Object
Stalberg, Huize

Locatie
Adres: Stalbergweg 268, 5913 BW
Venlo
Gemeente Venlo
Provincie Limburg

Het huis is gelegen in het oostelijk gedeelte van de stad Venlo op een afstand van circa 1km vanaf het centrum. De aangegeven coordinaten betreffen de ingeschatte hoekpunten van het oorspronkelijke kasteelterrein, hetgeen omvatte de voorburcht, de hoofdburcht, een moestuin en een boomgaard. Een en ander is ingeschat op basis van de kadastrale minuutkaart gemeente Venlo,1811-1832, Limburg, sectie D, blad 02, de Tranchot-kaart uit 1805 en Google Earth.

Typologie
 (betreft het oorspronkelijke huis uit de 14e eeuw)
 (betreft het buitenhuis uit de 17e eeuw)
Het oorspronkelijk uit de 14e eeuw stammende omgrachtte en weerbare huis is in de 17e eeuw vervangen door een omgracht representatief buitenhuis.

Etymologie
Naar wordt aangenomen is het huis vernoemd naar de familienaam van de bouwheer van het oorspronkelijke huis.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: mei 2012

Van het totale complex bestaande uit omgrachtte hoofdburcht, voorhof, moestuin en boomgaard is thans alleen nog aanwezig het begin 17e eeuw gebouwde rechthoekige herenhuis. Dit herenhuis heeft een oppervlakte van circa 10,60x16,40m en is opgebouwd uit een gedeeltelijk boven het maaiveld gelegen kelderruimte, een woonruimte en een grote zolderruimte. Het geheel wordt afgedekt door een pannen zadeldak met tuitvormige topgevels aan voor- en achterzijde. Zowel de kelderlaag als de woonverdieping is onderverdeeld in drie traveeën, waarbij het middelste en het zuidelijke travee zijn onderverdeeld in 2 ruimten en het noordelijke travee in 3 ruimten. De kelderruimten waren oorspronkelijk afgedekt door tongewelven, waarvan er in de loop der tijd een aantal zijn ingestort. Bij de recent uitgevoerde restauratie zijn de nog bestaande tongewelven in de twee westelijke kelderruimten gehandhaafd en aangepast. In de overige ruimten zijn moderne vloersystemen aangebracht. Verder is de zolderverdieping als slaapverdieping ingericht en zijn middels lichte scheidingswanden diverse slaapkamers gerealiseerd.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:  (Mogelijk deel van huidige kelders)
Zichtbaar:  (Hergebruik van materialen in scheidingsmuren en kapconstructie)
Grondgebruik:  (Particulieren woning)

In het thans nog aanwezige woonhuis zijn bij de bouw ervan in de 17e eeuw zowel in de scheidingsmuren als de kapconstructie materialen van het oorspronkelijke huis verwerkt. Mogelijk dat ook een deel van de kelders uit de tijd van het oorspronkelijke huis stammen.

Afmetingen
De aangegeven totale afmetingen ca. 70x100m) betreffen de afmetingen van het oorspronkelijke kasteelterrein, hetgeen omvatte de voorburcht (ca. 50x50m), de hoofdburcht (ca. 30x30m), een moestuin en een boomgaard. De afmetingen van de voorburcht en hoofdburcht zijn ingeschat op basis van de Tranchot-kaart uit 1805. De overige afmetingen zijn ingeschat op basis van de kadastrale minuutkaart gemeente Venlo,1811-1832, Limburg, sectie D, blad 02, de Tranchot-kaart uit 1805 en Google Earth.

Oudste vermelding
Datum: 1560
Bron: kaart van J. van Deventer

Hoewel de eerste beschikbare informatie betreffende Huis Stalbergen komt van een kaart uit 1560 van J. van Deventer, gaat men ervan uit dat het oorspronkelijke Huis Stalberg uit het eind van de 14e eeuw stamt. Deze aanname is gebaseerd op de in de archieven van de stad Venlo beschikbare vermelding, dat in 1389 ene "Gherat van Staelberghen burger onzer stad is geworden".

