Object
Spraland

Locatie
Adres: Spralandweg
Oostrum
Gemeente Venray
Provincie Limburg

Het voormalige kasteel is gelegen even ten noordoosten van de bebouwde kom van het dorp Oostrum en ten noordwesten van de Oostrumsche Beek. De aangegeven hoekpunten zijn op basis van de situatie op Google ingeschat als zijnde de hoekpunten van het totale terrein dat vermoedelijk tot het kasteelterrein heeft behoord.

Typologie

Het is onduidelijk tot welke typologie dit kasteel kan worden gerekend. Hoewel het kasteel heeft gestaan op een heuvel geeft de vorm, de locatie en de oudste vermelding ervan eerder aanleiding om aan te nemen dat er sprake moet zijn geweest van een ronde burcht, dan van een motte.

Etymologie
Er is geen informatie beschikbaar, waaruit kan worden afgeleid of de naam van het kasteel is afgeleid van de naam van de heerlijkheid.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: maart 2012

Huidige functie:

De heuvel, die vijf tot zes meter hoog is, heeft aan de top enige ingravingen. De grachten die oorspronkelijk door de Oostrumse Beek gevoed werden zijn dicht geslibd. Het gehele terrein is begroeid met loofhout en struikgewas.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:  (Natuurlijke kasteelheuvel is nog aanwezig)
Zichtbaar:  (Herkenbare dichtgeslibde grachten )
Grondgebruik:  (kasteelterrein is begroeid met bomen en struiken)

Rondom de met bomen begroeide heuvel zijn de dichtgeslibde grachten nog herkenbaar.

Afmetingen
De nog aanwezige heuvel heeft aan de voet een diameter van circa 40 meter, terwijl de hoogte ervan circa 6m bedraagt. Op grond hiervan is de diameter van het grondgebied van de ommuurde burcht maximaal 30m geweest. Of er sprake is geweest van de aanwezigheid van een voorburcht is niet duidelijk.

Oudste vermelding
Datum: 1257
Bron: Leenregister van Gelre

"Gerrit van Oen maeckt te leen het dorp Oosterham ende die borch Spralant met heur tobehoor, met water, weyde, vischerie, bosch, acker, a°. 1257."

In 1257 droeg Gerardus de Ooi heerlijkheid en burcht Spralant met bijbehorende burcht op aan de graaf van Gelre om het daarna als leengoed terug te ontvangen.

Bezitsgeschiedenis
Voor zover bekend stamt de eerste vermelding van de burcht Spraland uit 1257, wanneer Gerardus van Ooi(j) als heer van Spraland (Spralant) en Oostrum (Oesterham) de heerlijkheden en de burcht opdroeg aan de graaf van Gelre om het daarna als leengoed terug te ontvangen. Uit de bijbehorende oorkonde kan worden opgemaakt, dat de bouw van de burcht in ieder geval enige tijd voor 1257 moet hebben plaats gevonden. Gerardus was de jongere broer van Bertold van Ooi(j), heer van de burcht Ooi bij Nijmegen, die in 1254 onder druk zijn burcht aan de graaf van Gelre heeft opgedragen. Niet duidelijk is, of Gerardus de burcht heeft verkregen via vererving vanuit het familiebezit, via een huwelijk met een erfdochter of dat hij hem zelf heeft laten bouwen. In de periode tussen 1297 en 1316 zijn de heerlijkheden Spraelant en Oostrum met de burcht Spraelant in het bezit gekomen van Jordanus van Apelteren. Vermoedelijk is zijn vrouw een dochter van Gerard II van Ooi. Via vererving blijven heerlijkheid en burcht in het bezit van de fam. Van Apeltern tot 1384. Na de heerlijkheden Spraland en Oostrum en de burcht Spraelant in 1374 te hebben verpand, werd dit bezit in 1384 door de kleinzoon van Jordanus van Apelteren aan Willem van Broekhuizen verkocht. Deze Willem van Broekhuizen was een rijk edelman, die o.a. in het bezit was van de heerlijkheid Geysteren met de daarbij behorende burcht. Na het overlijden van Willem van Broekhuizen gingen omstreeks 1415 de heerlijkheden Oostrum en Geysteren met bijbehorende burchten naar zijn gelijknamige zoon. In 1429 werden deze bezittingen vervolgens overgedragen aan zijn broer Johan van Broekhuizen. Na het overlijden van Johan van Broekhuizen werden in 1451 zijn bezittingen in Geysteren en Oostrum verdeeld tussen zijn neef Adriaan van Broekhuizen en zijn zuster, die was getrouwd met Thijs van Eyll. Beiden gingen op een deel van kasteel Geysteren te wonen. Kasteel Spraelant werd verder niet meer vermeld. Op grond van het feit, dat de beide erfgenamen kozen voor de moeilijke tweeherigheid van kasteel Geysteren in plaats van dat een van de erfgenamen op kasteel Spraland ging wonen, is het reëel te veronderstellen, dat dit kasteel op dat ogenblik of al is verdwenen, of niet meer voor bewoning geschikt is en ook niet meer als zodanig geschikt gemaakt kan worden. Hoewel de heerlijkheden Spraelant en Oostrum in de jaren erna nog regelmatig in oorkonden worden vermeld, wordt aangenomen, dat het kasteel eind 14e eeuw mogelijk in de regelmatig terugkerende strijd tussen Gelre en Brabant is verwoest.

