Object
Frisselstein

Locatie
Adres: Frisselsteinstraat, ong.
Veghel
Gemeente Veghel
Provincie Noord-Brabant

Het kasteel lag ten oosten van de Aa in Veghel, ten zuiden van de huidige Frisselsteinstraat.

Typologie


Op oude prenten wordt het huis afgebeeld als twee haaks op elkaar staande, rechthoekige, hoge zaaltorens, met op de hoek van het hoogste huis een zware, halfronde toren die het geheel domineert. Daar op aan sluiten wat lagere gebouwen die waarschijnlijk een binnenplaats afsluiten. Typisch detail is dat de houten brug waardoor het kasteel bereikbaar is, niet recht op de poort toeloopt, maar er als het ware langsloopt, en men via de zijkant het gebouw binnen dient te gaan [Van der Wielen].

Etymologie
Frissel is waarschijnlijk afkomstig van een eigennaam, Frits of Fritz, eventueel Friese, of mogelijk zelfs Godefridus; stein duidt op een stenen huis [Van der Wielen].

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 05-03-2004

Huidige functie:

Van het kasteel is niets meer over [Van der Wielen].

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er is geen middeleeuwse bebouwing meer zichtbaar in het landschap, het huis is geheel overbouwd. Restanten van de gracht en bouwpuin zijn wel aangetroffen na booronderzoek.

Afmetingen
De afmetingen zijn onbekend.

Oudste vermelding
Datum: 1481
Bron: Bosch' Protocol, 1480/1481, fol. 258v

"'hofstad en erven binnen den Vestgrave'"

'Walram, zoon van wijlen Goyart van Erpe heeft opgedragen aan zijn broer Goyart zijn deel en dat van zijn zusters, de jonkvrouwen Willemke en Heilwich van Erp, (dat zij nu bezitten en zullen bezitten na de dood van hun moeder jonkvrouwe Adriana, weduwe van Goyart van Erpe), in een hofstad en erven binnen den Vestgrave'. Of met de vestgrave de gracht bedoeld wordt is niet duidelijk, en of die hofstede Frisselstein is, is ook nog maar de vraag. De familie van Erp bezit in de vijftiende eeuw wel een stenen huis, en het meest voor de hand liggende is dat hier Frisselstein bedoeld wordt, of althans een voorloper hiervan [Van der Wielen].

Bezitsgeschiedenis
In 1314 bestond het kasteelterrein uit drie percelen. Wie de woontoren gebouwd heeft is niet bekend. In 1340 is het perceel waarop de toren gebouwd werd in handen van een zekere heer Rover. Rond 1380 was het huis in handen van Johannes van Kelre. In 1392 was Leonius van Erpe eigenaar; en in 1418 was dat Jutta van Gestel. In 1426 draagt vrouwe Heilwig van Erpe, weduwe van Godefridus van Erpe, het goed op aan haar zoon Godefridus. Diens zoon Walraven volgde hem in 1481 op, waarna er nog verschillende Walravens volgen. Na 1678 is Jeanne Philippina van Erp zu Frisselstein eigenaresse van het huis. In 1713 werd het huis verkocht aan Mathijs Nieckens, men sprak toen van Fritzelstein. In 1728 werd Gerardus de Jongh eigenaar van Frisselstein, die het in 1770 naliet aan zijn zoon Benjamin, die er tot zijn dood in 1808 woonde [Van der Wielen].

Historische betekenis
Het huis was het stamslot van de heren van Erp [Van der Wielen].

Bouwgeschiedenis
Het huis werd in 1314 gebouwd als een boerenhofstede met een stenen woontoren. Wanneer het kasteel werd uitgebreid tot het kasteel dat we kennen van de tekeningen is niet bekend; mogelijk gebeurde dit tussen 1457 en 1477. Een van de percelen waarop het huis gebouwd werd, kwam pas na 1450 in handen van Godefridus van Erpe; eerder kan het kasteel dus niet uitgebreid zijn. Het kasteel kwam in 1808 leeg te staan en raakte in verval. In 1810 werd het afgebroken [Van der Wielen].

Afbeeldingen
- t Casteel tot Vechel, ets, 1676, anoniem, Tilburg, KUB V 24/820.11 Fris [Van der Wielen].- 't Kasteel van Vechel, aquarel, 1676, anoniem, Tilburg, KUB V 24/820.11 Fris [Van der Wielen].- Gravure, 1706, Prospectus Castelli Frisselstyn, door Henri Causé (van Boven 1982, 92).- Penseeltekening, 18e eeuw, Voorzijde van onbekend huis, wel geïdentificeerd als Frisselstein bij Veghel of Kessel te 's Hertogenbosch, door A. Rademaker. B. Aarts denkt Huis te Kessel en niet Frisselstein (Beelaerts van Blokland 2006, 342).- Gewassen pentekening, 18e eeuw, Kasteel Frisselstijn te Veghel, door Jacob Stellingwerdf naar Josua de Grave of Valentijn Klotz (van Boven 1982, 34).- Gewassen pentekening, 18e eeuw, Kasteel Frisselstijn te Veghel, door Valentijn Klotz (toegeschreven) (van Boven 1982, 34).- 't Huys Frisselstein van agteren, pentekening, 1730, A. de Haen, Tilburg, KUB V 24/820.11 Fris [Van der Wielen].- 't Huys Frisselstein te Vechel, pentekening, 1730, A. de Haen, Tilburg, KUB V 24/820.11 Fris [Van der Wielen].- Kasteel van Frisselstyn, aquarel, ongedateerd, M. Corstiaensen, Tilburg, KUB V 24/820.11 Fris [Van der Wielen].- Kadastrale minuut, 1811-1832, Gemeente Veghel, Noord Brabant. Sectie G, blad 1, nr. 12 (http://watwaswaar.nl/#Zc-K8-7-ed-1v-1-3ZxY-1MMC---1Gh, geraadpleegd op 07-09-2011).- Google Earth foto, 2011, locatie Frisselstein (NKS documentatiecentrum, digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Aa., van der, A. J., 1839, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, Gorinchem, dl. 11, 567.- Asseldonk, M. van, Kasteel Frisselstein, Van Vehchele tot Veghel, 1986, p. 62-65.- Asseldonk, M. van, Kasteel Frisselstein, Van Vehchele tot Veghel, 1989, p. 46-60.- Asseldonk, M. van, Kasteel Frisselstein; een vroege bewoner van Frisselstein, Van Vehchele tot Veghel, 1987, p. 97-100.- Beelaerts van Blokland, W., Ch Dumas, H. Ronnes, 2006, De kasteeltekeningen van Abraham Rademaker, Zwolle/Wijk bij Duurstede, 342.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. ‘Van Burcht tot Landhuis’, ’s-Hertogenbosch, 34, 92, 150.- Sasse van Ysselt, A. van, 1908, 'Schepenakte van 's-Hertogenbosch, betreffende het kasteel Frisselstein onder Vechel', Taxandria XV, 24-26.- Sasse van Ysselt, A.F.O. van, 1921, Afbeeldingen van kerken, kasteelen en andere gebouwen in oosterlijk Noord-Brabant, ?, 35-37.- NN, 1977, In het voetspoor van Andries Schoemaker. Een tocht langs Brabantse kastelen in de 18e eeuw, 's-Hertogenbosch, 15.

Documentatie
NKS documentatiemap

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen / Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 05-03-2004 / 07-09-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
2002 - Booronderzoek door RAAP

Geomorfologische codering
B, Bebouwing

Bodemkundige codering
|h Bebouwing