Object
Baersdonck

Locatie
Adres: Venloseweg
Grubbenvorst
Gemeente Horst aan de Maas
Provincie Limburg

Het huis Baersdonck lag ten zuiden van kasteel Grubbenvorst op een hoge oeverwal langs de Maas (Hupperetz, Olde Meierink & Rommes 2005, 126), naast de Venloseweg. Het oorspronkelijke kasteel is naar men aanneemt in de 17e eeuw verdwenen. De tot het huis behorende boerderij en schuren zijn aan het einde van de 18e of aan het begin de 19e eeuw afgebroken. Op de kadastrale minuut uit 1821 (http://watwaswaar.nl, gebouw nr. 116, geraadpleegd juni 2011) zijn het ‘huys’ en de ‘schuyre’ nog zichtbaar. Aan de hand hiervan zijn de coördinaten van het toenmalige kasteelterrein bepaald.

Typologie

Er zijn geen gegevens bekend omtrent de vormgeving en afmetingen van het huis.

Etymologie
Niet duidelijk is of de familie Van Baersdonck zich naar het huis vernoemde, of dat het huis naar de familienaam is vernoemd. In ieder geval wijst het deel 'donck' in de naam naar een verhoogd terrein dat bescherming bood tegen hoog water. Verder komt het deel 'baers' overeen met de vis, zoals opgenomen in het familiewapen. Let ook op de voornaam van Bars van Baersdonck, een van de belangrijke leden van de familie in de 14e eeuw.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 09-05-2004

Huidige functie:

Van het huis is boven het maaiveld niets meer over. Het oorspronkelijke kasteelterrein is momenteel als grasland in gebruik.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:  (Het oorspronkelijke kasteelterrein is thans grasland)
Grondgebruik:

Archis geeft geen (archeologische waarde-) melding op dit terrein, waarover weinig bekend is. De kadastrale minuut Grubbenvorst, 1811-1832, Limburg, sectie D, blad 02 laat de boerderij Baersdonck met bijbehorende schuren zien, maar ook daar is nu boven het maaiveld niets meer van zichtbaar. Alleen eventuele opgravingen zouden misschien duidelijkheid kunnen geven over hoe het middeleeuwse kasteel eruit heeft gezien.

Afmetingen
Het totale terrein mat ca. 140 x 180 m. Deze afmetingen van het kasteelterrein zijn geschat op basis van de kadastrale minuut uit 1821 en Google Earth.

Oudste vermelding
Datum: 1389
Bron: Oud archief gem. Venlo inv.nr. 1194, stadsrekeningen, 1389 folio 7

"'Baersdonck'"

Heyn Zuemerken kreeg op 20 september 1389 'vur sijne cost den hij hadde te Vurst van Gherats weghen van Baersdonck V placken' betaald; waarvoor is niet bekend. Op grond van een vermelding van beide heren van Grebben (zowel Frederik van den Berg als Bars van Baersdonck) in het Gelderse en Kleefse vredesverbond van 1359 zou kunnen worden afgeleid, dat het goed Baersdonck al voor 1359 aan de familie Baersdonck zou behoren. (Flokstra 2005, 196 t/m 205).

