Object
Schouw, De Oude / Huis te Berkel / De Torentjeshoef

Locatie
Adres: De Kraan
Berkel-Enschot
Gemeente Tilburg
Provincie Noord-Brabant

Het huis was gelegen tussen Berkel-Enschot en Tilburg, in een gebied geheten De Kraan.

Typologie

Etymologie
Het leengoed had het recht van schouw over Berkel, en waarschijnlijk ook over Oost-Enschot. Het schouwrecht betrof het recht om het onderhoud te inspecteren van wegen, waterlopen, heiningen en dijken en bij nalatigheid boetes daarop te zetten.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 08-02-2004

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Oudste vermelding
Datum: 1374
Bron: Spechtboek

"'die ouwe schouwe van Berckel'"

'een huys, een schuere ende eene hoeve lands van omtrent twaelf bunderen, die ouwe schouwe van Berckel, vier mannen van leen, XXX schellingen goets gelts, geleghen te Berckel in de prochie van Oisterwyck, dit plach te syn Diddekens, Gheerbrans ende Jan van Ghyssen diet vercochten'. Dit is de werkelijk oudste vermelding. Men maakt gewag van twee registers uit 1723 en 1740, waarin een vertaling van een Latijnse tekst uit 1280 opgenomen is, waarin 'Jan hertogh van Lotharinge, Brabant en Lymborgh etc. heeft in den jare ons Here 1280 bij uytgevinge van leen uytgegeven aan eenen crijghman N: dit. Geerbrans genoemt, sekere districte van gronden, ter plaatse Oist-Tilborgh, met jurisdictien, vrijheden en preminentien daer aan genexeert, als nogh eenighe gronden in Oisterwyck, Oirschot, Enschot en in Tilborgh, op welcke grondt in Oist-Tilborgh den voornoemde Geerbrans heeft geboudt een villa ofte stege, die genoemdt wirdt Berckel, groot over de twalef bonderen, en de overige gronden heeft hij weder uytgegeven in leen en chijns nae uytwijse van leen en chijnsboeck daer van bij hem gehouden, welke chijnsen geheven wierden op Sint Andriesdagh en staen te boeten en te gewinnen op die villa dicta Berckel aan die proprietarisse, en in het jaer 1440 ten tijde van joncker Claes van Braeckel is die villa of stege Berckel en die villa wierdt doen genoemt die Oude Schouwe, omdat die hadt, onder anderen gerechtigheden, het reght van te voeren en te becalengieren de schouwe over die plaets, soo verre het is streckende' geschreven wordt. Waarschijnlijk gaat het hier om een vervalsing.

Bezitsgeschiedenis
Eerst was het goed in handen van Diddeken Gerbrands van Vuren. Via deze kwam het handen van Jan van Ghyssen die het in 1374 verkocht aan Claes van Brakel. In 1495 had Katlijne Boxhoerens, weduwe van Gheerlijck van Brakel samen met haar dochter het huis in leen van de hertog van Brabant. In 1534 werd de Oude Schouw door Robbrecht van Griecken verheven. In 1627 was Cornelia van Griecken eigenaresse van het goed. In 1645 is het goed in handen van Gerart van Soemeren. In 1736 werd Norbertus Gerardus Amandus Snelle eigenaar van het huis en heer van Berkel. Na de afschaffing van de heerlijke rechten in 1798 kwam het huis in het bezit van de Bossche familie Van Velddriel.

Historische betekenis
De meningen zijn verdeeld. Men is er nog steeds niet zeker van of we hier te maken hebben met een leenhof dan wel een leenhoeve. Feit is echter wel dat het leengoed zelf verschillende achterlenen had.

Bouwgeschiedenis
Het huis zou in 1970 afgebroken zijn.

Afbeeldingen
Onbekend

Literatuur
Smulders, F., Verdediging van de Oude Schouw, De Kleine Meierij, 1970, jaargang 21, p. 2-7Smulders, F., Nog eens over De Oude Schouw in Berkel (II), De Kleine Meierij, 1966, jaargang 19, p. 15-24Fasel, A., De Leenhof te Berkel, De Kleine Meierij, 1965, jaargang 18, p. 87-99Becx, J.A.J., Rondom het Leengoed 'De Oude Schouw' en de 'Heer-in-Berkel', De Kleine Meierij, 1966, jaargang 19, p. 3-14Berkelmans, G., Het Cijnsgoed ten Leempoel onder Berkel, De Kleine Meierij, 1985, jaargang 36, p. 3-14Oord, A. van den/Oosterhout, W. van, Berkel-Enschot-Heukelom, Drie Zielen en Eén Bestuurlijk Hart, 1996

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen
Beschrijving gemaakt: 08-02-2004