Object
Hove, Ten

Locatie
Adres: Haagveld 2, 5981 PK
Panningen
Gemeente Peel en Maasbree
Provincie Limburg

De locatie van het voormalige huis Ten Hove is gesitueerd ten noordwesten van de bebouwde kom van het dorp Panningen, ten westen van de N560. De indicatief aangegeven hoekpunten zijn afgeleid van een kaart uit 1734 uit het archief van de gemeente Peel en Maas, betreffende de voormalige gemeente Helden, in combinatie met de kadastrale minuutkaart: gemeente Helden,1811-1832, Limburg, sectie E, blad 01 en Google Earth.

Typologie
 (Aanname op grond van een kaart uit 1734)
Er zijn geen duidelijke tekeningen of beschrijvingen van het Huis beschikbaar. De enige beschikbare informatie betreffen een thiendekaart uit 1685 en een kaart uit 1734, die beschikbaar zijn in het archief van de voormalige gemeente Helden, thans onderdeel van de gemeente Peel en Maas, en een tekening van Jan de Beijer. Op de kadastrale minuutkaart: gemeente Helden,1811-1832, Limburg, sectie E, blad 01 zijn alleen nog bouwdelen van de voormalige voorburcht aangegeven.

Etymologie
Er is geen informatie beschikbaar, waaruit kan worden afgeleid waarvan de naam Ten Hove is afgeleid. Daar het oorspronkelijke leengoed de naam "Hoof" had, lijkt het reëel om aan te nemen, dat de naam van het "hof Ten Hove" hiervan is afgeleid. Aan het eind van de 14e eeuw werd het goed ook omschreven als het hof "ten Have".

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: maart 2012

Op de locatie van de voormalige voorburcht is thans de boerderij "De Hoof" aanwezig.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:  (Dit betreffen delen van het voormalige poortgebouw van de voorburcht)
Grondgebruik:

Bovengronds zijn zowel de gebouwen van de hoofdburcht als die van de voorburcht verdwenen. In het thans aanwezige woongebouw zijn delen van het voormalige poortgebouw van de voorburcht opgenomen.

Afmetingen
De afmetingen van de verschillende onderdelen van het Huis Ten Hove, zoals totaal (80x110m), hoofdburcht (60x30m) en voorburcht (60x45m) zijn indicatief en ingeschat aan de hand van de Kaart van de voormalige gemeente Helden uit 1734 en de kadastrale minuutkaart: gemeente Helden,1811-1832, Limburg, sectie E, blad 01 met als referentie de oppervlakte van het terrein van de voormalige Schans van Everloo.

Oudste vermelding
Datum: 1431
Bron: Maasgouw 81 (1962) kolom 19; RHCL Maastricht, Karthuizers Roermond, inventaris d'Hoop inv.nr. 18.498, fol. 26

""des zondags nae sunte Urbaen""

Ten overstaan van Johan Scelbergen, scholtis te Kessell, getuigen de schepenen van Kessel en Helden dat Zybert van Herckenbosch op zijn hof genaamd 'Ten Have' te Helden gelegen, die vroeger aan Daniel van Goor toebehoord had, verplicht is een dekhengst (wreen) en springstier (var) te houden ten gerieve van de inwoners van Helden.J. Linssen: Ambtmannen van Kessel.

