Object
Daelenbroeck

Locatie
Adres: Kasteellaan 2, 6075 EZ
Herkenbosch
Gemeente Roerdalen
Provincie Limburg

Kasteel Daelenbroeck is gelegen aan de zuidoost zijde van het dorp Herkenbosch, ten zuiden van de N570. De coördinaten van van de hoekpunten van het omgrachte kasteelterrein zijn ingeschat op basis van de kadastrale minuutkaart gemeente Melick en Herkenbosch, 1811-1832, Limburg, sectie B, blad 04 in combinatie met Google Earth.

Typologie

In zijn definitieve vorm bestond het kasteel uit een hoofdburcht met voorburcht. De hoofdburcht bestond uit een U-vormig complex gebouwen gegroepeerd rondom een rechthoekige binnenplaats met de open zijde richting voorburcht. Aan zuidhoek was de hoofdburcht voorzien van een ronde toren, terwijl aan de westhoek en de noordhoek een vierkante toren aanwezig moet zijn geweest.

Etymologie
Aangenomen wordt, dat de naam van het kasteel is ontstaan op grond van de locatie van het kasteel, een laaggelegen deel (dael) van een moerassig gebied (broeck).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: februari 2013

Huidige functie:

Van het oorspronkelijke kasteel Daelenbroeck zijn de uit de veertiende en vijftiende eeuw stammende kelderruimten van woonvleugels, keukenvleugel, ronde zuidtoren en vierkante westtoren van de hoofdburcht gerestaureerd en in gebruik. Recentelijk is op de oorspronkelijke fundering ervan de overhoekse noordtoren weer opgebouwd in combinatie met een poortwachtershuisje. In de kelderruimten zijn zaalfunkties ondergebracht. In de herbouwde hoektoren zijn vijf hotelkamers opgenomen. De rondom een binnenplaats gegroepeerde eenlaagse u-vormige bebouwing van de voorburcht zijn gerestauteerd en ingericht voor horicadoeleinden. De binnenplaats is toegankelijk via een tweelaags poortgebouw in de noordhoek. In het poortgebouw is het wapenschild van Van Rollingen en het jaartal 1707 aangebracht. In de binnengevel van de noordvleugel van de voorburcht zijn met kapitelen voorzienen zuilen opgenomen, die oorspronkelijk onderdeel vormde van de vijftiende eeuwse hoofdburcht. Rondom het complex is de oorspronkelijke omgrachting nog aanwezig. Alleen de gracht tussen hoofdburcht en voorburcht is gedempt.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:  (Betreft voormalige hoofdburcht, waarvan de kelderruimte en de opgebouwde noordtoren zijn ingericht voor horecadoeleinden)
Zichtbaar:  (Betreft de herbouwde noordelijkew toren van de hoofdburcht)
Zichtbaar:  (Betreft de voormalige voorburcht, die is ingericht als hotel/restaurant)
Grondgebruik:

De hoofdburcht is gesloopt tot het nieveau van het kelderdek. De van gewelven voorziene kelders zijn thans gerestaureerd en ingericht voor horecadoeleinden. De vierkante toren, die op de noordhoek aanwezig moet zijn geweest, is zo veel mogelijk in oorspronkelijke vorm teruggebracht in combinatie met het ernaastgelegen poortwachtershuisje boven de toegangspoort. De gebouwen van de voorburcht zijn geheel gerestaureerd en ingericht als hotel/restaurant.

Afmetingen
De aangegeven totale afmetingen (ca. 80x140m) betreffen het omgrachte terrein van hoofdburcht en voorburcht. Daarvan is het omgrachte gedeelte van de hoofdburcht ca. 80x85m en dat van de omgrachte voorburcht ca. 60x55m. De aangegeven afmetingen zijn ingeschat op basis van de kadastrale minuutkaart gemeente Melick en Herkenbosch, 1811-1832, Limburg, sectie B, blad 04 in combinatie met Google Earth.

Oudste vermelding
Datum: 1326
Bron: stichtingsbrief beneficie in de kapel van het kasteel

In 1326 stichte Godfried II van Heinsberg een beneficie in de kapel van zijn kasteel, dat volgens de stichtingsbrief van de kapel nog niet geheel voltooid zou zijn.

