Well
IN BEWERKING [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Well
Well
Locatie
Adres: Kasteellaan 20, 5855 AE
Well
Gemeente Bergen
Provincie Limburg
Het kasteel is gelegen in het winterbed van de Maas ten noordwesten van het gelijknamige dorp tussen de provinciale weg N271 en de Maas en ten westen van de N270. De hoekpunten van het kasteelterrein inclusief de rondom het totale complex van hoofdburcht en voorburcht aanwezige omgrachting zijn ingeschat op basis van de combinatie van de kadastrale minuutkaart gemeente Bergen, 1811-1832, Limburg, sectie F, blad 08, en Google Earth.
Adres: Kasteellaan 20, 5855 AE
Well
Gemeente Bergen
Provincie Limburg
Het kasteel is gelegen in het winterbed van de Maas ten noordwesten van het gelijknamige dorp tussen de provinciale weg N271 en de Maas en ten westen van de N270. De hoekpunten van het kasteelterrein inclusief de rondom het totale complex van hoofdburcht en voorburcht aanwezige omgrachting zijn ingeschat op basis van de combinatie van de kadastrale minuutkaart gemeente Bergen, 1811-1832, Limburg, sectie F, blad 08, en Google Earth.
Typologie
De hoofdburcht van het in fase gebouwde complex, bestaande uit een door grachten omgeven hoofdburcht en voorburcht, is een van de weinige in baksteen opgetrokken vierkante burchten van Limburg.
De hoofdburcht van het in fase gebouwde complex, bestaande uit een door grachten omgeven hoofdburcht en voorburcht, is een van de weinige in baksteen opgetrokken vierkante burchten van Limburg.
Etymologie
Het kasteel werd genoemd naar de naam van een van de heerlijkheden waarin de plaatselijke gouw werd onderverdeeld. Hierbij betekent welle: wal, kade of aanlegplaats.
Het kasteel werd genoemd naar de naam van een van de heerlijkheden waarin de plaatselijke gouw werd onderverdeeld. Hierbij betekent welle: wal, kade of aanlegplaats.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: januari 2012
Via een stenen brug over de buitenste omgrachting komt men op het vroegere voorhof met aan de noord-oostzijde de tiendschuur. Vervolgens bereikt men via een poort in de voorgevel de binnenplaats van de U-vormige voorburcht. Betreffende voorburcht heeft een tweetal hoektorens, een robuste zware toren op de noordhoek en een kleine toren op de oosthoek, voorzien van bijzondere met leien afgedekte spitsen. Vanaf het binnenplein van de voorburcht komt men via een stenen brug en het vooruitstekende poortgebouw op het binnenplein van de hoofdburcht. Deze vierkante hoofdburcht is opgebouwd uit een aantal rondom de binnenplaats gegroepeerde gebouwen met tegenover het poortgebouw de oorspronkelijke woonvleugel. Op de zuidhoek van het complex is, gedeeltelijk buiten de vierkant vorm van de hoofdburcht uitstekend, een zware toren aanwezig,die is voorzien van een bijzondere met leien afgedekte spits. Alle gebouwen bestaan uit een half verdiepte kelder met daarboven twee verdiepingen en zijn voorzien van met leien afgedekte zadeldaken. Alleen het gebouw aan de voorzijde heeft vanwege de beperkte breedte ervan een lessenaarsdak.
Laatst bijgewerkt: januari 2012
Via een stenen brug over de buitenste omgrachting komt men op het vroegere voorhof met aan de noord-oostzijde de tiendschuur. Vervolgens bereikt men via een poort in de voorgevel de binnenplaats van de U-vormige voorburcht. Betreffende voorburcht heeft een tweetal hoektorens, een robuste zware toren op de noordhoek en een kleine toren op de oosthoek, voorzien van bijzondere met leien afgedekte spitsen. Vanaf het binnenplein van de voorburcht komt men via een stenen brug en het vooruitstekende poortgebouw op het binnenplein van de hoofdburcht. Deze vierkante hoofdburcht is opgebouwd uit een aantal rondom de binnenplaats gegroepeerde gebouwen met tegenover het poortgebouw de oorspronkelijke woonvleugel. Op de zuidhoek van het complex is, gedeeltelijk buiten de vierkant vorm van de hoofdburcht uitstekend, een zware toren aanwezig,die is voorzien van een bijzondere met leien afgedekte spits. Alle gebouwen bestaan uit een half verdiepte kelder met daarboven twee verdiepingen en zijn voorzien van met leien afgedekte zadeldaken. Alleen het gebouw aan de voorzijde heeft vanwege de beperkte breedte ervan een lessenaarsdak.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar: (Het huidige kasteel stamt grotendeels uit de periode van de grote restauratie en modernisering tijdens de 17e eeuw)
Grondgebruik: (Het kasteel is in gebruik als internaat)
Het huidige kasteel bestaat uit een door grachten omsloten hoofdburcht en voorburcht. De thans vierkante hoofdburcht is samengesteld uit een aantal gebouwen die rondom een binnenplaats zijn gegroepeerd met op de zuid-oosthoek een zware verdedigingstoren. De verschillende gebouwen van voorburcht en hoofdburcht zijn gefaseerd vanaf de 14e eeuw toegevoegd en verhoogd.
Zichtbaar: (Het huidige kasteel stamt grotendeels uit de periode van de grote restauratie en modernisering tijdens de 17e eeuw)
Grondgebruik: (Het kasteel is in gebruik als internaat)
Het huidige kasteel bestaat uit een door grachten omsloten hoofdburcht en voorburcht. De thans vierkante hoofdburcht is samengesteld uit een aantal gebouwen die rondom een binnenplaats zijn gegroepeerd met op de zuid-oosthoek een zware verdedigingstoren. De verschillende gebouwen van voorburcht en hoofdburcht zijn gefaseerd vanaf de 14e eeuw toegevoegd en verhoogd.
Afmetingen
De aangegeven totale afmetingen (ca. 150x200m) betreffen het met een dubbele gracht omgeven kasteelterrein. De afmetingen van het totale kasteelterrein, die van de hoofdbucht (30x30m) en die van de voorburcht (30x60m) zijn ingeschat op basis van de combinatie van de kadastrale minuutkaart gemeente Bergen, 1811-1832, Limburg, sectie F, blad 08 in combinatie met Google Earth.
De aangegeven totale afmetingen (ca. 150x200m) betreffen het met een dubbele gracht omgeven kasteelterrein. De afmetingen van het totale kasteelterrein, die van de hoofdbucht (30x30m) en die van de voorburcht (30x60m) zijn ingeschat op basis van de combinatie van de kadastrale minuutkaart gemeente Bergen, 1811-1832, Limburg, sectie F, blad 08 in combinatie met Google Earth.
Oudste vermelding
Datum: 1363
Bron: verpandingscontract
Op basis van een verpandingscontract uit 1363 blijkt, dat Willem van Straelen zijn deel van de heerlijkheid Well met kasteel heeft verpand aan zijn zwager Hendrik van Honseler.
Datum: 1363
Bron: verpandingscontract
Op basis van een verpandingscontract uit 1363 blijkt, dat Willem van Straelen zijn deel van de heerlijkheid Well met kasteel heeft verpand aan zijn zwager Hendrik van Honseler.