Bezitsgeschiedenis
Wanneer Huis Ten Hove is gebouwd en door wie, is niet bekend. De oudst beschikbare gegevens omtrent het huis komt uit de archieven van de Karthuizers te Roermond. Op grond van deze informatie blijkt, dat in 1400 de Karthuizers "een derde van de koren- en smalle tienden in de kerspel Helden" kochten. Uit de met deze transactie samenhangende oorkonden blijkt dat ene Daniël van G(h)oor die tienden "metten hove" in leen had van de heer van Horn en als zodanig de eerst bekende heer was van het leengoed Hoof (Hove). Aan de hand van een acte uit 1431 blijkt vervolgens, dat het Huis op dat ogenblik in het bezit is van ene Zybert van Herckenbosch en dat het daarvoor heeft toebehoort aan ene Daniel van G(h)oor. Uit betreffende informatie kan verder ook worden afgeleid, dat de Hoof of Ten Hove toen een boerenhof was. Mogelijk dat dit lid van de familie Van G(h)oor, waarvan de stamvader een zoon was van een van de heren van Horn, bouwheer van het hof is geweest. Via huwelijk of verkoop is Huis Ten Hove in de eerste helft van de 15e eeuw in het bezit gekomen van het Roermondse bestuurdersgeslacht Van Hillen. De eerste bekende eigenaar uit dit geslacht is Dirk van Hillen, die in 1517 werd opgevolg door zijn zoon Reinier van Hillen. Via vererving blijft Huis Ten Hove in het bezit van de familie Van Hillen tot 1675. In dat jaar werd het Huis verkocht aan de landrentmeestergeneraal van het Spaanse Gelderland, Jan Reinier Bouwens van der Boije, die reeds in 1671 de vrije heerlijke rechten van Helden had gekocht. Na zijn overlijden ging in 1697 Huis Ten Hove over naar zijn zoon Johan Albert Bouwens van der Boije, die getrouwd was met Maria Emilia Antoinette Raba baronnes van Geldern-Arcen. Dit echtpaar liet omstreeks 1715 Huis Ten Hove uitbreiden en moderniseren tot een echt kasteeltje. Als gevolg van de politieke veranderingen door de Vrede van Utrecht in 1713 was het grondgebied van de heerlijkheid Helden, behoorde tot het grondgebied van het Oostenrijkse Roermond, inmiddels afgestaan aan Pruisen, dat Huis Ten Hove niet meer als een "riddermatigheid" erkende. Na het overlijden van Johan Albert Bouwens van der Boije en zijn echtgenote gaan heerlijkheid Helden en Huis Ten Hove in 1728 over naar hun dochter Antoinette Petronella Raba en vervolgens in 1744 via haar zuster Maria Barbara naar de familie van de baronnen van Overschie de Neerijssche. De heerlijkheid Helden werd opgeheven in 1798, maar het Huis met bijbehorende goederen bleven eigendom van de familie van de baronnen van Overschie de Neerijssche. Na de nederlaag van Napoleon werd het grondgebied van Helden weer toegewezen aan de Staat der Nederlanden. In 1901 werd het Huis verkocht aan de familie Wilms, die het al 100 jaar hadden gepacht.

Historische betekenis
Het Huis Ten Hove was een leen van de heren van Horn. Noch het niet riddermatige Huis Ten Hove, noch haar bewoners hebben een rol van betekenis gespeeld in de geschiedenis van het Overkwartier.

Bouwgeschiedenis
Uit beschikbare oorkonden blijkt, dat er al in 1400 sprake moet zijn geweest van een boerenhof dat in het bezit was van ene Daniël van G(h)oor. Deze oorkonden geven helaas geen nadere informatie omtrent de aard en omvang van dit hof. Niet duidelijk is of deze Daniël van G(h)oor mogelijk de bouwheer van het hof is geweest en hoe het er in zijn tijd moet hebben uitgezien. De eerste beschikbare informatie omtrent de vormgeving van het daarna gebouwde Huis Ten Hove betreft een thiendekaart uit 1685 uit het archief van de voormalige gemeente Helden. Op deze kaart is een een omgracht U-vormig gebouwencomplex aangegeven van één bouwlaag afgedekt door een pannen zadeldak. De binnenplaats van dit gebouwencomplex is bereikbaar via een brug aan de zuidzijde. Gezien de afmetingen van het gebouw lijkt er op dat ogenblik nog sprake te zijn van een boerenhof. Hoewel er sprake is van een omgrachting, is het de vraag of dit Huis ooit een kasteelachtige functie heeft gehad en als zodanig verdedigbaar is geweest. De eerstvolgende plattegrond van het Huis Ten Hove betreft een kaart uit 1734, eveneens uit het archief van de voormalige gemeente Helden. Uit een vergelijking van deze kaart met de thiendekaart uit 1685 kan worden afgeleid, dat het eerder genoemde omgrachte gebouwencomplex thans de "voorburcht" is van een nieuw gebouwencomplex en dat ten oosten ervan een nieuwe omgrachte "hoofdburcht" is gerealiseerd. Deze uitbreiding moet dan hebben plaats gevonden ten tijde van het beheer van het echtpaar Johan Albert Bouwens van der Boije en Maria Emilia Antoinette Raba baronnes van Geldern-Arcen, die het Huis Ten Hove omstreeks 1715 moeten hebben uitgebreid en gemoderniseerd . Aan de hand van de pentekening van Jan de Beijer uit omstreeks 1740 kan verder worden afgeleid, dat de gebouwen van de "hoofdburcht" waren gegroepeerd rondom een binnenplaats, die aan de westzijde vanaf de "voorburcht" via een brug bereikbaar was. De aan de zuidzijde van de "hoofdburcht" aanwezige woonvleugel bestond uit een rechthoekig gebouw met 3 woonlagen, dat was afgedekt door een zadeldak en aan de voor- en achterzijde was voorzien van trapgevels. Aan de zijde van de binnenplaats was de woonvleugel verbreed en liep het zadeldak door tot op het niveau van de 1e bouwlaag. De gebouwen aan de noord- en de oostzijde hadden maar één bouwlaag, die door een zadeldak was afgedekt. De gevel aan de westzijde eindigde in een tuitgevel. De oorspronkelijk op de "voorburcht" aanwezige gebouwen lijken te zijn gesloopt en te zijn vervangen door een beperkt aantal kleine gebouwen. In de negentiende eeuw werden de gebouwen van zowel de "hoofdburcht" als de "voorburcht" grotendeels gesloopt. Alleen onderdelen van het poortgebouw van de "voorburcht"werden gehandhaafd en opgenomen in de thans nog aanwezige boerenwoning.