Bezitsgeschiedenis
In het centrum van de hem in leen gegeven gebieden is Godfried II (van Loon) van Heinsberg begin veertiende eeuw gestart met de bouw van een kasteel, dat door hem Daelenbroeck werd genoemd. Na het overlijden van Godfried in 1331 bleven huis en heerlijkheid via vererving tot 1456 binnen de familie Van Heinsberg. Door het huwelijk van Johanna van Loon (van Heinsbergen), erfdochter van de familie Van Heinsberg met Jan II van Nassau-Saarbrücken, gingen heerlijkheid en huis over naar de familie Van van Nassau-Saarbrücken. In 1457 verpandde Jan II van Nassau-Saarbrücken heerlijkheid en huis aan Godert van Vlodrop, om het goed in 1464 aan hem te verkopen. Na het overlijden van Godert van Vlodrop bleven huis en heerlijkheid Daelenbroeck via vererving binnen de familie Van Vlodrop tot 1564. Gedurende het bewind van de familie Van Vlodrop is het kasteel begin zestiende eeuw bezet geweest door troepen van Maxmiliaan van Oostenrijk. Na het overlijden van de laatste mannelijke telg Willem III van Vlodrop gingen huis en heerlijkheid in 1564 via het huwelijk van zijn dochter Anna met Hattard van Pallandt naar de familie Van Pallandt. Tijdens hun bewind werd het kasteel in 1598 door Spaanse troepen belegerd, zwaar beschadigd, veroverd en lange tijd bezet. Na het overlijden van Hattard van Pallandt in 1615 werd het goed verdeeld onder zijn twee dochters, waarvan de oudste was getrouwd met baron Pieter Ernest van Rollingen en de jongste met baron Samson van Warsberg. Na het overlijden van beide zwagers ontstond er onenigheid tussen hun kinderen over de verdeling van de erfenis, die meer dan 80 jaar heeft geduurd. Door bemiddeling van de gedeputeerden van de Staten-Generaal van de Republiek der Verenigde Nederlanden werden heerlijkheid en huis in 1707 toegewezen aan Jan Ernest van Rollingen, die uit geldgebrek alleen de voorburcht liet restaureren en de hoofdburcht liet afbreken. Na zijn overlijden in 1715 ging het goed naar zijn achterneef Lotharius Frederik van Rollingen, die het goed in 1727 heeft verkocht aan baron Frederik Victor de Meer d'Osen. Ondanks de Franse bezetting vanaf 1795 en de opheffing van de heerlijke rechten wist de familie de Meer d'Osen hun bezit te behouden tot de verkoop ervan in 1821 aan erfridder Jan Karel Hendrik van der Renne, wiens nakomelingen het huis in 1972 hebben verkocht aan de Pieter Johannes Joseph ter Berg, die het huis in 1992 doorverkocht aan de heer J. Dolmans.

Historische betekenis
Liggende op de scheiding tussen de gebieden van een aantal machtige heren is het kasteel regelmatig betrokken geweest bij de strijd tussen de hertogen van Gelre, van Brabant en van Gulik.

