Object
Elburg / Raadhuis / Toe Boecop

Locatie
Adres: Van Kinsbergenstraat 5, 8081 CL
Elburg
Gemeente Elburg
Provincie Gelderland

De burcht te Elburg is gelegen in het middeleeuwse deel van de stad met voorkant naar de Van Kinsbergenstraat en de zijkant naar de Schapesteeg.

Typologie

De burcht te Elburg is een stadskasteel uit het einde van 14e eeuw.

Etymologie
De stad Elburg is misschien genoemd naar El-berg: een El (stuk land) dat op een verhoging lag.

Huidige situatie
Het huis is een rechthoekig gebouw met de ingang aan een van de korte zijden. Het is drie traveeën breed en heeft een zadeldak. Om de dakrand loopt een spitsboogfries, terwijl op de hoeken de resten van arkeltorentjes te zien zijn. Naast de deur heeft het twee zuiltjes, waarop een klein balkon rust. Aan de achterzijde heeft het een smalle uitbouw, iets lager als het hoofdgebouw, met een trapgevel. Daarachter bevindt zich een ommuurde binnenplaats.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het kasteel is, met enige restauraties en aanbouwen, nog vrijwel in middeleeuwse staat overgeleverd. Bestemmingsplan: Maatschappelijke doeleinden en woondoeleinden.

Oudste vermelding
Datum: 1393
Bron: Kronyk van Arent toe Bocop, 1860, p. 335, Utrecht

"'een goedt eedelmanswoeninghe daerin, hoghe myt tinnen, op dye olt frenssche wiisze, by dye kerricke, myt trappen, onder myt kelderen.'"

Bezitsgeschiedenis
Rond 1390 wenste graaf Willem Van Gulick dat de stad Elburg opnieuw werd opgebouwd, omdat hij veel te lijden had van overstromingen. Hij liet rentmeester Arent toe Boecop de stad opnieuw ontwerpen. Van 1393 - 1396 liet Arent toe Boecop de burcht bouwen als verblijf voor hertog Willem. Deze gaf het echter aan Arent zelf. Arent overleed in 1398 en in 1400 werd het door Arents zoon aan de stad Elburg verkocht om als raadhuis te dienen, hetgeen het tot 1954 was. Verschillende malen viel de stad in vijandelijke handen, o.a. in 1495 die van hertog Karel van Gelre.De gemeente Elburg heeft het huis enkele jaren geleden verhuurd aan Hulshorst Beheer BV.

Historische betekenis
Het kasteel speelde als raadhuis een grote rol in het stadsbestuur van Elburg. Bovendien is het een van de weinige goed bewaars gebleven voorbeelden van een stadskasteel in Nederland.

Bouwgeschiedenis
Tussen 1393 en 1396 werd de hele stad Elburg van plaats verlegd. Er werd een ringmuur met poorten gebouwd en de burcht, die als stadhuis diende. Aanvankelijk stond het huis vrij. In de muren bij de latere aanbouwen zijn nog dichtgemetselde vensters zien. De muren zijn 0,9 meter dik. Het huis had oorspronkelijk een weergang met kantelen en arkeltorentjes op de hoeken. Het heeft drie overwelfde kelders, waarvan de voorste later is aangelegd, en houten balkzolderingen met laatgotische sleutelstukken. Door een scheidingsmuur wordt het huis verdeeld in een voorste gedeelte van 5 meter diep en een achterste gedeelte van 10,5 meter diep. De ingang bevond zich op de eerste verdieping en was bereikbaar via een trap.In het midden van de 15e eeuw kreeg het gebouw een aanbouw met een trapgevel aan de achterzijde. Ook werd het huis dat aan de linkerzijde stond als zijvleugel bij het raadhuis betrokken.In 1767 werden de oorspronkelijke voorgevels van het oude deel en de nieuwe aanbouw door de huidige vervangen. De ingang werd verlegd naar de zijvleugel. Het oudste deel kreeg in plaats van een trap naar de ingang een balkon boven de deur in Lodewijk XV-stijl, steunend op Dorische zuiltjes. De trap werd naar binnen verplaatst.In 1839 werden de deuren, schoorsteen en zolder veranderd in neoclassicistische stijl. Tot 1907 hing in het torentje op het dak een klok. In dat jaar werd het kasteel gerestaureerd, maar daarbij werd geen rekening gehouden met het oorspronkelijke uiterlijk van het gebouw. Vanaf 1958-1968 werd het opnieuw gerestaureerd, waarbij het zoveel mogelijk in middeleeuwse toestand werd teruggebracht.

Afbeeldingen
-Een kabinet van Gelderse gezichten, afb. 20. Gravure van de stad Elburg met o.a. het stadhuis in de 17e eeuw.

Literatuur
- Buiten, 1926, p. 201-202-Kronyk van Arent toe Bocop, 1860, Utrecht 335.- Aa, A. J. van der, 1843, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden IV, Gorinchem 129.- Jong, J. A. B. M. de, 1964, Holland in vroeger tijd VII, Zaltbommel 301.- Klooster, L. J. van den, 1974, Een kabinet van gezichten in Gelderland, Bussum afb. 20.- Meischke, R., 1969, Het Nederlandse woonhuis van 1300-1800, Haarlem p. 47, 78, 88.- Olthuis, H. J., 1933, Elburg 1233-1933: gedenkboek, Elburg.- Schulte, A. G., 1974, Nederlandse monumenten in beeld: Overijssel, Gelderland, Utrecht, Baarn, 153, 156.- Stenvert, R., C. Kolman, S. Broekhoven & B. Olde Meierink, 2000, Monumenten in Nederland: Gelderland, Zwolle 163.- Temminck Groll, C. L., 1963, Middeleeuwse stenen huizen te Utrecht en hun relatie met die van ander noordwesteuropese steden, Den Haag, 42-43.- Werumeus Buning, J. W. F., 1942, Wandelingen met Mars, Amsterdam 38-54.- Zandstra, E., 1962, Kastelen en huizen op de Veluwe, Den Haag, 75, 84.

Coördinaten
Coordinaten: , 
Kaartblad: 27 A , x: 185.5, y: 495.7, precisie 1

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Saskia Roselaar
Beschrijving gemaakt: 11-5-2004