Bezitsgeschiedenis
Op grond van de in de archieven van de stad Venlo beschikbare vermelding, dat in 1389 ene "Gherat van Staelberghen burger onzer stad is geworden" gaat men ervan uit, dat het oorspronkelijke Huis Stalberg eind van de veertiende eeuw is gebouwd. Na het overlijden van Gerard van Stalbergen bleef Huis Stalberg via vererving binnen de familie Stalbergen tot het overlijden van erfdochter Lucia van Stalbergen omstreeks 1620. Door haar huwelijk met Johannes Romer efde haar zoon Casper Romer Huis Stalbergen. Uit deze periode stamt de bouw van het thans nog aanwezige deel van het in opdracht van de familie Romer gebouwde buitenhuis. Mogelijk dat deze nieuwbouw noodzakelijk was geworden als gevolg van opgelopen schade welke was ontstaan door de diverse oorlogshandeling in het betreffende gebied in de periode 1600- 1646. Na het overlijden van Casper Romer bleef het inmiddels vernieuwde Huis Stalberg door vererving binnen de familie Romer tot 1647. In dat jaar trouwde de laatste telg uit de familie Romer, Joanna Adriana Sibilla Romer met Arnold Carl Philippe August, Graaf van Varo en kwam Huis Stalberg in het bezit van de familie Van Varo. Daar zij ook eigenaar waren van andere bezittingen, werd Huis Stalberg verpacht. Door hun kleinzoon Carl Ludwig Franz, Graaf van Varo werd Huis Stalberg in 1827 verkocht aan het echtpaar Peter Andries Hendericks en Maria Christina Deckers. Hun erfgenamen hebben vervolgens in 1907 Huis Stalberg verkocht aan het echtpaar Johannes A. Coenen en Maria J.H. Buskus, die het Huis in 1908 hebben opgeknapt. Het grootste gedeelte van de 20e eeuw is Huis Stalberg bewoond gebleven door hun nakomelingen. In 1994 werd Huis Stalbergen verkocht aan de huidige eigenaren, het echtpaar M. van de Wal en M.J. Wiltenburg, die het huis in 1999 hebben gerestaureerd.

Historische betekenis
Voorzover bekend heeft het Huis en haar bewoners geen rol van betekenis gespeeld in de geschiedenis van het Overkwartie. Alleen in de zestiende eeuw hebben twee leden van de familie Van Stalbergen belangrijke posities binnen het Overkwartier en de stad Venlo bekleed.

Bouwgeschiedenis
Naar aanleiding van een in de archieven van de stad Venlo beschikbare vermelding, wordt aangenomen dat het oorspronkelijke Huis Stalberg eind veertiende eeuw werd gebouwd door Gerard Van Stalbergen. Hoe het huis er in die periode heeft uitgezien is niet duidelijk. De enige beschikbare informatie betreft een kaart uit 1570 met daarop schematisch aangegeven de bebouwing van de stad Venlo en die van de oostelijk hiervan gelegen "bantuin". Het Huis Stalberg is hierbij aangegeven als een complex gebouwen van meerdere bouwlagen met daarvoor gelegen een hoeve of schuur. De betrouwbaarheid van deze schematisch weergave is evenwel beperkt. Daar Huis Stalberg op korte afstand van de stad Venlo was gelegen en met name tijdens de Tachtigjarige Oorlog hier regelmatig oorlogshandelingen hebben plaats gevonden, mag ervan worden uitgegaan, dat er sprake moet zijn geweest van een met grachten omgeven verdedigbaar Huis. Of het Huis tijdens deze oorlogshandeling schade heeft opgelopen is niet bekend. Via het huwelijk van Lucia van Stalberg met Johannes Romer ging begin zeventiende eeuw over naar de familie Romer. In de periode erna werd het oorspronkelijke Huis Stalberg mogelijk na verwoesting ervan vervangen door een representatief buitenhuis. Aangenomen wordt, dat de familie Romer bij de bouw van het buitenhuis de oorspronkelijke opzet van het totale complex heeft gehandhaafd. Dit betekende een langgerekt rechthoekig terrrein onderverdeeld in drie achter elkaar gelegen omgrachte percelen, waarbij alleen het aan de weggelegen noordelijke perceel bebouwd was. Via een brug over de tussenliggende grachten kon het tweede perceel, de moestuin, en het derde perceel, de boomgaard, worden bereikt. In de zuid-westhoek van het eerste perceel bevond zich een geheel door grachten omgeven stuk terrrein, mogelijk het gebied van de oorspronkelijke hoofdburcht, waarop het nieuwe buitenhuis werd gerealiseerd. Op het resterende gedeelte van het eerste perceel, het voorhof, bevonden zich een aantal rondom een binnenplaats gegroepeeerde gebouwen. Vanaf deze binnenplaats waren via bruggen de hoofdburcht en het tweede perceel bereikbaar. Het thans nog aanwezige begin zeventiende eeuw gebouwde buitenhuis is rechthoekig van vorm en heeft een oppervlakte van circa 10,60x16,40m. De opbouw ervan betaat uit een gedeeltelijk boven het maaiveld gelegen kelderruimte, een woonverdieping en een door een zadeldak afgedekte zolderverdieping. Tijdens het uitgevoerde bouwkundige onderzoek zijn geen bewijzen gevonden, dat delen van het huidige gebouw onderdeel hebben gevormd van de oorspronkelijke bebouwing. Wel is geconstateerd, dat met name in de binnenmuren en de kapconstructie materiaal is hergebruikt. Aan het huidige Huis Stalberg zijn in de loop der tijd alleen kleine aanpassingen uitgevoerd. Zo werd in de achttiende eeuw het formaat van enkele vensters in de zuidgevel gewijzigd en werden in de negentiende eeuw steunberen aangebracht, een aantal vensters vervangen en werd het gebouw gepleisterd. In de loop van de twintigste eeuw zijn zodanige maatregelen getroffen, dat het huis door twee gezinnen kon worden bewoond. Na de uitvoering van een bouwhistorisch onderzoek is het Huis begin twintigste eeuw door de huidige eigenaren gerestaureerd en weer als een woning ingebruik genomen. Van het totale complex zijn in de negentiende eeuw de grachten gedempt en is in de loop van de twintigste eeuw de moestuin en de boomgaard onderdeel geworden van een nieuw woonwijk. Verder zijn de de op het voorhof aanwezige bijgebouwen en dienstwoningen in het begin van de twintigste eeuw gesloopt en zijn op het oostelijk deel ervan woningen gebouwd.

