werd het kasteel gemoderniseerd. Het bleef evenwel van bescheiden omvang. De fraaie tuinen, door Smallegange (1696) toegedicht aan het kasteel Gistellis, behoorden tot Bruëlis. In 1869 is het huis afgebroken, nadat eerst nog een poging was gedaan om het te verhuren. Afgaande op de advertentie in de krant van 5 maart 1869 waarin afbraak wordt aangeboden door de timmerman D. van Maris uit Kapelle, zou afgeleid kunnen worden dat Maris het huis voor afbraak had gekocht. De laagte van de voormalige gracht werd in 1957 met grond opgevuld. Naar het kasteel werden in de jaren zestig van de 20ste eeuw de Kapelse uitbreidingsplannen Bruëlis I, II en II genoemd. Bij de uitvoering van Bruëlis II werden de grachten opnieuw aangebracht, en is het kasteelterrein ca. 1 m opgehoogd. Voor zover zichtbaar, zijn toen de funderingsresten opgemeten en ingetekend (5 augustus 1967).