Bezitsgeschiedenis
De oudst bekende vermelding van de heerlijkheid Well is een oorkonde uit 1251, waarin wordt aangegeven dat deze werd geërfd door de weduwe van Arnold van Straelen. Via het huwelijk van haar achterkleindochter ging de heerlijkheid Well over naar de familie Van der Leck. Vanwege financiële problemen werd de heerlijkheid in 1320 verkocht aan Seger van Baerle. Bij de schriftelijke vermelding van het verpanden van de heerlijkheid Well in 1363 door zijn zoon Willem van Baerle, is er voor het eerst sprake van een Huis Well. Na het overlijden van Willem van Baerle in 1368 werden de schulden afgelost door Jan van Mierlaer, die daarmee eigenaar werd van 2/3 deel van de heerlijkheid Well en het kasteel Well. Via het huwelijk van zijn dochter met Roelman van Arendael kwamen de Wellse bezittingen omstreeks 1372 in handen van de familie Van Arendael. Door aankoop van het ontbrekende deel van de heerlijkheid was Salentijn van Arendael vanaf 1382 heer van Well. Via vererving bleven heerlijkheid en kasteel Well tot het overlijden van Johan van Arendael in 1479 in het bezit van de familie Van Arendael. Door het huwelijk van zijn dochter met Hendrik van Bylandt ging Well over naar de familie Van Bylandt, waar het door vererving bleef tot 1550. In dat jaar droeg de toenmalige heer van Well, Adriaan van Bylandt, al zijn goederen te Well over aan zijn schoonzoon Balthasar van Vlodorp. Gedurende het bestuur van de familie Van Vlodorp hebben kasteel en omgeving verschrikkelijk te lijden gehad van het oorlogsgeweld van de Tachtigjarige Oorlog. Zo werd het kasteel op 10 februari 1579 door de Spanjaarden veroverd, kwam het op 17 februari 1580 weer in Staatse handen om vervolgens op 26 juni 1586 weer te worden veroverd door de Spanjaarden, die daarna de wallen hebben geslecht en het kasteel grotendeels hebben verwoest. Tijdens het Twaalfjarig Bestand werd met de herbouw gestart van de diverse onderdelen van het kasteel. Vervolgens verkocht de laatste vertegenwoordiger van de familie Van Vlodorp heerlijkheid en kasteel Well in 1628 aan Hendrik graaf van den Bergh, die ze nog hetzelfde jaar schonk aan zijn, met Bernard Albrecht graaf van Limburg-Stirum getrouwde, buitenechtelijke dochter. Na het kinderloos overlijden van hun dochter Agnes Catharina van Limburg-Stirum gingen heerlijkheid en kasteel in 1686 over naar haar jongere zuster, die was getrouwd met Henri de Pas, markies de Feuquère en vervolgens in 1771 naar Willem Liedel, een verre verwant van de laatste telg van de familie De Pas. Na het overlijden van Willem Liedel in 1777 duurde het tot 1799 totdat zijn zoon Pieter Willem Liedel na zijn studie in Brussel en Parijs in Well kwam wonen. Na het overlijden van Pieter Willem Liedel in 1852 ging het kasteel over naar zijn schoonfamilie, het adellijke geslacht Von Schloissnig, die het het kasteel door rentmeesters lieten beheren. In 1905 werd het kasteel verkocht aan een consortium, die het landgoed opsplitste en de inboedel van het kasteel veilde. Na een jaar leeg te hebben gestaan, werd het kasteel gekocht door Richard Wolters uit Düsseldorf, die het kasteel weer volledig inrichtte. Na de Tweede Wereldoorlog werd het onttakelde en leeggeplunderde kasteel, als zijnde Duits bezit, door de Staat geconfisqueerd en tijdelijk ter beschikking gesteld als onderkomen voor oorlogsslachtoffers. In 1950 werd het kasteel verkocht aan de Stichting "Sancta Maria" ten behoeve van het jeugdwerk binnen het bisdom Roermond. In 1969 werd het kasteel eigendom van de Limburgse Kastelenstichting, die het vervolgens heeft verkocht aan het Emerson College European Center.
De oudst bekende vermelding van de heerlijkheid Well is een oorkonde uit 1251, waarin wordt aangegeven dat deze werd geërfd door de weduwe van Arnold van Straelen. Via het huwelijk van haar achterkleindochter ging de heerlijkheid Well over naar de familie Van der Leck. Vanwege financiële problemen werd de heerlijkheid in 1320 verkocht aan Seger van Baerle. Bij de schriftelijke vermelding van het verpanden van de heerlijkheid Well in 1363 door zijn zoon Willem van Baerle, is er voor het eerst sprake van een Huis Well. Na het overlijden van Willem van Baerle in 1368 werden de schulden afgelost door Jan van Mierlaer, die daarmee eigenaar werd van 2/3 deel van de heerlijkheid Well en het kasteel Well. Via het huwelijk van zijn dochter met Roelman van Arendael kwamen de Wellse bezittingen omstreeks 1372 in handen van de familie Van Arendael. Door aankoop van het ontbrekende deel van de heerlijkheid was Salentijn van Arendael vanaf 1382 heer van Well. Via vererving bleven heerlijkheid en kasteel Well tot het overlijden van Johan van Arendael in 1479 in het bezit van de familie Van Arendael. Door het huwelijk van zijn dochter met Hendrik van Bylandt ging Well over naar de familie Van Bylandt, waar het door vererving bleef tot 1550. In dat jaar droeg de toenmalige heer van Well, Adriaan van Bylandt, al zijn goederen te Well over aan zijn schoonzoon Balthasar van Vlodorp. Gedurende het bestuur van de familie Van Vlodorp hebben kasteel en omgeving verschrikkelijk te lijden gehad van het oorlogsgeweld van de Tachtigjarige Oorlog. Zo werd het kasteel op 10 februari 1579 door de Spanjaarden veroverd, kwam het op 17 februari 1580 weer in Staatse handen om vervolgens op 26 juni 1586 weer te worden veroverd door de Spanjaarden, die daarna de wallen hebben geslecht en het kasteel grotendeels hebben verwoest. Tijdens het Twaalfjarig Bestand werd met de herbouw gestart van de diverse onderdelen van het kasteel. Vervolgens verkocht de laatste vertegenwoordiger van de familie Van Vlodorp heerlijkheid en kasteel Well in 1628 aan Hendrik graaf van den Bergh, die ze nog hetzelfde jaar schonk aan zijn, met Bernard Albrecht graaf van Limburg-Stirum getrouwde, buitenechtelijke dochter. Na het kinderloos overlijden van hun dochter Agnes Catharina van Limburg-Stirum gingen heerlijkheid en kasteel in 1686 over naar haar jongere zuster, die was getrouwd met Henri de Pas, markies de Feuquère en vervolgens in 1771 naar Willem Liedel, een verre verwant van de laatste telg van de familie De Pas. Na het overlijden van Willem Liedel in 1777 duurde het tot 1799 totdat zijn zoon Pieter Willem Liedel na zijn studie in Brussel en Parijs in Well kwam wonen. Na het overlijden van Pieter Willem Liedel in 1852 ging het kasteel over naar zijn schoonfamilie, het adellijke geslacht Von Schloissnig, die het het kasteel door rentmeesters lieten beheren. In 1905 werd het kasteel verkocht aan een consortium, die het landgoed opsplitste en de inboedel van het kasteel veilde. Na een jaar leeg te hebben gestaan, werd het kasteel gekocht door Richard Wolters uit Düsseldorf, die het kasteel weer volledig inrichtte. Na de Tweede Wereldoorlog werd het onttakelde en leeggeplunderde kasteel, als zijnde Duits bezit, door de Staat geconfisqueerd en tijdelijk ter beschikking gesteld als onderkomen voor oorlogsslachtoffers. In 1950 werd het kasteel verkocht aan de Stichting "Sancta Maria" ten behoeve van het jeugdwerk binnen het bisdom Roermond. In 1969 werd het kasteel eigendom van de Limburgse Kastelenstichting, die het vervolgens heeft verkocht aan het Emerson College European Center.
Historische betekenis
In de veertiende en vijftiende eeuw hebben de eigenaren van kasteel Well een vooraanstaande rol gespeeld in de Gelderse en Kleefse politiek. Ook tijdens de Tachtigjarige Oorlog hebben het kasteel en zijn eigenaren een belangrijke rol gespeeld.
In de veertiende en vijftiende eeuw hebben de eigenaren van kasteel Well een vooraanstaande rol gespeeld in de Gelderse en Kleefse politiek. Ook tijdens de Tachtigjarige Oorlog hebben het kasteel en zijn eigenaren een belangrijke rol gespeeld.