Bouwgeschiedenis
Omstreeks 1315 is Godfried II van Heinsberg gestart met de bouw van kasteel Daelenbroeck op een 2,5m hoge zandterp in het moerassige stroomgebied van de Roer. Het grondplan van de hoofdburcht had een oppervlakte van ca. 40x42m. Daar het gebied alleen vanuit het noordwesten bereikbaar was, werd gestart met de bouw van het westelijke gedeelte van het kasteel. Dit bestond uit een overhoekse toren (ca. 11x8m) op de noordhoek, een vierkante toren (ca. 9x9m) op de westhoek, het tussenliggende deel van de ringmuur en een deel van de ringmuur aan de zuidwestzijde. De muurdikte van beide torens was 2 ȧ 2,5m. De muren van de ringmuur hadden spaarbogen en schietgaten. Als aanzet voor de ringmuur aan de noordoostzijde werd direct naast de overhoekse noordtoren de toegangspoort gebouwd. De ringmuur aan de zuidwestzijde sloot L-vormig aan tegen de westtoren, waarbij de hierdoor ontstane ruimte als woonruimte werd ingevuld met een uitloop op de binnenplaats. In de jaren erna werd de ringmuur ook doorgetrokken aan de noordoostzijde en de zuidoostzijde. Daar die zijden gericht waren naar het moerassige gebied werden hoektorens niet nodig geacht. Aangenomen wordt, dat de omgrachting ook uit die tijd stamt. Omstreeks 1325 werd gestart met de bouw van de onderkelderde woonvleugel aan de zuidwestzijde. Ter hoogte van de westtoren sloot deze woonvleugel aan op de uitbouw naar deze toren. Vervolgens werd in de tweede helft van de vijftiende eeuw tegen een deel van de zuidoostmuur een keukenvleugel gebouwd. De resterende ruimte tot aan de noordoostmuur werd in de eerste helft van de vijftiende eeuw volgebouwd. Nadat de familie Vlodrop eigenaar van Daelenbroeck was geworden, is in de tweede helft van de vijftiende eeuw het kasteel op de zuidhoek uitgebreid met een ronde toren (diameter ca. 10m, muurdikte ca. 1,40m). Verder werd aan de noordwestzijde een nieuwe woonvleugel toegevoegd met waarschijnlijk op het niveau van de binnenplaats een zuilengalerij, waarvan de zuilen thans in de bebouwing van de voorburcht zijn verwerkt. Het kasteel heeft begin zestiende eeuw veel schade geleden door verovering en bezetting. Door leden van de famiie Van Vlodrop werd daarom halverwege de zestiende eeuw het kasteel grondig verbouwd en gemoderniseerd. Hierbij werd de houten vloer boven de kelders vervangen door stenen gewelven. Verder werden de binnengevels aangepast, de schietgaten vervangen door vensters, diverse trappen aangebracht om de toegankelijkheid te verbeteren en werden ook in de buitengevels vensters aangebracht. Bij het beleg in 1598 en de daarna volgende bezetting door de Spanjaarden werd het kasteel en de voorburcht zwaar beschadigd. Door gebrek aan onderhoud vanwege een langlopend geschil tussen de erfgenamen raakte het kasteel verder in verval. Na beëindiging van het geschil is de nieuwe eigenaar Jan Ernest van Rollingen begin achttiende eeuw gestart met de herbouw van het kasteel. De inmiddels vervallen voorburcht werd daarbij voorzien van een u-vormige bebouwing bestaande uit twee evenwijdige woonvleugels die aan de noordzijde onderling verbonden werden door een bedrijfsgebouw. De binnenplaats ervan was toegankelijk via een poortgebouw aan de noordhoek. In het poortgebouw is het wapenschild van Van Rollingen en het jaartal 1707 aangebracht. Vervolgens werd de bebouwing van de op dat ogenblik inmiddels onbewoonbaar geworden hoofdburcht gesloopt. Na het overlijden van Jan Ernest zijn de plannen niet doorgezet vanwege de financiële situatie van de familie Van Rollingen en van de daarna komende familie De Meer d'Osen. In de negentiende eeuw werd op de kelders van de hoofdburcht een tuin aangelegd en werd de gracht tussen hoofdburcht en voorburcht gedempt. In de periode 1972-1982 is door de toenmalige eigenaar dhr. P. ter Berg de gehele voorburcht gerestaureerd en geschiktgemaakt voor bewoning. Na overname van de gebouwen in 1992 heeft de nieuwe eigenaar J. Dolmans een bouwkundig onderzoek laten uitvoeren, zijn de kelderruimte van de gebouwen en torens gerestaureerd en is in 2012 de overhoekse noordtoren opgebouwd met daarnaast een poortwachtershuisje. De gebouwen van hoofdburcht, voorburcht en nabijgelegen hoeve zijn thans als horecaonderneming in gebruik.