Historische betekenis
Voor zover bekend hebben noch het riddermatige goed noch de eigenaren ervan een rol van betekenis gespeeld.

Bouwgeschiedenis
Bij de belening van het kasteel in 1257 is er in de bijbehorende acte sprake van een borch. In betreffende periode was borch de aanduiding voor een middeleeuwse burcht. Op de locatie waar het voormalige kasteel heeft gestaan, is nog een heuvel aanwezig met aan de voet een doorsnede van circa 40m en een hoogte van circa 6m. De rondom deze heuvel oorspronkelijk aanwezige, door de Oostrumsebeek gevoedde grachten zijn welliswaar gedempt, maar in het terrein nog duidelijk herkenbaar. Gezien de locatie, de vorm van het voormalige kasteelterrein en de vermoedelijke bouwperiode wordt aangenomen, dat er sprake moet zijn geweest van een door een ringmuur omgeven ronde burcht. Een vormgeving die vergelijkbaar is met die van het voorvaderlijk slot Ooij bij Nijmegen. Hoewel ook wel wordt geopperd, dat er sprake zou kunnen zijn van een mottekasteel, wordt dit minder waarschijnlijk geacht. Na 1500 ontbreekt ieder vorm van een vermelding van kasteel Spraelant in de beschikbare akten en oorkonden. Daarnaast gaat geen van de beide erfgenamen bij de bezitsverdeling in 1451 wonen op kasteel Spraelant, maar kiest men voor de moeilijke tweeherigheid van kasteel Geysteren. Op grond hiervan lijkt het reëel te veronderstellen, dat dit kasteel op dat ogenblik of al is verdwenen, of niet meer voor bewoning geschikt is en ook niet meer als zodanig is te restaureren

Afbeeldingen
- Google Earth datum beeldmateriaal 2005, geraadpleegd februari 2012, - Kadastrale minuutkaart gemeente Venray, 1811-1832, Limburg, sectie E, blad 02, geraadpleegd februari 2012; - Situatieschets van het kasteel Ooij, Eliens, F.M. en Harenbeg, J., 1984, Middeleeuwse kastelen van Gelderland, Rijswijk, 271;

Bronnen
- http://watwaswaar.nl/#e0-I4-6-1-1v-1-434C-1EVk---ry, geraadpleegd februari 2012; - - http://archis2.archis.nl/archisii/html/index.html, geraadplegd februari 2012; - http://www.kich.nl/kich2010/rapport.jsp?id_qualifier=Archis:monumentnummer&id=1514, geraadpleegd februari 2012; - http://www.cultureelerfgoed.nl/, geraadpleegd februari 2012; - http://portal.prvlimburg.nl/gisviewer/viewer.do?appCode=2b7ef4d2aba6c0c2163d6d9b2ad6a8f3; geraadpleegd februari 2012.

Literatuur
- Flokstra, M., 1992, De verdwenen burcht Spraland te Oostrum, 1257-1451, Castellogica II, (1988-1992), 311-318; - Hupperetz, W., Olde Meierink, B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 114; - Eliens, F.M. en Harenberg, J., 1984, Middeleeuwse kastelen van Gelderland, Rijswijk, 270-273; - Win, J.T.H. de, 1978, Kastelen in Limburg, Hoensbroek, 108;

Bescherming gebouw
Status:  (Geen gebouw aanwezig)

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Van toepassing is het goedgekeurde bestemmingsplan "Buitengebied van de gemeente Venray". )
Bestemming:  (Met zeer hoge archeologische waarde)

Auteur en datum
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: maart 2012

Overig onderzoek
Omschrijving uit KICH: CG_ELEMENTEN:CG_ID: 17000001398: Landschap; verdedigingswerk Locatie restanten Kasteel Spraelant, Oostrum Trefwoorden CultGIS(CG_ELEMENTEN:TREFW) kasteel-/borgterrein(CG_ELEMENTEN:AEE_SUBTYP) landsheerlijke invloed(CG_ELEMENTEN:TREFW) verdedigingswerk(CG_ELEMENTEN:AEE_TYPE) Dateringen 1000 t/m 1500 (Late Middeleeuwen) Juridische status onbekend Cultuurhistorische waarde waarde Kenmerkendheid regionaal Zichtbaar ja Gebruikte ondergrond TOP10vector

Geomorfologische codering
2R5: Beekdalbodem, zonder veen, laaggelegen

Bodemkundige codering
pZn23: Gooreerdgronden; lemig fijn zand