Bouwgeschiedenis
De eerst bekende vermelding van het kasteel Well stamt uit 1363. Gezien de ligging ervan op de grens van het gebied van een aantal belangrijke heren en de ter plaatse aanwezige oversteek in de Maas, is het aannemenlijk dat hier al langer een versterking moet zijn geweest, mogelijk in de vorm van een Frankische hofstede van de heer van Well. Na de slag van Woeringen in 1288 zou deze hofstede dan mogelijk zijn versterkt in verband met de expansiedrift van de hertog van Brabant. Een datering van begin veertiende eeuw voor de eerste fase van het huidige kasteel, zou dan heel goed mogelijk zijn. Gezien de welstand van de diverse families, die in die periode eigenaar van het kasteel zijn geweest, lijkt Seger van Baerle dan het meest in aanmerking te komen als bouwheer ervan. Op grond van het bouwhistorisch onderzoek, uitgevoerd ten behoeve van de restauratie na de Tweede Wereldoorlog, heeft men de oorspronkelijke opzet van de hoofdburcht gereconstrueerd. Daarbij is vastgesteld, dat er van het begin af aan sprake was van een vierkante ommuurde binnenplaats met op de zuidhoek een robuste toren en bebouwing aan de noordoost- en de zuidwestzijde. De thans nog aanwezige hoektoren op de zuidhoek (dia. circa 8,5m, muurdikte circa 2m) bestond in eerste aanzet uit twee verdiepingen boven een half verzonken kelder. De bovenste verdieping stak daarbij uit boven de aansluitende schildmuren. De aan de noordoostzijde van de binnenplaats aanwezige woonvleugel bestond uit een half verzonken kelder met daarboven twee bouwlagen, die waarschijnlijk werden afgedekt door een zadeldak. Ter verdediging van deze woonvleugel was de buitenmuur van de tweede bouwlaag terugliggend uitgevoerd om ruimte te creëren voor een weergang en uitkragende arkeltorentjes op de noord- en westhoek. De thans nog aan de zuidwestzijde aanwezige bebouwing tussen de ronde hoektoren en de woonvleugel bestond in eerste instantie uit een half verzonken kelder en één bouwlaag. Aan de noordoost- en de zuidoostzijde werd de binnenplaats afgesloten door een schildmuur met een weergang op spaarbogen. De ruimten op de verdiepingen konden worden bereikt middels de op de binnenplaats aanwezige ronde toren. Ten tijde van Roelman II van Arendael werd begin vijftiende eeuw kasteel Well aanzienlijk verbouwd en werd de bebouwing op de binnenplaats achter de schildmuur aan de noordoost- en zuidoostzijde toegevoegd. Verder is hij bouwheer geweest van de huidige voorburcht met de daarbij behorende omgrachting. In verband met de rumoerige periode ten tijde van Philips de Schone werd in 1492 het kasteel versterkt door rondom de grachten van voor- en hoofdburcht een nieuwe gracht met een aarde wal aan de binnenzijde ervan aan te brengen. Op de vier hoekpunten werden daarbij lage geschutstorens aangebracht. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het kasteel meermale door zowel Staatse als Spaanse troepen belegerd en veroverd, waarbij het in 1588 door de Spanjaarden grotendeels werd verwoest. Tijdens het Twaaljarige Bestand heeft Balthasar Adriaan van Vlodorp de Tiendschuur gebouwd (1609), de voorburcht gerestaureerd (1614) en daarna de hoofdburcht (1621). Hierbij werden de beide uitkragende arkeltorens gesloopt en zowel de woonvleugel als de bebouwing aan de zuidwestzijde verhoogd tot het thans aanwezige aantal verdiepingen. Daarbij werden de kantelen gesloopt en de terugliggende buitenmuren vervangen door een nieuwe muur in het vlak van de buitengevel. Omstreeks 1635 is het kasteel door graaf Albrecht van Limburg-Stirum verbouwd en gemoderniseerd. Daarbij werd de bebouwing aan de noordoost- en de zuidoostzijde tot het huidige niveau verhoogd en werden kruisvensters aangebracht in alle buitenmuren. Waarschijnlijk is in die periode ook de hoektoren verhoogd en voorzien van de bijzondere deels klokvormige, deels peervormige, leien spits. Verder liet hij de vestingwal slechten en het kasteel omgeven door prachtige parken, tuinen en lanen. Begin negentiende eeuw heeft Pieter Willem de Liedel het interieur van het kasteel laten verbouwen. Daarbij werd de traptoren op de binnenplaats gesloopt en werden de gebouwen aan de binnenhofzijde voorzien van nieuwe gevels op een afstand van circa 2m, om alle kamers rechtstreeks via een gang bereikbaar te kunnen maken. Verder werden alle kruisvensters in de buitenmuren vervangen door glas-in-lood ramen. Verder werden in de voorgevel van de voorburcht ramen aangebracht, de paardenstallen vernieuwd en werd de gracht om de voorburcht gedempt en de ophaalbrug gesloopt. Het kasteel heeft veel schade geleden van de oorlogshandelingen tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de periode 1950-1963 werden door de Stichting "Santa Maria" de gebouwen gerestaureerd. Nadat het kasteel aan de Stichting Limburgse Kastelen in 1969 was verkocht werden vervolgens tiendschuur, waltoren, brug en grachten gerestaureerd.
De eerst bekende vermelding van het kasteel Well stamt uit 1363. Gezien de ligging ervan op de grens van het gebied van een aantal belangrijke heren en de ter plaatse aanwezige oversteek in de Maas, is het aannemenlijk dat hier al langer een versterking moet zijn geweest, mogelijk in de vorm van een Frankische hofstede van de heer van Well. Na de slag van Woeringen in 1288 zou deze hofstede dan mogelijk zijn versterkt in verband met de expansiedrift van de hertog van Brabant. Een datering van begin veertiende eeuw voor de eerste fase van het huidige kasteel, zou dan heel goed mogelijk zijn. Gezien de welstand van de diverse families, die in die periode eigenaar van het kasteel zijn geweest, lijkt Seger van Baerle dan het meest in aanmerking te komen als bouwheer ervan. Op grond van het bouwhistorisch onderzoek, uitgevoerd ten behoeve van de restauratie na de Tweede Wereldoorlog, heeft men de oorspronkelijke opzet van de hoofdburcht gereconstrueerd. Daarbij is vastgesteld, dat er van het begin af aan sprake was van een vierkante ommuurde binnenplaats met op de zuidhoek een robuste toren en bebouwing aan de noordoost- en de zuidwestzijde. De thans nog aanwezige hoektoren op de zuidhoek (dia. circa 8,5m, muurdikte circa 2m) bestond in eerste aanzet uit twee verdiepingen boven een half verzonken kelder. De bovenste verdieping stak daarbij uit boven de aansluitende schildmuren. De aan de noordoostzijde van de binnenplaats aanwezige woonvleugel bestond uit een half verzonken kelder met daarboven twee bouwlagen, die waarschijnlijk werden afgedekt door een zadeldak. Ter verdediging van deze woonvleugel was de buitenmuur van de tweede bouwlaag terugliggend uitgevoerd om ruimte te creëren voor een weergang en uitkragende arkeltorentjes op de noord- en westhoek. De thans nog aan de zuidwestzijde aanwezige bebouwing tussen de ronde hoektoren en de woonvleugel bestond in eerste instantie uit een half verzonken kelder en één bouwlaag. Aan de noordoost- en de zuidoostzijde werd de binnenplaats afgesloten door een schildmuur met een weergang op spaarbogen. De ruimten op de verdiepingen konden worden bereikt middels de op de binnenplaats aanwezige ronde toren. Ten tijde van Roelman II van Arendael werd begin vijftiende eeuw kasteel Well aanzienlijk verbouwd en werd de bebouwing op de binnenplaats achter de schildmuur aan de noordoost- en zuidoostzijde toegevoegd. Verder is hij bouwheer geweest van de huidige voorburcht met de daarbij behorende omgrachting. In verband met de rumoerige periode ten tijde van Philips de Schone werd in 1492 het kasteel versterkt door rondom de grachten van voor- en hoofdburcht een nieuwe gracht met een aarde wal aan de binnenzijde ervan aan te brengen. Op de vier hoekpunten werden daarbij lage geschutstorens aangebracht. