Object
Het Slotje / Ter Bruggen

Locatie
Adres: Brugstraat
Stein
Gemeente Stein
Provincie Limburg

Het huis, waarvan het laatste gedeelte halverwege de twintigste eeuw werd gesloopt, was gelegen aan de westrand van het dorp Stein, tussen het centrum van het dorp en het stroomgebied van de Maas.

Typologie
 (Het oorspronkelijke huis van voor 1330)
Hoe het Huis er moet hebben uitgezien is niet bekend. Op grond van de kadastrale minuutkaart gemeente Stein, 1811-1832, Limburg, sectie A, blad 02 kan worden afgeleid, dat Het Slotje in de negentiende eeuw bestond uit een U-vormig complex gebouwen rondom een kleine afgesloten binnenplaats. Op dat ogenblik was van de omgrachting alleen het westelijk deel nog aanwezig.

Etymologie
Waar de naam 'Het Slotje' vanaf is geleid is niet bekend. De ander gehanteerde naam 'Ter Bruggen' is afgeleid van de naam van een van de latere eigenaren Hendrik van Bruggen.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: juli 2014

Van het huis zijn geen restanten meer aanwezig. Op het kasteelterrein zijn thans woningen gebouwd.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:  (Op het terrein van het voormalige kasteelterrein zijn thans woningen gebouwd)
Grondgebruik:  (Woningbouw)

Halverwege de twintigste eeuw is het laatste bouwdeel gesloopt en zijn de toenmalige restanten van de oorspronkelijke omgrachting gedempt.

Afmetingen
Voor zover bekend was er alleen sprake van een omgracht kasteelterrein zonder aparte voorburcht. De afmetingen van het omgrachte kasteelterrein (ca. 45x45m) en de daarop in de negentiende eeuw nog aanwezige U-vormige bebouwing (ca.10x15m) zijn ingeschat op basis van de kadastrale minuutkaart gemeente Stein, 1811-1832, Limburg, sectie A, blad 02. Uitgaande van de Ferrariskaart 209, Schinnen zou er sprake zijn van een kasteelterrein van ca. 50x86m met een omgrachte hoofdburcht van ca. 10x15m en een gedeeltelijk omgrachte voorburcht van ca. 35x45m.

Oudste vermelding
Datum: 1331
Bron:

Bezitsgeschiedenis
Voor zover bekend, waren de eigenaren van Het Slotje leenmannen van de heren van Stein. Wie de eerste eigenaar ervan was is niet bekend. De oudst bekende eigenaar is ene Alexander de Tilia, die als zodanig in 1331 wordt vermeld en leenman was van de heren van Stein. In een latere periode wordt Hendrik van Bruggen als eigenaar genoemd, naar wie het huis vervolgens is vernoemd. Hoe het huis vervolgens in de zestiende eeuw in handen van de adellijke familie Bex is gekomen, is niet bekend. Bij het overlijden van Ida Maria Bex ging haar bezit begin zeventiende eeuw over naar de familie van haar echtgenoot Hugo van der Capelle. Via deze familie komt het huis vervolgens in de zeventiende eeuw in handen van de familie Van Kessel, ambtenaren uit Stein, die tot in de achttiende eeuw de bezitsrechten ervan hebben gehad. Via vererving is het hierna in het bezit gekomen van diverse andere families, tot het in de vijftiger jaren van de twintigste eeuw werd gesloopt.

Historische betekenis
Het huis zou enige heerlijke rechten hebben gehad, maar de eigenaar zelf was leenman van de heren van Stein.

