Object
Stru(y)ver / Groot Gei(t)sbach / Reynartshof, hoeve de

Locatie
Adres: Ten Esschen 80, 6412 PR
Heerlen
Gemeente Heerlen
Provincie Limburg

Het terrein van het voormalige kasteel Stru(y)ver is gelegen tussen de A76 en de N281 en ten zuidwesten van het tot de gemeente Heerlen behorende buurtschap Ten Esschen. Op het terrein van "Huis Stru(y)ver" bevinden zich thans nog de restanten van de uit de achttiende eeuw stammende Stru(y)verhoeve en op ca. 250m ten westen hiervan de kasteelheuvel (motte) van het voormalige kasteel van vóór de dertiende eeuw.

Typologie


Het oorspronkelijke huis was een kasteel van het zogenaamde 'abschnittsmotte' type, waarbij de "kasteelheuvel" is ontstaan door de rondom de bestaande verhoging in het landschap aanwezige grond weg te graven. Deze motte is nog zichtbaar in het landschap. Wanneer de op en rondom deze motte aanwezige bebouwing is gesloopt, is niet bekend. Op het terrein bevinden zich nog de restanten van een door brand verwoeste gesloten hoeve uit de achttiende eeuw, de mogelijke agrarische voortzetting van het oorspronkelijke kasteel.

Etymologie
Wat de oorsprong is van de naam "De Stru(y)ver", is niet bekend. De oudst bekende benaming van het goed en het kasteel is "de hoff zo Gheisbach", zoals vermeld in het leenregister van Valkenburg. Mogelijk dat er op dat ogenblik sprake is van een groter gebied, dat in latere tijden werd onder verdeeld in een Groot Gei(t)sbach of Alden Lenartshoff (het huidige Stru(y)ver) en Klein Gei(t)sbach (het huidige Prickenis).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: februari 2018

Het tot ca. 2017 in gebruik zijnde huis Stru(y)ver of Struijverhof was een hoeve met een binnenplaats, opgetrokken uit baksteen met speklagen. Het huis is/was voorzien van taustenen tussendorpelkozijnen en houten segmentboogvensters. Het huis draagt het ankerjaartal 1742. Omstreeks 2017 is de hoeve door brand verwoest. Op het terrein van de hoeve ligt de motte van het oude kasteel.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:  (Betreft de locatie van de motte)
Zichtbaar:  (Betreft de gesloten hoeve uit de achttiende eeuw)
Grondgebruik:
Grondgebruik:

Van het oorspronkelijke mottekasteel zijn bovengronds geen restanten meer aanwezig. Of er mogelijk nog funderingsresten in de ondergrond aanwezig zijn, is niet bekend. De uit de achttiende eeuw stammende gesloten hoeve is in 2017 grotendeels door brand verwoest.

Afmetingen
Op grond van de kadastrale kaart uit begin negentiende eeuw kan worden afgeleid, dat er sprake is van een iets ovale motte met een diameter van ca. 30m, die werd omgeven door een gracht met een breedte van ca. 5m. Mogelijk dat er sprake is geweest van een voorburcht, maar daarvan is geen bewijs meer aanwezig. De bebouwing van de gesloten hoeve uit de achttiende eeuw heeft de uitwendige afmetingen van ca. 30x38m.

Oudste vermelding
Datum: 1381
Bron: Leenregister van Valkenburg

De oudst bekende vermelding betreft de vermelding in het leenregister van Valkenburg, waarin wordt aangegeven, dat Herman Muysken in 1381 met den hof zo Gheisbach werd beleend.