Afbeeldingen
- Google Earth, datum beeldmateriaal 2005, geraadpleegd februari 2013; - kadastrale minuutkaart gemeente Melick en Herkenbosch, 1811-1832, Limburg, sectie B, blad 04, geraadpleegd februari 2013; - Kaart van Daelenbroeck uit ca. 1700, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 29; - Grondplan kasteel Daelenbroeck omstreeks 1310, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 43; - De eerste bouwhistorische fase (1310-1325), Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 44; - Grondplan van kasteel Daelenbroeck, 1325-1350, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 51; - Grondplan van kasteel Daelenbroeck, 1350-1400, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 53; - Grondplan van kasteel Daelenbroeck, 1400-1450, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 56; -Grondplan van kasteel Daelenbroeck, 1450-1475, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 57; -Grondplan van kasteel Daelenbroeck, 1475-1500, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 61; - Grondplan van kasteel Daelenbroeck, 1500-1550, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 64; - Grondplan van kasteel Daelenbroeck, 1550-1600, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 73; - Grondplan van kasteel Daelenbroeck, 1700-1750, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 79; - Grondplan van kasteel Daelenbroeck, 17500-1970, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 85; - Pentekening kasteel Daelenbroeck van Jan de Beijer, 1744, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 82; - Anonieme kaart heerlijkheid Daelenbroeck ca. 1700, Grüben, R.J.W.M., 1990, Daelenbroeck, Bijdrage tot de geschiedenis van Heerlijkheid en Huis,Werkgroep restauratie Delft, 102; - Maquette kasteel Daelenbroeck op basis van onderzoek, Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel, 96;

Bronnen
- http://watwaswaar.nl/#f2-9I-8-1-1v-1-46fw-d2G---3Md, geraadpleegd februari 2013; - http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, geraadpleegd februari 2013; - http://archis2.archis.nl/archisii/html/index.html, geraadpleegd februari 2013; - http://portal.prvlimburg.nl/gisviewer/viewer.do?appCode=2b7ef4d2aba6c0c2163d6d9b2ad6a8f3, geraadpleegd februari 2013; -http://daelenbroeck.nl/, geraadpleegd februari 2013;

Literatuur
- Berg, P.J.J.,1977, De Vrijheerlijkheid en de Vrijheeren van Daelenbroeck te Herkenbosch in 1977, Laren/Herkenbosch; - Dingemans, P.A.W.,1975, Inventaris der archieven van de Heerlijkheid Dalenbroek,Rijksarchief in Limburg, Maastricht; - Grüben, R.J.W.M., 1990, Daelenbroeck, Bijdrage tot de geschiedenis van Heerlijkheid en Huis,Werkgroep restauratie Delft; - Hupperetz,W., Olde Meierink,B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 237-239; - Sivré,J.P., 1889, De Vrijheerlijkheid en de Vrijheeren van Daelenbroek, Publications de la Societe Historique et Archéologique dans le Limbourg, Maastricht; - Stehouwer, J., (redactie), 2004, Daelenbroeck, Hoofdzetel van een vrijheerlijkheid, Stichting restauratie kasteelburcht Daelenbroeck, Zaltbommel; - Stenvert, R., Kolman, C., Ginkel-Meester, S. van, Broekhoven, S., Stades-Vischer, E., 2003, Monumenten on Nederland, Limburg, Zeist, 151-152; - Vemer, J.C., 1967, Kastelen in het land van Midden- en Noord-Limburg, Maastricht, 53-54; - Win, J.T.H. de, 1978, Kastelen in Limburg, Hoensbroek, 29, 93;

Coördinaten
Coordinaten: 51° 9'0.92'N,  6° 4'25.31'O
Kaartblad: 58G , x: 203,05, y: 351,45, precisie 2

Bescherming gebouw
Status:

Monumentnummer: 28549
 OMSCHRIJVING UIT ODB: Kasteel Daelenbroeck, gelegen op een omgracht terrein. Ruine van het hoofdgebouw. Voorburcht, XVIII, bestaande uit drie vleugels om een binnenplein, alwaar een open galerij is met vijf herbezigde renaissancekolommen, XVI A. Hoger poortpaviljoen met tentdak en geblokte poortomlijstingen. Op een der sluitstenen van de woonvleugel 1707. Gebouw van algemeen belang wegens oudheidkundige en kunsthistorische waarde.

Monumentnummer: 28548
 OMSCHRIJVING UIT ODB: Hoeve Daelenbroeck; haakvormig gedeelte, 1701. Open remise, XVIII.

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N (In afwachting van het door de gemeente Roerdalen op te stellen bestemmingsplan "Buitengebied" is op het terrein van toepassing het vigerende bestemmingsplan van de voormalige kleinere gemeente Roerdalen. )
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: februari 2013

Geomorfologische codering
3R5: Beekdalbodem, zonder veen, laaggelegen

Bodemkundige codering
c OPHOOG/KRn2 : Opgehoogd of opgespoten/ Poldervaaggronden; zware zavel