Bouwgeschiedenis
Hoe het oorspronkelijke huis er uitzag en door wie het is gebouwd is niet bekend. Mogelijk dat het is gebouwd door de oudst bekende eigenaar ervan Alexander Tilia, die in 1331 als zodanig wordt vermeld. Op grond van de kadastrale minuutkaart gemeente Stein, 1811-1832, Limburg, sectie A, blad 02 kan worden afgeleid, dat het in de negentiende eeuw nog aanwezige huis bestond uit een U-vormig complex gebouwen, gesitueerd rondom een kleine aan de oostzijde afgesloten binnenplaats. Gezien de op dat ogenblik nog aanwezige gedeelten van een omgrachting mag worden aangenomen, dat het complex oorspronkelijk geheel door een gracht werd omgeven. Deze gracht werd gevoed door de aan de westzijde aanwezige beek de Ur of Orm. Volgens het kadaster is Het Slotje op dat ogenblik het huis van een landbouwer. De oorsprong van de op dat ogenblik nog aanwezige bebouwing is het volgens een nog beschikbare gevelsteen het in 1643 nieuw gebouwde huis. Of er dan sprake is van nieuwbouw of restauratie en uitbreiding van het toen bestaande huis is niet bekend. Op de Ferrariskaart 209, Schinnen wordt het U-vormige complex gebouwen aangegeven als een door een zeer brede gracht omgeven hoofdburcht, die middels een brug is verbonden met de ten noorden ervan liggen, gedeeltelijk omgrachte grote voorburcht. Op deze voorburcht is een L-vormige bebouwing aangegeven. Het in de twintigste eeuw nog aanwezige huis bestond uit een rechthoekig hoofdgebouw van ca. 10x15m bestaande uit een lage gewelfde kelderruimte en daarboven een woonlaag met verschillende woonvertrekken. De hierboven aanwezige houten zolder werd afgedekt door een zadeldak tussen twee met speklagen versierde topgevels. De kelder was grotendeels uitgevoerd in mergel, terwijl de bovenbouw was uitgevoerd in baksteen met hoekstenen van mergel. Aan de oostzijde van het hoofdgebouw waren twee kleine, smalle en lage vleugels aangebouwd. De oorspronkelijk in de dikke metselwerk muren van het hoofdgebouw aanwezige kruiskozijnen zijn in de negentiende eeuw vervangen door grotere ramen. Zowel in de muren van het hoofdgebouw als die van de beide vleugels waren schietgaten aanwezig. De door de U-vormige bebouwing gevormde binnenplaats werd aan de oostzijde afgesloten door een metselwerk muur. De oorspronkelijk toegankelijk tot het complex vond plaats via een valbrug over de gracht en een later dichtgemetselde poort in de noordvleugel. Gezien de dikte van het metselwerk en de aanwezige steunberen mag worden aangenomen, dat in het verleden het hoofdgebouw veel hoger moet zijn geweest. Verder zou er ter plaatse van de noordwesthoek een torenachtige uitbouw moeten zijn geweest.

Afbeeldingen
- Google Earth, datum beeldmateriaal 2005, geraadpleegd juli 2014; - kadastrale minuutkaart gemeente Stein, 1811-1832, Limburg, sectie A, blad 02, geraadpleegd juli 2014; - Ferrariskaart 209, Schinnen uit de Koninklijke Bibliotheek van België te Brussel. - Het Slotje in de twintigste eeuw gezien vanuit het westen, foto 20327755 van Rijksdienst voor het Culturele Erfgoed; - Het Slotje 1938 gezien vanuit het zuidoosten gezien, Munsters, A.J., 1987, Het huis Ter Bruggen te Stein, Heemkundesnippers Maastricht, Maastricht, 25.

Bronnen
- http://watwaswaar.nl/#bw-56-8-1-1v-1-3nLk-LKC---4C6, geraadpleegd in juli 2014; - http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, geraadpleegd juli 2014; - http://archis2.archis.nl/archisii/html/index.html, geraadpleegd juli 2014; - http://www.limburg.nl/e_Loket/Atlas_Limburg/Thematische_viewers/Kunst_en_Cultuur/ geraadpleegd juli 2014; - http://ruimtelijkeplannen.nl, geraadpleegd juli 2014; - http://www.kbr.be/collections/cart_plan/ferraris/ferraris_nl.html, geraadpleegd juli 2014;

Literatuur
- Hupperetz,W., Olde Meierink,B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 294; - Munsters, A.J., 1987, Het huis Ter Bruggen te Stein, Heemkundesnippers Maastricht, Maastricht, 24-26; - Overvoorde, J.C., 1926, Voorlopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst, deel VIII, de provincie Limburg, 's Gravenhage, 448; - Win, J.T.H. de, 1978, Kastelen van Limburg, Hoensbroek, 102;

Bescherming gebouw
Status:  (Geen gebouwen of funderingsresten meer aanwezig)

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N (Op het gebied van het voormalige kasteelterrein is van toepassing het in 2004 door de gemeente Stein vastgestelde bestemmingsplan Kern Stein. )
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: juli 2014

Geomorfologische codering
11/10A4: losswand;

Bodemkundige codering
Rn95C/[hBebouw: kalkloze poldervaaggronden; zware zavel en lichte klei, polderprofiel 5/ Bebouwing;