Bezitsgeschiedenis
De oudst bekende vermelding van Stru(y)ver betreft de vermelding in het leenregister van Valkenburg, dat Herman Muysken in 1381 met het "den hof zu Gheisbach" werd beleend. Daar mottekasteel vanaf de tweede helft van de dertiende eeuw nog maar sporadisch werden gebouwd, mag worden aangenomen dat het oorspronkelijke kasteel veel ouder moet zijn. Door de in de literatuur gebruikte benamingen voor diverse in de omgeving aanwezige huizen ( Gheisbach, Klein Gei(t)sbach, Groot Gei(t)sbach, etc. heerst er verwarring omtrent de juist naam van het oorspronkelijke huis. Mogelijk dat er sprake is geweest van een veel groter goed Gheisbach, dat in de eeuwen daarna onderverdeeld is in de thans nog bestaande kleinere gebieden Groot Gei(t)sbach en Klein Gei(t)sbach.
In 1389 ging het goed over naar Reyner van den Nieuwenborg. Na zijn overlijden ging het goed in 1445 over naar zijn zoon en bleef het tot halverwege de zestiende eeuw binnen de familie Van den Nieuwenborg. In 1537 is het goed in het bezit van Jan van Benstenraedt om dan via het huwelijk van zijn dochter Elisabeth in 1544 over te gaan naar Johan van Swartsenberg. Via vererving bleef het goed tot 1662 binnen de familie Van Swartsenberg. In dat jaar ging het goed via vererving over naar een neef Casper van Broich.
In het begin van de achttiende eeuw kwam het goed in het bezit van de bezitters van het nabijgelegen kasteel Terworm, de baronnen Van Wylre. De thans nog aanwezige gesloten hoeve Stu(y)ver werd in 1747 gebouwd door Baron Wynand Theodor van Wijlre. In 1763 is het het huis en het hof Struyver overgegaan naar Jacob Br(e)uls van Eupen, lid van de Senaat van Bremen. Eind achttiende eeuw is het goed een gedeeld bezit van Jules van Aken en Maria Augustina van Aken.
Tot de brand in 2017 was de hoeve als agrarisch bedrijf in gebruik.

Historische betekenis
Voor zover bekend, heeft het huis en zijn bewoners geen rol van betekenis gespeeld.

Bouwgeschiedenis
Het oorspronkelijke op deze plek aanwezige kasteel "Gheisbach" betrof een mottekasteel, waarvan de motte nog in het landschap aanwezig is. Op de kadastrale kaart uit 1812 en de kaart van Tranchot uit 1807 werd deze ca. 30m brede motte nog omgeven door een gracht met een breedte van 5m.
Daar de bouw van mottekastelen na de tweede helft van de dertiende eeuw nog maar sporadisch plaats vond, moet de bouw van kasteel "Gheisbach" voor die tijd hebben plaatsgevonden. Op grond van de beschikbare gegevens kan niet worden afgeleid hoe dat mottekasteel er toen heeft uitgezien en door wie het gebouw zou kunnen zijn gebouwd. Op grond van het verloop van de op de kaart van Tranchot aangegeven omgrachting zou kunnen worden afgeleid dat er sprake geweest zou kunnen zijn van een voorburcht.
Wanneer betreffende bebouwing werd gesloopt en waar de bezitters van betreffende goed toen zijn gaan wonen is niet bekend.
De thans nog aanwezige gesloten hoeve, gelegen op ca. 250 m ten oosten van de motte, is omstreeks 1747 gebouwd door Baron Wynand Theodor van Wijlre. Of hier sprake was van nieuwbouw van de bij het kasteel behorende voorburcht of herbouw van een reeds op deze locatie aanwezige hoeve is niet bekend.
Door brand is de hoeve in 2017 tot een ruïne gereduceerd.

