Object
Grimhuysen / Grimstein

Locatie
Adres: Dorpstraat 40, 4851 CM
Ulvenhout
Gemeente Breda
Provincie Noord-Brabant

Op de plaats waar vroeger het slot Grimhuysen heeft gestaan, bevindt zich thans de pastorie van Ulvenhout. Het slotje lag in het huidige centrum van Ulvenhout, vlak tussen het koor van de tegenwoordige Laurentiuskerk en de aanleunwoningen van Huize de Donk.

Typologie

Onbekend (zie Bouwgeschiedenis).

Etymologie
De mogelijkheid 'grimmig huis' wordt geopperd; ook de mogelijkheid 'grind en bergen' wordt wel genoemd [Van der Wielen].

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 2008

Het terrein waarop het voormalige Grimhuysen heeft gestaan is onbebouwd. De aanleunwoningen van de woningbouwvereniging St. Laurentius, die enkele jaren geleden achter de kerk zijn opgetrokken, staan op de achterste gracht van het voormalige complex Grimhuysen.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het middeleeuwse versterkte huis bestaat niet meer. De materiële overblijfselen, die werden gevonden tijdens het archeologisch onderzoek in 1996 en waarvan wordt vermoed dat zij middeleeuws zijn, bevinden zich onder de bestrating, net ten noorden van het pad dat nu langs de noordzijde van de kerk loopt. Het gaat hier slechts om enkele bakstenen van groot formaat waarvan wordt aangenomen dat ze te dateren zijn omstreeks 1400. In dit geval zou het hier dus kunnen gaan om resten van het middeleeuwse bouwwerk die zijn opgenomen in het latere, vroeg 17de-eeuwse, muurwerk. Van het 17de-eeuwse bouwwerk resteren het bekende poortje en de hekpalen (monumennr. 30509) naast de kerk, die in 1998 gerestaureerd zijn.

Afmetingen
De afmetingen van het middeleeuwse huis zijn onbekend.

Oudste vermelding
Datum: 1474
Bron: A.R.A. Brussel., 1474, Leenhof van Brabant, Aveux et dénombrements 2100bis, f.50v.

"In dit werk wordt Jan van de( r) Leck, 'geheten van Grimhuijsen', vermeld als leenman van de heer van Breda: 'met syn huysinge en hoovinge geheten Grymhuysen met heure toebehoorten houdende tsamen VI bunder'."

Dit wordt tevens gemeld in het artikel van Jansen, A., 'Grimhuysen opgemeten en verkend', in: Het Brabants kasteel, jaargang 20 (1997) 1/2/3, p. 4.

Bezitsgeschiedenis
In 1474 was Jan van der Leck beleend met het goed Grimhuysen. Tussen 1517 en 1581 was de familie Van de Kieboom met het huis beleend. In 1581 werd werd het leen verkocht aan de Bredase griffier Vogelsanck, die huis verhuurde. In 1679 werd de Bredase koopman Jan de Wijse eigenaar van het huis, samen met zijn tante Perijna van Bernagie [Van der Wielen, Zie: Jansen, A., 1997, 'De heren van Grimhuysen te Ulvenhout', 1400-1580, in: Het Brabants kasteel, Themanummer Grimhuysen, jg. 20, no. 1/2/3].

Historische betekenis
Het was een leengoed van de heer van Breda [Van der Wielen].

Bouwgeschiedenis
De vermelding ‘Slot(je) Grimhuysen’ doelt veelal op het verblijf, ‘hertimmert’ door Justinus van Nassau in de eerste decennia van de 17de eeuw. Aan de hand van archeologisch onderzoek kan worden aangenomen dat het gebouw van Van Nassau op dezelfde plek is verrezen als zijn voorganger. Jan bastaard van der Leck heeft er een huis gebouwd; vermoedelijk een eenvoudige boerenwoning, wellicht opgetrokken uit hout en leem, gedekt met stro. Bij opgravingswerkzaamheden in 1996 werden enkele bakstenen van groot formaat in de noorderlijke gracht aangetroffen, die echter wijzen op de mogelijkheid dat er reeds omstreeks 1400 een huis heeft gestaan dat geheel of gedeeltelijk uit steen was opgetrokken. Omdat het hier gaat om materiaal dat ín de latere, 17de eeuwse, fundering van het huis van Van Nassau is aangetroffen, kan geen plattegrond of grondvorm worden gereconstrueerd van het middeleeuwse object. Verder wordt aangenomen dat er vóór 1600 een gracht heeft gelegen aan de noordzijde van het huis die meer dan acht meter breed moet zijn geweest. Als dit klopt moet Grimhuysen al vóór de verbouwing in het begin van de 17de eeuw een aanzienlijke woning zijn geweest. Meer gegevens over het vermoedelijk vroeg 15de eeuwse bouwwerk ontbreken echter.

Het Huis Grimhuysen werd in 1904 afgebroken [Jurriaan, maar A-rubriek Van der Wielen].

Afbeeldingen
- Kadastrale minuut, 1827, Gemeente Ginneken en Bavel, Noord Brabant. Sectie D, blad 3, 643-647 (http://watwaswaar.nl/#S8-IK-6-ed-1v-1-2qzw-1FZI---zA, geraadpleegd op 22-02-2011).
- Google Earth foto, 2011, locatie Grimhuysen te Ulvenhout (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).
- Het Huis Grimhuysen te Ulvenhout, in gebruik als Pastorie, met de Schuurkerk, tekening, na 1900, J. Soeterbeek [van der Wielen].

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Aa, A.J. van der, 1839, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Gorinchem, deel IV, 868.
- Bouws, T., 1977, Kijk op Noord-Brabant, Amsterdam, nr. 107.
- Craandijk, J., 1888, Wandelingen door Nederland, Haarlem, 165.
- Goor, T.E. van, 1744, Beschrijving der stad en lande van Breda, ’s Gravenhage, 370.
- Jansen, A., 1997, Grimhuysen opgemeten en verkend', Het Brabants kasteel, jg. 20, no. 1/2/3. 4-14.
- Jansen, A., 1997, Grimhuysen archeologisch onderzocht', Het Brabants kasteel, Themanummer Grimhuysen, jg. 20, no. 1/2/3, 15-35.
- Jansen, A., 1997, 'De Heren van Grimhuysen te Ulvenhout', 1400-1580, Het Brabants Kasteel, jg 20 no. 1/2/3/, 36-59.
- Kalf, J., 1912, De monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Noord-Brabant. De monumenten in de voormalige Baronie van Breda, Utrecht, 260.
- Leenders, K.A.H.W., 2006, Cultuurhistorische Landschapsinventarisatie Gemeente Breda, Breda, 187.
- Leijten, C.J.M., 1999, 'Grimhuysen ontrafeld', Het Brabants kasteel, jg. 20, no. 1/2/3.
- Schellart, A.I.J.M & Vries, T.H. de, 1965, Woonsteden der Oranje’s, Zaltbommel, 57.
- Vermeulen, F.A.J., 1931, Handboek tot de geschiedenis van de Nederlandsche bouwkunst (dl. 2), ’s Gravenhage, 312.
- Westerlaken, J. van der, 1997, 'Grimhuysen een archeologisch monument?', Het Brabants kasteel, Themanummer Grimhuysen (Ulvenhout), 20 (1997) 1/2/3.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:  ([door Van der Wielen ingevuld, niets over kunnen vinden.])

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen / J.J.A. Pennartz
Beschrijving gemaakt: 05-03-2004 / 28-04-2008

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
ROB jaarverslag 1997.

Geomorfologische codering
B, Bebouwing

Bodemkundige codering
|h Bebouwing