Afbeeldingen
- Kaarten voormalige gemeente Helden, Thiendekaart 1685, site Gemeente Peel en Maas, Archiefdienst Peel en Maas, Archieven Helden, "De Oudste kaarten van Helden"; - Kaarten voormalige gemeente Helden, atlas 1734, deel "Groote Bieringenveld to Ceelenstraet, Everloosche Schantz, Sprinckwegh en Heuvelhoekerstraet, Ceelenstraet en Hooghenwegh, Huebervedl op den Laekberg, site Gemeente Peel en Maas, Archiefdienst Peel en Maas, Archieven Helden, "De Oudste kaarten van Helden"; -pentekening 157, Huis ten Hove te Helden, Werd, Guido de, 1980, Jan de Beijer, tekeningen van Emmerik tot Roermond, Venlo, 259;

Bronnen
- http://watwaswaar.nl/#ds-DY-8-1-1v-1-404u-uYK---4Pz, geraadpleegd maart 2012; - http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, geraadpleegd maart 2012; - http://www.kich.nl/#a=1;b=1, geraadpleegd maart 2012; - http://archis2.archis.nl/archisii/html/index.html, geraadpleegd maart 2012; - http://portal.prvlimburg.nl/gisviewer/viewer.do?appCode=2b7ef4d2aba6c0c2163d6d9b2ad6a8f3; geraadpleegd maart 2012; - http://www.peelenmaas.nl/index.php?mediumid=35&pagid=2343 ,"De oudste kaarten van Helden" geraadpleegd maart 2012;

Literatuur
-Flokstra, M., 1993-1997, Riddermatige huizen in het Pruisisch Gelders Overkwartier, Castellogica III, p. 243 - Hupperetz,W., Olde Meierink,B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 154; - Mialaret, J.H.A., 1937, De nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Deel V, De Provincie Limburg, Tweede stuk: Noord-Limburg, 79; -Win, J.T.H. de, Kastelen in Limburg, 1978, p. 18, 82

Bescherming gebouw
Status:  (Geen gebouwen meer aanwezig)

Bescherming terrein
Status:  (Deel kasteelterrein vormt onderdeel van een groter archeologisch gebied met bewonerssporen uit de late middeleeuwen )

Bestemming
Bestemmingsplan: N (In afwachting van het in ontwikkeling zijnde bestemmingsplan van de gemeente Peel en Maas, "Buitengebied" is nog van toepassing het vigerende bestemmingsplan "Buitengebied" gemeente Helden. Hierin heeft het gebied de bestemming woondoeleinden. )
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: maart 2012

Geomorfologische codering
4K14/B: Dekzandrug (+/- oud-bouwlanddek)/Bebouwing:

Bodemkundige codering
zEZ23: Hoge zwarte enkeerdgronden; lemig fijn zand