Object
Nisse, Te

Locatie
Adres: Dorpsplein
Nisse
Gemeente Borsele
Provincie Zeeland

De kasteelberg is gelegen in een particuliere siertuin bezuiden het dorpsplein van Nisse.

Typologie

Deze vliedberg is waarschijnlijk het restant van een mottekasteel.

Etymologie
Er is geen naam van het mottekasteel bekend. De naam Nisse is afgeleid van 'nes' of 'neus': een landtong die ver in het water stak.

Huidige situatie
De nog wel bestaande berg maakt deel uit van een siertuin.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Met bomen begroeide kasteel- of vliedberg met een hoogte van 3,20 m + NAP. Bewaard gebleven is de heuvel, maar ook een restant van de gracht om de motte. Even ten oosten ervan ligt het terrein van het latere Hof Ternisse.

Afmetingen
De diameter van de berg bedraagt ca. 30 meter. De hoogte van de berg is nu nog ca. 4-5 meter. Deze afmetingen zijn gebaseerd op Archis.

Oudste vermelding
Datum: Onbekend.
Bron: Onbekend.

Onbekend.

Bezitsgeschiedenis
Er is geen oudste vermelding van dit kasteel bekend. Toen het geslacht Van der Nisse met de dood van Willem van der Nisse aan het eind van de 13de eeuw in mannelijke lijn uitstierf, vielen de eigendommen terug aan de graaf van Holland en Zeeland op enkele stukjes na, die wellicht als allodiaal goed nog eeuwen lang bij de nazaten in eigendom bleven. Zeer waarschijnlijk heeft graaf Floris V de goederen beleend aan Jan Mulard van Borselen. Tijdens het conflict tussen de Zeeuwse adel en graaf Willem van Henegouwen, weken de Van Borselens uit naar Vlaanderen. Hun mottekastelen - waarschijnlijk ook dat te Nisse - werden naar gewoonte in die tijd verwoest en de bezittingen geconfisqueerd. Toen kort na 1303 Jan Mulard van Borselen overleed, kreeg de weduwe met haar twee dochters de beschikking over het weduwengoed. De rest van het uitgebreide goederencomplex te Nisse en Wisse(n)kerke is pas in 1315 opnieuw uitgegeven - nu aan Aleid van Henegouwen, de weduwe van Wolferd II van Borselen. Haar kleinzoon Wolferd IV volgde haar op in de ambachtsheerlijke rechten te Nisse.

Historische betekenis
Domicilie van het adellijk geslacht Van der Nisse. Leden van dit geslacht worden het eerst vermeld in een oorkonde uit 1222 inzake een geschil over de verkoop van een gangria (buitenhof) te Waarde, tussen de Abdij van Ter Duinen en de plaatselijke kopers.

Bouwgeschiedenis
Het mottekasteel, waarvan de kernheuvel vermoedelijk al dateert uit de 11e of 12e eeuw en is opgehoogd in de 13e eeuw, is waarschijnlijk in 1301 door Jan Zonder Genade verwoest, toen de Van Borselens in ongenade vielen en het land uitvluchtten. De nieuwe bezitster, Aleid van Henegouwen, had ter plaatse op Nisse geen versterking meer nodig, zodat het kasteel als zodanig nooit is herbouwd. Ook de opeenvolgende heren Van Borselen van der Veere, die domicilie hielden op het slot Zandenburg te Veere, hadden geen behoefte aan een groot kasteel, maar bouwden in de omgeving van het voormalige mottekasteel een soort buitenplaats, het Hof Ternisse.

Afbeeldingen
ROB fotonr. 13863 (PACZ 48G/3N)- Kadastrale minuut, 1811-1832, Nisse, Zeeland. Sectie A, blad 1, 244 (http://watwaswaar.nl/#J6-Ge-8-ed-1v-1-1v6W-17Ng---2jo, geraadpleegd op 25-01-2012).- Google Earth foto, 2012, Locatie Te Nisse, vliedberg (NKS digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Bos K., en B. Oele 1986, Vliedbergen, tekens van tijd in het Zeeuwse landschap, Middelburg, 62 nr. 31. - Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, Delft, 196-199. - Man, J.C. de, 1897, De vluchtbergen in Schouwen, de Bevelanden en Tholen, 92. - Ruiter, J. de, 1996, Nisse, dorp aan de Zwake, Goes, 25, 69.

Documentatie
PACZ Middelburg, 48G/3N

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:  (ODB nr. 45971)

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:  (Groen)
Bestemming:
Bestemming:  (Dubbelbestemming waarde - cultuurhistorie)
Bestemming:  (Dubbelbestemming waarde - landschap)

Auteur en datum
Auteur: J. de Ruiter, gemeente Borsele m.m.v. Jan Kuipers, coördinator (PACZ)
Beschrijving gemaakt: 10 dec. 1996 / 21 augustus 1998

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
De ROB heeft in 1989 een proefsleuf gegraven, vlak naast dit kasteelterrrein. Op het beschermde monument zelf heeft geen archeologisch onderzoek plaatsgevonden. In 2003 heeft de ROB in 2002 door de gemeente illegaal opgebrachte grond op het terrein verwijderd. De gemeente had met deze grond een restant van de gracht om de motte opgevuld. In 2004 is het terrein bezocht in kader van de AMR.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
LPO; 3K33 - Getij-inversierug

Bodemkundige codering
Mn15A-VI - Kalkrijke poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop 5