Afbeeldingen
- Google Earth, datum beeldmateriaal 2016, geraadpleegd februari 2018;
- kadastrale minuutkaart gemeente Voerendaal, 1811-1832, Limburg, sectie A, blad 01, (MIN11119A01), geraadpleegd februari 2018;
- De Tranchotkaart 74 Oost Valkenburg- 75 Heerlen, onderdeel van de Tranchotkaart van het gebied tussen Maas en Rijn, 1803-1820, geraadpleegd februari 2018;
- Ferrariskaart 1777, nr. 210, Fauquemont, geraadpleegd februari 2018;
- diverse foto's van de hoeve voor de brand van 2017,
- Foto van de hoeve voor de brand van 2017, http://rijksmonumenten.nl/monument/21249/hoeve-de-struver/heerlen/, geraadpleegd februari 2018;
- Foto uit 2017 van door brand verwoeste hoeve, https://www.limburger.nl/cnt/dmf20170705_00042913/politie-rolt-drugslab-op-in-boerderij-in-heerlen, geraadpleegd februari 2018;

Bronnen
- http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, geraadpleegd februari 2018;
- https://zoeken.cultureelerfgoed.nl, voor het zoeken naar archeologisch informatie, geraadpleegd februari 2018;
- http://www.limburg.nl/e_Loket/Atlas_Limburg/Thematische_viewers/Kunst_en_Cultuur/, geraadpleegd februari 2018;
- http://ruimtelijkeplannen.nl, geraadpleegd februari 2018;
- http://www.kbr.be/collections/cart_plan/ferraris/ferraris_nl.html, geraadpleegd februari 2018;
- http://imagebase.ubvu.vu.nl/cdm/deepzoom/collection/krt/id/5629, Tranchotkaarten, geraadpleegd februari 2018;
- http://archeologieinnederland.nl/bronnen-en-kaarten/amk-en-ikaw, geraadpleegd februari 2018;
- http://www.atlas1868.nl/li/houthem.html, geraadpleegd februari 2018;
- http://www.landvanherle.nl/, geraadpleegd februari 2018;
- http://http://www.rijckheyt.nl/cultureel-erfgoed/struyver-de-hoeve, geraadpleegd februari 2018;
- https://www.limburger.nl/cnt/dmf20170705_00042913/politie-rolt-drugslab-op-in-boerderij-in-heerlen, geraadpleegd februari 2018;

Literatuur
- Corten, Alb., 1984, Terworm, gebied van monumenten en geschiedenis, Land van Herle, jaargang nr. 34 (1984), 29-37;
- Haberts, J., 1884, Geschiedenis van het leenhof en de leenen van Valkenburg, Roermond, 433-436;
- Hupperetz, W., B., Olde Meierink en Rommes, R., (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 432-433;
- Janssen de Limpens, K.J.Th., 1974, Leen- en Laathoven in de Maaslkandse Territoria voor 1795, uitgave Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, Maastricht, 59;
- Kruill, W.J., 1985, Kasteelnamen uit het gebied van Terworm, Land van Herle, jaargang nr. 35 (1985), 53-62;
- Stenvert, R., Kolman, C., Ginkel-Meester, S. van Broekhoven, S., Stades-Vischer, E., 2003, Monumenten in Nederland, 149;

Coördinaten
Coordinaten: 50°53'51.65"N,  5°56'19.57"O
Kaartblad: 62B , x: 193,53, y: 323,22, precisie 2

Bescherming gebouw
Status:  (Betrof de gesloten hoeve uit de achttiende eeuw)

Monumentnummer: 21249 (hoeve)
 Omschrijving uit RCE betreffende de nog aanwezige hoeve: Hoeve de Stru(y)ver; met binnenplaats; opgetrokken van baksteen met speklagen; voorzien van taustenen tussendorpelkozijnen en houten segmentboogvensters; ankerjaartal 1742.
Betreffende gesloten hoeve is in 2017 door brand tot een ruïne gereduceerd.

Bescherming terrein
Status:  (Betreft het terrein van de motte)

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Het kasteelterrein vormt onderdeel van het in voorbereiding zijnde dossiers "Facetbestemmingsplan stedenbouwkundige bepalingen Heerlen" en het bestemmingsplan "Buitengebied" met als enkelbestemmingen: "Wonen" en "Agrarisch met waarden" en als dubbelbestemming "Waarde-Archeologie".)
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: februari 2018