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het kasteel meermale door zowel Staatse als Spaanse troepen belegerd en veroverd, waarbij het in 1588 door de Spanjaarden grotendeels werd verwoest. Tijdens het Twaaljarige Bestand heeft Balthasar Adriaan van Vlodorp de Tiendschuur gebouwd (1609), de voorburcht gerestaureerd (1614) en daarna de hoofdburcht (1621). Hierbij werden de beide uitkragende arkeltorens gesloopt en zowel de woonvleugel als de bebouwing aan de zuidwestzijde verhoogd tot het thans aanwezige aantal verdiepingen. Daarbij werden de kantelen gesloopt en de terugliggende buitenmuren vervangen door een nieuwe muur in het vlak van de buitengevel. Omstreeks 1635 is het kasteel door graaf Albrecht van Limburg-Stirum verbouwd en gemoderniseerd. Daarbij werd de bebouwing aan de noordoost- en de zuidoostzijde tot het huidige niveau verhoogd en werden kruisvensters aangebracht in alle buitenmuren. Waarschijnlijk is in die periode ook de hoektoren verhoogd en voorzien van de bijzondere deels klokvormige, deels peervormige, leien spits. Verder liet hij de vestingwal slechten en het kasteel omgeven door prachtige parken, tuinen en lanen. Begin negentiende eeuw heeft Pieter Willem de Liedel het interieur van het kasteel laten verbouwen. Daarbij werd de traptoren op de binnenplaats gesloopt en werden de gebouwen aan de binnenhofzijde voorzien van nieuwe gevels op een afstand van circa 2m, om alle kamers rechtstreeks via een gang bereikbaar te kunnen maken. Verder werden alle kruisvensters in de buitenmuren vervangen door glas-in-lood ramen. Verder werden in de voorgevel van de voorburcht ramen aangebracht, de paardenstallen vernieuwd en werd de gracht om de voorburcht gedempt en de ophaalbrug gesloopt. Het kasteel heeft veel schade geleden van de oorlogshandelingen tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de periode 1950-1963 werden door de Stichting "Santa Maria" de gebouwen gerestaureerd. Nadat het kasteel aan de Stichting Limburgse Kastelen in 1969 was verkocht werden vervolgens tiendschuur, waltoren, brug en grachten gerestaureerd.
Afbeeldingen
- Google Earth datum beeldmateriaal 2005, geraadpleegd december 2011, - kadastrale minuutkaart gemeente Bergen, 1811-1832, Limburg, sectie F, blad 08, geraadpleegd december 2011; -Kasteel Well, pentekening 19e eeuw, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 10; - Plattegrond hoofdverdieping, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 156; - Plattegronden van kelder en bel-etage van het kasteel, Hupperetz,W., Olde Meierink,B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 111; - Luchtfoto kasteel Well, Linssen, D., Rottier, H., Salden, H., 1980, Limburgse kastelen in vogelvlucht, Heerlen, 106; - Aanzicht voorgevel hoofdburcht vanaf voorburcht, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, Dagblad voor Noord-Limburg, 52; - Zuid-westgevel kasteel, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 143; - Aanzicht tiendschuur en voorburcht, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 133; - Aanzicht hoofdburcht en voorburcht vanaf het zuidwesten, Win, J.Th, de, 1978, Kasteel Well, Limburgs Landschap nr. 19, Venlo, 19; - Toegang tot kasteel, Win, J.Th, de, 1978, Kasteel Well, Limburgs Landschap nr. 19, Venlo, 19; - Voorburcht na afloop Tweede Wereldoorlog, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 55;
- Google Earth datum beeldmateriaal 2005, geraadpleegd december 2011, - kadastrale minuutkaart gemeente Bergen, 1811-1832, Limburg, sectie F, blad 08, geraadpleegd december 2011; -Kasteel Well, pentekening 19e eeuw, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 10; - Plattegrond hoofdverdieping, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 156; - Plattegronden van kelder en bel-etage van het kasteel, Hupperetz,W., Olde Meierink,B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 111; - Luchtfoto kasteel Well, Linssen, D., Rottier, H., Salden, H., 1980, Limburgse kastelen in vogelvlucht, Heerlen, 106; - Aanzicht voorgevel hoofdburcht vanaf voorburcht, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, Dagblad voor Noord-Limburg, 52; - Zuid-westgevel kasteel, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 143; - Aanzicht tiendschuur en voorburcht, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 133; - Aanzicht hoofdburcht en voorburcht vanaf het zuidwesten, Win, J.Th, de, 1978, Kasteel Well, Limburgs Landschap nr. 19, Venlo, 19; - Toegang tot kasteel, Win, J.Th, de, 1978, Kasteel Well, Limburgs Landschap nr. 19, Venlo, 19; - Voorburcht na afloop Tweede Wereldoorlog, Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 55;
Bronnen
- http://www.archiefwell.nl; geraadpleegd december 2011; - http://watwaswaar.nl/#em-Ia-6-1-1v-1-46e8-1GXA---2T3, geraadpleegd december 2011; - http://www.cultureelerfgoed.nl, geraadpleegd december 2011; - http://www.archis2.archis.nl, geraadpleegd december 2011; - http://portal.prvlimburg.nl/gisviewer/viewer.do?appCode=2b7ef4d2aba6c0c2163d6d9b2ad6a8f3; geraadpleegd december 2011;
- http://www.archiefwell.nl; geraadpleegd december 2011; - http://watwaswaar.nl/#em-Ia-6-1-1v-1-46e8-1GXA---2T3, geraadpleegd december 2011; - http://www.cultureelerfgoed.nl, geraadpleegd december 2011; - http://www.archis2.archis.nl, geraadpleegd december 2011; - http://portal.prvlimburg.nl/gisviewer/viewer.do?appCode=2b7ef4d2aba6c0c2163d6d9b2ad6a8f3; geraadpleegd december 2011;
Literatuur
- Anoniem, 1960, Monumenten-nieuws, mededelingen van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Nieuws-Bulletin Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond, jaargang 12, 1960, Den Haag, 194; - Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 46-55; -Haasse, H. S., 1951, Het versterkte huis, kastelen in Nederland, Amsterdam, 104-105 - Hupperetz,W., Olde Meierink,B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 110-113; - Kransberg, D., Mils,H.,1979-1980, Kastelengids van Nederland, middeleeuwen, Haarlem, 266-268; -Linssen, D., Rottier, H., Salden, H., 1980, Limburgse kastelen in vogelvlucht, Heerlen, 106-107; - Mialaret, J.H.A., 1937, De nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Deel V, De Provincie Limburg, Tweede stuk: Noord-Limburg, 37-42; - Moes, E.W., Sluyterman, K., 1912, Nederlandsche Kastelen en hun historie, Amsterdam, 25- 46; - Renaud, J.G.N., 1982, Het kasteel van Well, Waarheid en Dichtung, Cahiers van de Historische Werkgroep Arcen-Lom-Velden nummer 5, Lomm. - Reijen, P.E. van, 1976, Middeleeuwse kastelen in Nederland, Haarlem, 108- 110; -Schellart, A.I.J.M., Kalkwiek, K.A., 1980, Atlas van de Nederlandse kastelen, Alphen aan de Rijn, 196-197 - Timmers, J.J.M., 1976, Kijk op Limburg, Amsterdam, 34; - Vemer, J.C., 1967, Kastelen in het land van Midden- en Noord-Limburg, Maastricht, 120-125; - Vemer, J.C., Kastelen in Limburg, Heerlen, het verleden in steen, Heerlen, uitgave ter gelegenheid van 50 jarig bestaan V&D Heerlen, 100-102; - Verheyen, J., 1955, Het kasteel van Well en de vloek die er op rustte, gulden reeks van Limburgse monumenten no. 3, uitgave stichting tot instandhouding van voortbrengselen der gewestelijke bouwkunst in Limburg; - Win, J.Th, de, 1978, Kasteel Well, Limburgs Landschap 19, Venlo, 17-20;