Bezitsgeschiedenis
Hoewel ervan wordt uitgegaan, dat het huis Baersdonck is gebouwd in de loop van de 14e eeuw, is er pas in 1401 bij de belening van Aleid van Baersdonck sprake van het goed Baersdonck met de halve heerlijkheid Grebben. Over het moment waarop de deling van de heerlijkheid Grebben moet hebben plaats gevonden en dus waarschijnlijk met de bouw van het huis Baersdonck gestart zou kunnen zijn, bestaat onduidelijkheid. Op grond van het feit dat beide heren van Grebben (Frederik van den Bergh en Bars van Baersdonck) worden vermeld in het Gelderse en Kleefse vredesverbond van 1359, rekening houdend met de daarbij gemaakte afspraken, zou kunnen worden afgeleid, dat de verdeling al voor 1359 moet hebben plaatsgevonden. In tegenstelling tot de andere deelnemers aan het verbond, die ieder voor zich verantwoordelijk zijn voor de aangegane verplichtingen, verplichten Frederik van den Bergh en Bars van Baersdonck zich namenlijk om gezamenlijk de gemaakte afspraken na te komen. Een en ander zou voor de hand liggen als beide heren binnen de heerlijkheid Grebben als min of meer gelijkwaardig dienen te worden beschouwd en er dus al een verdeling heeft plaats gevonden. Aan de ander kant bestaat de neiging om op grond van het Baersdonckse tijnsboek uit 1391 af te leiden dat de verdeling van het de heerlijkheid Grebben kort voor dat betreffende jaar zou moeten hebben plaatsgevonden ten tijde van de Gerard van Baersdonck, de zoon van Bars van Baersdonck. Na het overlijden van Gerard van Baersdonck in 1401 mag zijn weduwe op basis van een door zijn dochter en erfgename Aleid van Baersdonck bezegelde oorkonde 'die grote camer ende sulre daerboeven tot Baersdonc' blijven bewonen. Op grond hiervan kan worden afgeleid, dat er in 1401 al een Huis Baersdonck heeft bestaan. In dat zelfde jaar werd Aleid van Baersdonck met de halve heerlijkheid Grebben beleend. Na de dood van Aleid van Baersdonck en de dood van haar echtgenoot Johan van Brempt omstreeks 1460, ging Baersdonck naar de erfgenamen van Aleid 's tante en diens man Gadert van Deelst. Van de 39 erfgenamen bleken er 3 geinterresseerd te zijn in het verkrijgen van een deel van de erfenis. Betreffende heren Herman van Deelst, Gadert van Wylich en Cornelis van Merwijck werden resp. in 1460 en 1464 met hun betreffende aandeel beleend. Alvorens met zijn aandeel te worden beleend had Gadert van Wylich van 23 andere erfgenamen hun aandeel gekocht. Pas in 1529 komen alle rechten op de Baersdonck door aankoop van de aandelen van de beide andere families in handen van de familie Van Wylich. Via vererving bleef Baersdonck tot 1750 in het bezit van de familie Van Wylich. In dat jaar ziet de toenmalige bezitter van Baersdonck, Frederik Willem van Wylich, af van zijn bezittingen op grond van financiele overwegingen, waardoor Baersdonck in handen kwam van zijn zwager Carel van Quadt van Wickrath zu Zoppenbroek. Als gevolg van de financiele problemen is Carel van Quadt van Wickrath zu Zoppenbroek Otten van Wylich gedwongen om in 1751 Baersdonck bij opbod te verkopen. Door deze verkoop, kwam het Huis Baersdonck met de halve heerlijkheid Grubbenvorst in handen van de Markies Van Hoensbroek, waarna in 1755 Frans Arnold Adriaen, markies van Hoensbroek, met het goed Baersdonck werd beleend. Via vererving binnen de familie bleef Baersdonck tot 1848 in het bezit van de familie Van Hoensbroek. In dat jaar werd Baersdonck verkocht aan Antoon Leonard Receveur, om vervolgens in 1863 terecht te komen bij zijn dochter Elisa Felicite. In 1923 komen de goederen door verkoop in het bezit van Adiaan Hendrik Marie Willemse. De aanwezige bebouwing is in de tussenliggende jaren dan echter al gesloopt.

Historische betekenis
N.v.t. .

