Object
Cartils

Locatie
Adres: Kapolder 10, 6321 PV
Wijlre
Gemeente Gulpen
Provincie Limburg

Het huis ligt ten zuiden van Wijlre en ten noorden van Gulpen, aan de doorgaande weg van Wittem naar Valkenburg.

Typologie

Het huidige huis is een voormalige adellijke woning.

Etymologie
Het huis werd genoemd naar de familie die het huis eens bewoonde.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 25-03-2004

Als men van Wittem naar Valkenburg rijdt, ligt in de bocht, verborgen achter het groen, het kasteel Cartils. De oprijlaan voert via een poortgebouw tot voor het huis. Het huis is opgetrokken uit mergelsteen en heeft een rechthoekig grondplan. Aan de achterzijde bevindt zich een ronde toren, restant van het oudere huis. Het hoofdgebouw wordt gedekt door een leien schilddak, en heeft op de rechterhoek een arkeltorentje. Rechts van het huis een lagere vleugel welke schuil gaat achter een wit serreachtig gebouwtje, wat het gehele aanzicht niet ten goede komt. De voorgevel bevat zeven traveeën waarvan er zes vensters met kruisramen bevatten. De middelste bevat de toegang tot het huis, waarboven wapens aangebracht zijn. Hierboven op het dak een barokke dakkapel met fronton en uurwerk.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

De toren aan de achterzijde is het oudste zichtbare deel van het huis; mogelijk zijn de funderingen nog origineel.

Oudste vermelding
Datum:
Bron:

Bezitsgeschiedenis
De eerst bekende bewoner was Dirk van Carthils. Nakomeling Ivo trouwde met een dochter uit het geslacht Hoen tzo Broeck (Hoensbroeck), en hun zoon Johan voegde omstreeks 1392 de naam van zijn moeder toe aan de zijne. In 1772 na de dood van de laatste telg Carthils, kwam het huis in handen van een neef, graaf de Liederkercke. In 1795 kwam het huis aan de Franse Republiek. Tussen 1880 en 1890 was de heer Frijns eigenaar, die het naliet aan zijn dochter. Mr. K.J.Th. Janssen de Limpens werd daarna eigenaar. Het huis zou destijds een uitvalbasis zijn geweest van de beruchte Bokkenrijdersbende.

Historische betekenis
Waarschijnlijk gering.

Bouwgeschiedenis
Van de geschiedenis van het kasteel is weinig bekend; het kasteel stamt waarschijnlijk uit de dertiende eeuw. De ronde toren aan de achterzijde dateert uit 1500, maar bij de modernisering van 1883 heeft zowel de toren als het huis veel van het middeleeuwse karakter verloren. Het poortgebouw is zeventiende-eeuws, ca 1650 en werd in 1721 gerestaureerd.

Literatuur
Vemer, J.C., Zuid-Limburg, land vol kastelen, 1966, p. 45-47Win, J.T.H. de, Kastelen in Limburg, 1978, p. 111Groneman, W., Kastelen in Zuid-Limburg, 1960, p. 68-69Kransberg, D./Mils, H., Kastelengids van Nederland; middeleeuwen, 1979, p. 214Tromp, H., Private country houses of the Netherlands, 1997, p. 271-272

Coördinaten
Coordinaten: , 
Kaartblad:  , x: 191,40, y: 314,80, precisie 2

Bescherming gebouw
Status:

Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen
Beschrijving gemaakt: 29-03-2004