- Anoniem, 1960, Monumenten-nieuws, mededelingen van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Nieuws-Bulletin Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond, jaargang 12, 1960, Den Haag, 194; - Driessen, Th.W.J., Camps,H., 1980, Well en wee van een kasteeldorp in Noord-Limburg, uitgave Dagblad voor Noord-Limburg, 46-55; -Haasse, H. S., 1951, Het versterkte huis, kastelen in Nederland, Amsterdam, 104-105 - Hupperetz,W., Olde Meierink,B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 110-113; - Kransberg, D., Mils,H.,1979-1980, Kastelengids van Nederland, middeleeuwen, Haarlem, 266-268; -Linssen, D., Rottier, H., Salden, H., 1980, Limburgse kastelen in vogelvlucht, Heerlen, 106-107; - Mialaret, J.H.A., 1937, De nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Deel V, De Provincie Limburg, Tweede stuk: Noord-Limburg, 37-42; - Moes, E.W., Sluyterman, K., 1912, Nederlandsche Kastelen en hun historie, Amsterdam, 25- 46; - Renaud, J.G.N., 1982, Het kasteel van Well, Waarheid en Dichtung, Cahiers van de Historische Werkgroep Arcen-Lom-Velden nummer 5, Lomm. - Reijen, P.E. van, 1976, Middeleeuwse kastelen in Nederland, Haarlem, 108- 110; -Schellart, A.I.J.M., Kalkwiek, K.A., 1980, Atlas van de Nederlandse kastelen, Alphen aan de Rijn, 196-197 - Timmers, J.J.M., 1976, Kijk op Limburg, Amsterdam, 34; - Vemer, J.C., 1967, Kastelen in het land van Midden- en Noord-Limburg, Maastricht, 120-125; - Vemer, J.C., Kastelen in Limburg, Heerlen, het verleden in steen, Heerlen, uitgave ter gelegenheid van 50 jarig bestaan V&D Heerlen, 100-102; - Verheyen, J., 1955, Het kasteel van Well en de vloek die er op rustte, gulden reeks van Limburgse monumenten no. 3, uitgave stichting tot instandhouding van voortbrengselen der gewestelijke bouwkunst in Limburg; - Win, J.Th, de, 1978, Kasteel Well, Limburgs Landschap 19, Venlo, 17-20;
Documentatie
Coördinaten
Coordinaten: 51°33'08.89''N, 6° 05'19.87''O
Kaartblad: 52E , x: 203,67, y: 396,18, precisie 2
Coordinaten: 51°33'08.89''N, 6° 05'19.87''O
Kaartblad: 52E , x: 203,67, y: 396,18, precisie 2
Bescherming gebouw
Status:
Monumentnummer: 526579
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 1: HOOFDGEBOUW (Kasteel Well). Door een ruime gracht omgeven en op een nagenoeg vierkante plattegrond opgetrokken bakstenen kasteel, gevormd door vier vleugels rondom een binnenplaats, dat in verschillende fasen vanaf de 15de eeuw tot stand is gekomen. De 15de-eeuwse ring- of schildmuur met een weergang op een uitkragende spitsboogfries is thans nog herkenbaar in de buitengevels aan de overkraging op spitsboogfriezen, thans onderbroken door (latere) vensteropeningen. Op de zuidhoek staat een zware ronde donjon met schietsleuven die gedeeltelijk tot vensters zijn vergroot; de toren is in de 17de eeuw verhoogd en voorzien van een met leien gedekte spits (de knobbelspits is van na 1945) aan zijn voet door een 19de-eeuwse gietijzeren balustrade omgeven. Hoofdgebouw met jaartalanker 1632. Van de vier nagenoeg symmetrisch ingedeelde vleugels bevindt de oorspronkelijke woonvleugel zich aan de noordwestzijde, in de 15de eeuw bestaande uit een zaal en een kamer met twee arkeltorentjes op de buitenhoeken (waarvan de sporen thans nog zichtbaar zijn) en na 1625 vergroot tot zijn huidige omvang door op de ringmuur nieuwe buitenmuren te bouwen waarbij de achtergevel naar buiten is geplaatst. Rond 1632 of 1637 kregen de overige, smallere vleugels hun huidige hoogte; in een latere periode zijn de noordwest- en zuidwestvleugel aan de binnenplaatszijde uitgebouwd ten behoeve van een gangenstelsel om de vertrekken beter te ontsluiten, hierdoor is het uniforme karakter van de binnenplaats ontstaan. De vier vleugels bestaan uit een souterrain en deels twee, deels drie bouwlagen onder aaneengesloten leien daken en vliespannen voorzien van overstek aan de buitenzijde; kleine dakkapellen. Eén van de dakkapellen met hijsbalk, de hijsinstallatie is op zolder in complete staat behouden gebleven. De gevelindeling wordt bepaald door meerruits vensters onder strekken of door bogen overspannen en kleinere vensterlichten. De frontgevel heeft centraal een vooruitspringende poorttoren (ca.1635) van drie bouwlagen beëindigd door een topgevel met gezwenkte zijkanten, waarin een uurwijzerplaat en een klokje. De poortingang van het hoofdgebouw is korfboogvormig en heeft een dubbele houten rabatdelen deur met zwaar ijzeren beslag.In het INTERIEUR zijn onder meer van belang het trappenhuis in de achtervleugel met 18de-eeuwse brede eikenhout trap met rijkgesneden départ; gangen van het hoofdgebouw grotendeels belegd met hardsteen (vierkant patroon); enkele 18de- en vroeg-19de-eeuwse marmeren schouwen sommige met stuc versierde bovenboezem; eenvoudige stucornamenten; muurschilderingen (fresco's) uit de 17de eeuw; zolderverdieping van het hoofdgebouw met aan de zijde van de binnenplaats toont o.m. de aanbouw van een rondgang; oorspronkelijk dakschild is grotendeels behouden; kelders met tongewelven. Donjon kelder met koepelgewelf; bovenliggende vertrek met straalgewelf overkluisd.Waardering Het HOOFDGEBOUW (Kasteel Well) is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege het in oorsprong 15de-eeuwse hoofdgebouw (ringmuur), dat in de 17de eeuw zijn huidige aanzien kreeg; - vanwege de interieuronderdelen; - vanwege de markante situering binnen de historische tuin- en parkaanleg; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de historische buitenplaats.
Monumentnummer: 526582
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 2: HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG. Dubbel omgracht terrein (totale oppervlak 250 bij 200 meter) bestaande uit twee rechthoeken met aan de noordoostzijde de huisplaats met hoofd- en voorburcht (het kasteel is ook afzonderlijk omgracht) en aan de zuidwestzijde de gaarde, thans weiland. De ruimte rondom de huisplaats kende in de 19de eeuw een landschappelijke inrichting met enkele slingerpaden, waarvan enkele oude bomen en taxussen resteren. Met name het noordwestelijk deel, achter het hoofdgebouw, met de ruïne als point de vue, is in landschapsstijl omgevormd met afgeronde oeverlijnen en bosschages. De gaarde heeft langs de grachten aan de noordoostzijde een lindenlaan die aan de noordwestzijde overgaat in een berceau van taxus en aan de zuidwestzijde in een pergola van fruitbomen. In het zuidelijke deel is nog enige begroeiing (beukengroep), nabij de fundamenten van een prieel. De overige inrichting van het terrein, zoals aangegeven op oude luchtfoto's van ca.1930, is niet meer aanwezig. Rondom de buitengracht ligt een lage aarden wal die het gehele complex omsluit; lindenlanen. Haaks op de noordoostelijke gracht/laan staat een rechte dwarslaan (Kasteellaan), waarvan het tracé in de 20ste eeuw gewijzigd is. De Stafkaart uit het begin van de 19de eeuw toont nog de dubbel beplante dwarslaan gericht op de zijgevel van het hoofdgebouw. Aan de noordwestzijde van de historische buitenplaats bevinden zich enige waterbouwkundige werken als een duiker met sluiswerk tussen de binnen- en de buitengracht met een grachtvoeding annex overloop. Aan de westzijde van de historische tuin- en parkaanleg bevond een inmiddels gesloopte kapel ter hoogte van de rechthoekige uitstulping van de beschermde aanleg; de omgevende boombeplanting is nog ten dele aanwezig. De formele indeling van de door lanen omgeven gaard is nog zichtbaar op kaartmateriaal uit de jaren '30 van de 20ste eeuw, maar thans niet meer herkenbaar. De 19de-eeuwse slingerpaden rondom de huisplaats zijn evenmin herkenbaar.Waardering De HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de gaaf bewaarde dubbele grachtenstructuur, het lanenstelsel en omwalling; - vanwege de restanten van de landschappelijke aanleg en de inrichting van de gaarde; - vanwege de visueel-ruimtelijke samenhang tussen de verschillende complexonderdelen.