Bouwgeschiedenis
Op grond van de beschikbare informatie omtrent de bezitsgeschiedenis van de Baersdonck, kan worden afgeleid, dat het Huis moet zijn gebouwd in de tweede helft van de 14e eeuw. Gezien de ligging ervan in de directe omgeving van kasteel Grebben (Het gebroken Slot) mag worden aangenomen, dat huis Baersdonck beperkt van omvang moet zijn geweest. Echter vanwege het feit dat in de 14e eeuw de status van de heren van Baersdonck vergelijkbaar moet zijn geweest met die van de heren van Grubbenvorst mag ook worden aangenomen, dat de behuizing representatief en verdedigbaar moet zijn geweest. In 1401 mag de weduwe van Gerard van Baersdonck blijven wonen in 'die grote camer ende sulre daerboeven tot Baersdonc'. Toen is er dus met zekerheid een huis Baersdonk, en dat zal waarschijnlijk een representatief karakter hebben gehad, aangezien het blijkbaar al gedifferentieerd was in verschillende woonruimtes. In dat zelfde jaar werd Aleid van Baersdonck met de halve heerlijkheid Grebben beleend. Bij de belening van Herman van Deelst in 1460 met Baersdonck is er sprake van 'huyss, hofstede en de heerlicheyt van Baersdonck'. Wanneer het kasteel Baersdonck is gesloopt is niet bekend. Op grond van een verklaring uit 1676, dat het 'adelijck ende riddermatigh huys Barsdonck tegenwoordigh gedemolieert ende alleen betimmert is met huys en schuyre', wordt afgeleid, dat er op dat tijdstip alleen nog sprake is van de aanwezigheid van een boerderij en schuren. Betreffende boerderij en schuren zijn nog herkenbaar op de kadastrale minuut, gemeente Grubbenvorst, 1811-1832, sectie D, blad 02 (Hupperetz, Olde Meierink en Rommes 2005, 126-127). De boerderij en schuren zijn gesloopt eind 19e en begin 20e eeuw ( Flokstra 2005, 196-205). Afgaande op de Bonnekaarten (kaart 695) zou het laatste restant zijn verdwenen tussen 1922 en 1936.

Afbeeldingen
- Google Earth foto, datum beeldmateriaal 2005, geraadpleegd juni 2011. - Kadastrale minuutkaart, gemeente Grubbenvorst, 1811-1832, Limburg, sectie D, blad 02, (http://watwaswaar.nl/#fI-FE-6-1-1v-1-4AvA-11vM---da) geraadpleegd juni 2011; - Situatie Baersdoncken omgeving 1850 (Flokstra 1993, 73-79).

Bronnen
- http://watwaswaar.nl/#fI-Ey-6-1-1v-1-4AeW-11d2---da, geraadpleegd juni 2011. - Oud archief gem. Venlo inv.nr. 1194, stadsrekeningen, 1389 folio 7; - http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, geraadpleegd juni 2011; - http://www.kich.nl/#a=1;b=1, geraadpleegd juni 2011; - http://archis2.archis.nl/archisii/html/index.html, geraadpleegd juni 2011; - http://portal.prvlimburg.nl/gisviewer/viewer.do?appCode=2b7ef4d2aba6c0c2163d6d9b2ad6a8f3; geraadpleegd juni 2011.

Literatuur
- Hupperetz, W., Olde Meierink, B., en Rommes, R., (red.), 2005, Kastelen in Limburg, burchten en landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 126-127. - Flokstra, M., 2005, Kastelen in het land van Kessel, Venraay, 196-205.- Flokstra, M., 1993, 'Het verdwenen huys Baersdonck te Grubbenvorst, 1399-1529', Castellogica III, 73-79; - Janssen de Limpens, K.J.Th.,1974, Leen- en Laathoven in de Maaslandse territora voor 1795, Maastricht, Uitgave nr.6 Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, 165 en 174; - Win, J.T.H. de, 1978, Kastelen in Limburg, Hoensbroek, 78.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N (Er is sprake van een nog niet door de Gedeputeerde Staten van Limburg goedgekeurd 'Bestemmingsplan Buitengebied Horst aan de Maas deelgebied III, plankaart 10' dat gedeeltelijk het 'Bestemmingsplan Buitengebied Grubbenvorst 1998 moet vervangen. )
Bestemming:  (aangevuld met landschappelijke- en natuurwaarden met ontwikkeligszone groen)

Auteur en datum
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: juni 2011

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
4E9, Dalvlakteterras

Bodemkundige codering
bEZ23-VII, Hoge bruine enkeerdgronden; lemig fijn zand