Afbeeldingen
- afb. 24. Vogelvluchtkaart van Venlo en de bantuin uit 1570, Haans, F.A., Korenberg, G., 2000, Bouwhistorische verkenning Huis Stalberg, MAB Nijmegen, 30; - afb. 25. Detail zogenaamde Tranchot-kaart omstreeks 1805, Haans, F.A., Korenberg, G., 2000, Bouwhistorische verkenning Huis Stalberg, MAB Nijmegen, 32; - afb. 1. Huis Stalberg rond 1900, Haans, F.A., Korenberg, G., 2000, Bouwhistorische verkenning Huis Stalberg, MAB Nijmegen, 14; - afb. 2, De Stalberg gezien vanuit noord-westen omstreeks 1990, Haans, F.A., Korenberg, G., 2000, Bouwhistorische verkenning Huis Stalberg, MAB Nijmegen, 14; - - afb. 3. De plattegronden van Stalberg, Haans, F.A., Korenberg, G., 2000, Bouwhistorische verkenning Huis Stalberg, MAB Nijmegen, 15; - afb. 4. De dwarsdoorsneden van Stalberg, Haans, F.A., Korenberg, G., 2000, Bouwhistorische verkenning Huis Stalberg, MAB Nijmegen, 15; - afb. 11. De middenkelder in westbeuk met tongewelf, Haans, F.A., Korenberg, G., 2000, Bouwhistorische verkenning Huis Stalberg, MAB Nijmegen, 20; - afb. 23. Zicht op kapconstructie, Haans, F.A., Korenberg, G., 2000, Bouwhistorische verkenning Huis Stalberg, MAB Nijmegen, 28; - afb. 37.De oostelijke achterzaal met zicht op moerbalk met sleutelstuk en kinderbinten, Haans, F.A., Korenberg, G., 2000, Bouwhistorische verkenning Huis Stalberg, MAB Nijmegen, 45;

Bronnen
- http://watwaswaar.nl/#fY-EC-6-1-1v-1-4DHE-y1Y---dC, geraadpleegd mei 2012; - http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, geraadpleegd mei 2012; - http://www.kich.nl/#a=1;b=1, geraadpleegd mei 2012; - http://archis2.archis.nl/archisii/html/index.html, geraadpleegd mei 2012; - http://portal.prvlimburg.nl/gisviewer/viewer.do?appCode=2b7ef4d2aba6c0c2163d6d9b2ad6a8f3; geraadpleegd mei 2012; - http://www.stalberg.nl, site van de eigenaar betreffende de restauratie van het huis in 1999, geraadpleegd mei 2012;

Literatuur
- Haans, F.A., Korenberg, G., 2000, Bouwhistorische verkenning Huis Stalberg, MAB Nijmegen; - Hupperetz,W., Olde Meierink,B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 173-174; - Linssen, D., Rottier, H., Salden, H., 1980, Limburgse Kastelen in vogelvlucht, Heerlen, 58- 59; - Mialaret, J.H.A., 1937, De nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Deel V, De Provincie Limburg, Tweede stuk: Noord-Limburg, 200; - Romen, J.J., 1876, Adelijke Huizen te Tegelen, Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg, Maastricht; - Stenvert, R., Kolman, C., Ginkel-Meester, S van, Broekhoven, S., Stades-Vischer, E., 2002, Monumenten in Nederland, Limburg, Zeist, 39'; - Vemer, J.C.,1967, Kastelen in het land van Midden- en Noord-Limburg, Maastricht, 95; - Vemer, J.C., 2003, Kastelen in Limburg, het verleden in steen, Tilburg, 106; - Win, J.T.H. de, 1978, Kastelen van Limburg, Hoensbroek, 21, 107;

Bescherming gebouw
Status:  (zeer hoge cultuurhistorische waarde)

Monumentnummer: 37174
 BESCHRIJVING UIT ODB: Huis Stalberg. Rechthoekig gepleisterd huis met zadeldak, XVII (?). Naast de ingang een laatgotische gevelsteen met het wapen Van Stalberg.

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N (Op betreffende locatie is van toepassing het door de gemeenteraad van Venlo op 23 juni 2010 vastgestelde bestemmingsplan "Venlo-Oost" met bijbehorende verbeelding 5.)
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: mei 2012

Geomorfologische codering
4E9: Dalvlakteterras

Bodemkundige codering
|h BEBOUW: bebouwing