Monumentnummer: 526584
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 3: BRUG. De toegang tot de hoofdburcht wordt verleend door een 17de-eeuwse bakstenen brug, die in de 19de eeuw vernieuwd is. De brug heeft twee bogen tussen pijlers en een opengewerkte bakstenen balustrade; gemetselde keermuren, deels gebogen, langs de gracht.Waardering De BRUG is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de eenvoudige doelmatige vormgeving; - vanwege de markering van de toegang tot de hoofdburcht; - vanwege de functioneel-ruimtelijke samenhang met de overige onderdelen van de buitenplaats.
Monumentnummer: 526586
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 4: VOORBURCHT MET DIENSTVLEUGELS EN TORENS. De bebouwing op de voorburcht dateert grotendeels uit de 17de eeuw en bestaat uit drie vleugels met de open zijde naar de hoofdburcht gekeerd, waarin woon- en bergruimten en stallen zijn ondergebracht. De vleugels zijn opgebouwd uit twee bouwlagen onder met leien gedekte zadeldaken, meerruits vensters. Centraal in de langgerekte voorvleugel (zuidoost) bevindt zich de poort die toegang geeft tot het voorhof. De doorgang wordt geaccentueerd door een boven de daklijst uitstekend top- of klokgeveltje met in- en uitzwenkende zijkanten, gemetselde pinakels, versierd met muizentandlijsten. Houten poortdeuren met dubbele rabatdelen en zwaar ijzeren beslag. Links daarvan vier vensterassen (twee boven elkaar geplaatste vensters en een dakkapel) met uiterst links een segmentvormige poort; rechts drie vensterassen met op de oosthoek een ronde toren. Deze bakstenen toren is gemetseld in onregelmatig staand verband, dateert uit de 15de eeuw met in het muurwerk verschillende later uitgebroken vensters en wordt gedekt door een helmvormige leien spits. De zuidwestvleugel heeft aan de binnenplaatszijde een open zuilenarcade gevormd door vier hardstenen Toscaanse zuilen die een hoofdgestel dragen, daarboven een verdieping met kloostervensters en centraal een dakkapel met hooiluik bekroond door een schelpmotief en onder een overstekend kapje. Noordoostvleugel met dakkapel/luik aan de zijde van de binnenhof. In de noordoostvleugel was oorspronkelijk een (laat-middeleeuwse) brouwerij ondergebracht met ten dele overwelfde ruimten en een rechtkantige topgevel aan de noordzijde. Aansluitend op de noordhoek staat een zware 15de-eeuwse toren, de benedenruimte met koepelgewelf. De bakstenen toren is gemetseld in onregelmatig staand verband, heeft een uitkragend bovendeel op een spitsboogfries en wordt gedekt door een overstekend, gezwenkt koepeldak met lantaarn; koepeldak gedekt met leien. In het muurwerk een spiegat en een in een hardstenen blok uitgespaarde schietspleet. Inwendig zijn o.m. van belang troggewelven, spantconstructies, straalgewelf met een schouwpartij en nis (in hoektoren aan de zijde van het hoofdgebouw, op de tweede verdieping) waarin tevens een dubbele torenwand met smalle trapopgang naar de torenkamer op de derde laag.Waardering De VOORBURCHT MET DIENSTVLEUGELS EN TORENS is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - als onderdeel van een gaaf bewaard kasteelcomplex met hoofd- en voorburcht in een dubbele omgrachting; - als functioneel onderdeel met brouwerij en stallen; - vanwege de functioneel-ruimtelijke samenhang met de overige onderdelen van de historische buitenplaats.
Monumentnummer: 526587
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 5: TIENDSCHUUR. Op de noordhoek van de voorburcht staat een grote bakstenen schuur uit 1609, gemetseld in kruisverband. Herbouw gevel in 1972. De topgevel aan de achterzijde van de tiendschuur heeft vlechtingen en negen onregelmatig in de gevel geplaatste vensteropeningen met rondboog, waarvan er één is geblindeerd. De op rechthoekige grondslag opgetrokken schuur van één bouwlaag en een kapverdieping onder een pannen zadeldak heeft aan de voorzijde een topgevel versierd met muizentandlijsten en aan de zijkanten voorzien van boog en S-vormige rondingen; de achterzijde heeft een rechtkantige topgevel. De kopse voorgevel heeft links een poortdeur en oorspronkelijk, blijkens een segmentboog, nog een poortdeur in het midden. Gaaf bewaarde eikenhouten kap (ankerbalkgebint). Tussen tiendschuur en voorburcht staan twee afsluitmuren, waarvan één met hekpijlers.Waardering De TIENDSCHUUR met twee afsluitmuren waarvan één met hekpijlers vertegenwoordigen het algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de beeldbepalende ligging op de voorburcht; - als karakteristiek en functioneel onderdeel van de burcht; - vanwege de functioneel-ruimtelijke samenhang met de overige onderdelen van de historische buitenplaats.
Monumentnummer: 526588
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 6: TOEGANGSBRUG met INRIJHEK. De toegang tot de voorburcht wordt verleend door een bakstenen BRUG uit 1756 (zie jaartal in sluitsteen). De brug heeft drie bogen tussen pilasters en een balustrade met open (spitsboogvormig) metselwerk; aan de wegzijde is een deel halfrond uitgebouwd (draairuimte) met gebogen keermuren onder een rollaag, aan de zijde van de voorburcht een klapgedeelte (thans een vast brugdeel). Het hek bestaat uit vier forse bakstenen PIJLERS met rechthoekige spaarvelden in de schacht, beëindigd door een hardstenen dekplaat en bekroond door een lantaarn. Ter weerszijden van de toegangsbrug staan twee markante bomen (aan de kant van de Kasteellaan).Waardering De TOEGANGSBRUG met INRIJHEK is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de vormgeving van de brug; - vanwege de markering van de toegang tot de historische buitenplaats; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.
Monumentnummer: 526589
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 7: RUINE.Achter het hoofdgebouw, op de westhoek tussen de binnen- en buitengracht staat een vrijstaande ruïne van een oorspronkelijk ronde bakstenen torenmolen uit het einde van de 14de of begin 15de eeuw. De bakstenen toren in Vlaams verband gemetseld heeft een diameter van 7.90m en muren van 1.50m dikte in de kelder. In het muurwerk vele nissen met spie- en schietgaten. In de overkoepelde benedenruimte bevindt zich een put met aan de rand de toegang tot de put door een zeven meter lange, gebogen tunnel.Waardering De RUINE is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de archeologische waarde; - als restant van de versterkte burcht; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de historische buitenplaats.
Monumentnummer: 526590
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 8: BRUG. Over de zuidgracht tussen de huisplaats en de gaarde ligt een vlakke, iets boven het waterpeil uitstekende brug uit het eind van de 19de/begin 20ste eeuw; aan de walkanten aflopende treden naar het water toe tussen gebogen keermuurtjes doorlopend in een vlak brugdek eveneens tussen lage keermuurtjes; in het midden is een opening waar oorspronkelijk een houten brugdek (klapbaar?) lag. (Float)Waardering De BRUG is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de curieuze vormgeving; - vanwege de ensemblewaarde.
Monumentnummer: 526591
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 9: BRUG MET HEK. De omgrachte gaarde ten zuiden van de huisplaats is aan de zuidoostzijde toegankelijk middels een 19de-eeuws bakstenen boogbruggetje waarop twee gemetselde vierkante pijlers staan met een dubbel ijzereren toegangshek.Waardering De BRUG MET HEK is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de doelmatige vormgeving; - als karakteristiek en functioneel onderdeel van de historische buitenplaats; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de historische buitenplaats.
Status:
Status:
Monumentnummer: 526579
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 1: HOOFDGEBOUW (Kasteel Well). Door een ruime gracht omgeven en op een nagenoeg vierkante plattegrond opgetrokken bakstenen kasteel, gevormd door vier vleugels rondom een binnenplaats, dat in verschillende fasen vanaf de 15de eeuw tot stand is gekomen. De 15de-eeuwse ring- of schildmuur met een weergang op een uitkragende spitsboogfries is thans nog herkenbaar in de buitengevels aan de overkraging op spitsboogfriezen, thans onderbroken door (latere) vensteropeningen. Op de zuidhoek staat een zware ronde donjon met schietsleuven die gedeeltelijk tot vensters zijn vergroot; de toren is in de 17de eeuw verhoogd en voorzien van een met leien gedekte spits (de knobbelspits is van na 1945) aan zijn voet door een 19de-eeuwse gietijzeren balustrade omgeven. Hoofdgebouw met jaartalanker 1632. Van de vier nagenoeg symmetrisch ingedeelde vleugels bevindt de oorspronkelijke woonvleugel zich aan de noordwestzijde, in de 15de eeuw bestaande uit een zaal en een kamer met twee arkeltorentjes op de buitenhoeken (waarvan de sporen thans nog zichtbaar zijn) en na 1625 vergroot tot zijn huidige omvang door op de ringmuur nieuwe buitenmuren te bouwen waarbij de achtergevel naar buiten is geplaatst. Rond 1632 of 1637 kregen de overige, smallere vleugels hun huidige hoogte; in een latere periode zijn de noordwest- en zuidwestvleugel aan de binnenplaatszijde uitgebouwd ten behoeve van een gangenstelsel om de vertrekken beter te ontsluiten, hierdoor is het uniforme karakter van de binnenplaats ontstaan. De vier vleugels bestaan uit een souterrain en deels twee, deels drie bouwlagen onder aaneengesloten leien daken en vliespannen voorzien van overstek aan de buitenzijde; kleine dakkapellen. Eén van de dakkapellen met hijsbalk, de hijsinstallatie is op zolder in complete staat behouden gebleven. De gevelindeling wordt bepaald door meerruits vensters onder strekken of door bogen overspannen en kleinere vensterlichten. De frontgevel heeft centraal een vooruitspringende poorttoren (ca.1635) van drie bouwlagen beëindigd door een topgevel met gezwenkte zijkanten, waarin een uurwijzerplaat en een klokje. De poortingang van het hoofdgebouw is korfboogvormig en heeft een dubbele houten rabatdelen deur met zwaar ijzeren beslag.In het INTERIEUR zijn onder meer van belang het trappenhuis in de achtervleugel met 18de-eeuwse brede eikenhout trap met rijkgesneden départ; gangen van het hoofdgebouw grotendeels belegd met hardsteen (vierkant patroon); enkele 18de- en vroeg-19de-eeuwse marmeren schouwen sommige met stuc versierde bovenboezem; eenvoudige stucornamenten; muurschilderingen (fresco's) uit de 17de eeuw; zolderverdieping van het hoofdgebouw met aan de zijde van de binnenplaats toont o.m. de aanbouw van een rondgang; oorspronkelijk dakschild is grotendeels behouden; kelders met tongewelven. Donjon kelder met koepelgewelf; bovenliggende vertrek met straalgewelf overkluisd.Waardering Het HOOFDGEBOUW (Kasteel Well) is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege het in oorsprong 15de-eeuwse hoofdgebouw (ringmuur), dat in de 17de eeuw zijn huidige aanzien kreeg; - vanwege de interieuronderdelen; - vanwege de markante situering binnen de historische tuin- en parkaanleg; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de historische buitenplaats.
Monumentnummer: 526582
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 2: HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG. Dubbel omgracht terrein (totale oppervlak 250 bij 200 meter) bestaande uit twee rechthoeken met aan de noordoostzijde de huisplaats met hoofd- en voorburcht (het kasteel is ook afzonderlijk omgracht) en aan de zuidwestzijde de gaarde, thans weiland. De ruimte rondom de huisplaats kende in de 19de eeuw een landschappelijke inrichting met enkele slingerpaden, waarvan enkele oude bomen en taxussen resteren. Met name het noordwestelijk deel, achter het hoofdgebouw, met de ruïne als point de vue, is in landschapsstijl omgevormd met afgeronde oeverlijnen en bosschages. De gaarde heeft langs de grachten aan de noordoostzijde een lindenlaan die aan de noordwestzijde overgaat in een berceau van taxus en aan de zuidwestzijde in een pergola van fruitbomen. In het zuidelijke deel is nog enige begroeiing (beukengroep), nabij de fundamenten van een prieel. De overige inrichting van het terrein, zoals aangegeven op oude luchtfoto's van ca.1930, is niet meer aanwezig. Rondom de buitengracht ligt een lage aarden wal die het gehele complex omsluit; lindenlanen. Haaks op de noordoostelijke gracht/laan staat een rechte dwarslaan (Kasteellaan), waarvan het tracé in de 20ste eeuw gewijzigd is. De Stafkaart uit het begin van de 19de eeuw toont nog de dubbel beplante dwarslaan gericht op de zijgevel van het hoofdgebouw. Aan de noordwestzijde van de historische buitenplaats bevinden zich enige waterbouwkundige werken als een duiker met sluiswerk tussen de binnen- en de buitengracht met een grachtvoeding annex overloop. Aan de westzijde van de historische tuin- en parkaanleg bevond een inmiddels gesloopte kapel ter hoogte van de rechthoekige uitstulping van de beschermde aanleg; de omgevende boombeplanting is nog ten dele aanwezig. De formele indeling van de door lanen omgeven gaard is nog zichtbaar op kaartmateriaal uit de jaren '30 van de 20ste eeuw, maar thans niet meer herkenbaar. De 19de-eeuwse slingerpaden rondom de huisplaats zijn evenmin herkenbaar.Waardering De HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de gaaf bewaarde dubbele grachtenstructuur, het lanenstelsel en omwalling; - vanwege de restanten van de landschappelijke aanleg en de inrichting van de gaarde; - vanwege de visueel-ruimtelijke samenhang tussen de verschillende complexonderdelen.
Monumentnummer: 526584
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 3: BRUG. De toegang tot de hoofdburcht wordt verleend door een 17de-eeuwse bakstenen brug, die in de 19de eeuw vernieuwd is. De brug heeft twee bogen tussen pijlers en een opengewerkte bakstenen balustrade; gemetselde keermuren, deels gebogen, langs de gracht.Waardering De BRUG is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de eenvoudige doelmatige vormgeving; - vanwege de markering van de toegang tot de hoofdburcht; - vanwege de functioneel-ruimtelijke samenhang met de overige onderdelen van de buitenplaats.
Monumentnummer: 526586
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 4: VOORBURCHT MET DIENSTVLEUGELS EN TORENS. De bebouwing op de voorburcht dateert grotendeels uit de 17de eeuw en bestaat uit drie vleugels met de open zijde naar de hoofdburcht gekeerd, waarin woon- en bergruimten en stallen zijn ondergebracht. De vleugels zijn opgebouwd uit twee bouwlagen onder met leien gedekte zadeldaken, meerruits vensters. Centraal in de langgerekte voorvleugel (zuidoost) bevindt zich de poort die toegang geeft tot het voorhof. De doorgang wordt geaccentueerd door een boven de daklijst uitstekend top- of klokgeveltje met in- en uitzwenkende zijkanten, gemetselde pinakels, versierd met muizentandlijsten. Houten poortdeuren met dubbele rabatdelen en zwaar ijzeren beslag. Links daarvan vier vensterassen (twee boven elkaar geplaatste vensters en een dakkapel) met uiterst links een segmentvormige poort; rechts drie vensterassen met op de oosthoek een ronde toren. Deze bakstenen toren is gemetseld in onregelmatig staand verband, dateert uit de 15de eeuw met in het muurwerk verschillende later uitgebroken vensters en wordt gedekt door een helmvormige leien spits. De zuidwestvleugel heeft aan de binnenplaatszijde een open zuilenarcade gevormd door vier hardstenen Toscaanse zuilen die een hoofdgestel dragen, daarboven een verdieping met kloostervensters en centraal een dakkapel met hooiluik bekroond door een schelpmotief en onder een overstekend kapje. Noordoostvleugel met dakkapel/luik aan de zijde van de binnenhof. In de noordoostvleugel was oorspronkelijk een (laat-middeleeuwse) brouwerij ondergebracht met ten dele overwelfde ruimten en een rechtkantige topgevel aan de noordzijde. Aansluitend op de noordhoek staat een zware 15de-eeuwse toren, de benedenruimte met koepelgewelf. De bakstenen toren is gemetseld in onregelmatig staand verband, heeft een uitkragend bovendeel op een spitsboogfries en wordt gedekt door een overstekend, gezwenkt koepeldak met lantaarn; koepeldak gedekt met leien. In het muurwerk een spiegat en een in een hardstenen blok uitgespaarde schietspleet. Inwendig zijn o.m. van belang troggewelven, spantconstructies, straalgewelf met een schouwpartij en nis (in hoektoren aan de zijde van het hoofdgebouw, op de tweede verdieping) waarin tevens een dubbele torenwand met smalle trapopgang naar de torenkamer op de derde laag.Waardering De VOORBURCHT MET DIENSTVLEUGELS EN TORENS is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - als onderdeel van een gaaf bewaard kasteelcomplex met hoofd- en voorburcht in een dubbele omgrachting; - als functioneel onderdeel met brouwerij en stallen; - vanwege de functioneel-ruimtelijke samenhang met de overige onderdelen van de historische buitenplaats.
Monumentnummer: 526587
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 5: TIENDSCHUUR. Op de noordhoek van de voorburcht staat een grote bakstenen schuur uit 1609, gemetseld in kruisverband. Herbouw gevel in 1972. De topgevel aan de achterzijde van de tiendschuur heeft vlechtingen en negen onregelmatig in de gevel geplaatste vensteropeningen met rondboog, waarvan er één is geblindeerd. De op rechthoekige grondslag opgetrokken schuur van één bouwlaag en een kapverdieping onder een pannen zadeldak heeft aan de voorzijde een topgevel versierd met muizentandlijsten en aan de zijkanten voorzien van boog en S-vormige rondingen; de achterzijde heeft een rechtkantige topgevel. De kopse voorgevel heeft links een poortdeur en oorspronkelijk, blijkens een segmentboog, nog een poortdeur in het midden. Gaaf bewaarde eikenhouten kap (ankerbalkgebint). Tussen tiendschuur en voorburcht staan twee afsluitmuren, waarvan één met hekpijlers.Waardering De TIENDSCHUUR met twee afsluitmuren waarvan één met hekpijlers vertegenwoordigen het algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de beeldbepalende ligging op de voorburcht; - als karakteristiek en functioneel onderdeel van de burcht; - vanwege de functioneel-ruimtelijke samenhang met de overige onderdelen van de historische buitenplaats.
Monumentnummer: 526588
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 6: TOEGANGSBRUG met INRIJHEK. De toegang tot de voorburcht wordt verleend door een bakstenen BRUG uit 1756 (zie jaartal in sluitsteen). De brug heeft drie bogen tussen pilasters en een balustrade met open (spitsboogvormig) metselwerk; aan de wegzijde is een deel halfrond uitgebouwd (draairuimte) met gebogen keermuren onder een rollaag, aan de zijde van de voorburcht een klapgedeelte (thans een vast brugdeel). Het hek bestaat uit vier forse bakstenen PIJLERS met rechthoekige spaarvelden in de schacht, beëindigd door een hardstenen dekplaat en bekroond door een lantaarn. Ter weerszijden van de toegangsbrug staan twee markante bomen (aan de kant van de Kasteellaan).Waardering De TOEGANGSBRUG met INRIJHEK is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de vormgeving van de brug; - vanwege de markering van de toegang tot de historische buitenplaats; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.
Monumentnummer: 526589
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 7: RUINE.Achter het hoofdgebouw, op de westhoek tussen de binnen- en buitengracht staat een vrijstaande ruïne van een oorspronkelijk ronde bakstenen torenmolen uit het einde van de 14de of begin 15de eeuw. De bakstenen toren in Vlaams verband gemetseld heeft een diameter van 7.90m en muren van 1.50m dikte in de kelder. In het muurwerk vele nissen met spie- en schietgaten. In de overkoepelde benedenruimte bevindt zich een put met aan de rand de toegang tot de put door een zeven meter lange, gebogen tunnel.Waardering De RUINE is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de archeologische waarde; - als restant van de versterkte burcht; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de historische buitenplaats.
Monumentnummer: 526590
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 8: BRUG. Over de zuidgracht tussen de huisplaats en de gaarde ligt een vlakke, iets boven het waterpeil uitstekende brug uit het eind van de 19de/begin 20ste eeuw; aan de walkanten aflopende treden naar het water toe tussen gebogen keermuurtjes doorlopend in een vlak brugdek eveneens tussen lage keermuurtjes; in het midden is een opening waar oorspronkelijk een houten brugdek (klapbaar?) lag. (Float)Waardering De BRUG is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de curieuze vormgeving; - vanwege de ensemblewaarde.
Monumentnummer: 526591
BESCHRIJVING UIT ODB: Omschrijving onderdeel 9: BRUG MET HEK. De omgrachte gaarde ten zuiden van de huisplaats is aan de zuidoostzijde toegankelijk middels een 19de-eeuws bakstenen boogbruggetje waarop twee gemetselde vierkante pijlers staan met een dubbel ijzereren toegangshek.Waardering De BRUG MET HEK is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de doelmatige vormgeving; - als karakteristiek en functioneel onderdeel van de historische buitenplaats; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de historische buitenplaats.
Status:
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: J (In verband met ingediende bezwaarschriften is de 1e herziening van het bestemmingsplan Buitengebied Bergen nog niet goedgekeurd en is het oorspronkelijke bestemmingsplan Buitengebied nog van toepassing )
Bestemming: (Beschermd monument)
Bestemmingsplan: J (In verband met ingediende bezwaarschriften is de 1e herziening van het bestemmingsplan Buitengebied Bergen nog niet goedgekeurd en is het oorspronkelijke bestemmingsplan Buitengebied nog van toepassing )
Bestemming: (Beschermd monument)
Auteur en datum
Auteur: J.H.wendrich
Beschrijving gemaakt: januari 2012
Auteur: J.H.wendrich
Beschrijving gemaakt: januari 2012
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Overig onderzoek
Geomorfologische codering
2R10/3E9: Geul van vlechtend afwateringsstelsel/Dalvlakteterras
2R10/3E9: Geul van vlechtend afwateringsstelsel/Dalvlakteterras
Bodemkundige codering
Rn95C: Kalkloze poldervaaggronden; zware zavel en lichte klei, profielverloop 5
Rn95C: Kalkloze poldervaaggronden; zware zavel en lichte klei, profielverloop 5
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.