Object
Maalstede II

Locatie
Adres: Maalstede
Kapelle
Gemeente Kapelle
Provincie Zeeland

Maalstede ligt ten noordoosten van de historische dorpskern van Kapelle, in het uitbreidingsplan Bruëlis III.

Typologie

Maalstede II was een rechthoekig kasteel.

Etymologie
De naam Maalstede is de aanduiding van de plaats (stede) waar het 'maal' of 'mallus', het rechtsgeding van de schepenrechtbank, gehouden werd. Dekker meent dat er bij deze plaats een gehucht gebouwd was, waar het kasteel vervolgens zijn naam aan ontleend heeft. Het is ook mogelijk dat het kasteel zijn naam rechtstreeks aan de gerechtplaats heeft ontleend.

Huidige situatie
Van het kasteel bleef alleen het kasteeleiland met fundamentrestanten gehandhaafd in de vorm van een door (een deel van) de oorspronkelijke gracht omringd perceel met groenvoorziening. Het kasteeleiland maakt deel uit van een klein park.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het kasteeleiland is met grachten bewaard gebleven. De fundamenten zijn nog gedeeltelijk aanwezig. Het AMK terrein is een archeologisch Rijksmonument.

Afmetingen
De hoofdburcht had volgens de plattegrond van Hildernisse uit 1695 een maat van ca. 32 bij 29 meter. Het totale terrein inclusief de grachten mat circa 60 x 58 meter.

Oudste vermelding
Datum: onbekend
Bron: onbekend

"Onbekend."

De oudste vermelding van Maalstede II is niet bekend.

Bezitsgeschiedenis
De uit Vlaanderen afkomstige Van de Maalstedes waren nog in de 14de eeuw de voornaamste ambachtsheren van Zuid-Beveland. De eerste in de oorkonden vermelde heer van Maalstede is Wolfert van Maalstede (1222) (zijn vader heette eveneens Wolfert). Mogelijk was Wolfert de Vlaamse burggraaf van Zeeland bewesten Schelde. Eind 13de eeuw was het mottekasteel Maalstede verdwenen, om plaats te maken voor dit nabijgelegen vierkante kasteel, dat nog ruim een eeuw door Van Maalstedes werd bewoond.De laatste heer van Maalstede, Wolfert, stierf in 1448. Het kasteel kwam nu door huwelijk in bezit van een der heren van Bruëlis. Daarna kwam het resp. aan de geslachten Van Cats (1509), Sandelin, Tuyll van Serooskerken, Schaep van den Dam (1658) en Van Wassenaer tot Katwijck. In de jaren '40 van de 18de eeuw, toen Cornelis Pronk een prent van Maalstede maakte, was het kasteel nog in goede staat en werd het nog bewoond. Na het overlijden van Frederik Hendrik, baron van Wassenaar, raakte het in verval. Een prent uit ca. 1784 toont slechts ruïneuze muurbrokken op een eilandje; rond 1810 zijn deze laatste resten vermoedelijk opgeruimd.

Bouwgeschiedenis
Het tweede kasteel Maalstede werd in het begin van de 14de eeuw gebouwd op een door een gracht omringd terrein ten westen van de voorburcht van het oude kasteel. Deze voorburcht is bij het bouwen van het nieuwe kasteel Maalstede uitgebreid. Volgens de plattegrond van Hildernisse uit 1695 en de tekening van J. Vogel uit 1752 bestond het kasteel uit een vierkante hoofdburcht met aan de west- en gedeeltelijk de noordzijde woonvleugels. De woonvleugel aan de westzijde werd gedomineerd dhoor een hoog huis op de zuidwesthoek. De zuidzijde bevatte een bijgebouw en op de zuidoosthoek een ronde toren. Het poortgebouw bevond zich aan de oostzijde. Het geheel lag gegroepeerd rond een ommuurde binnenplaats. Het kasteel was tussen 1560-1590 al door siertuinen omringd. De dreef of toegangsweg liep uit op de Kapellestrate. In de tweede helft van de 18de eeuw raakte het kasteel. De ronde hoektoren bleef behouden en werd opgenomen in een landschapspark. Rond 1810 werden vermoedelijk de laatste (bovengrondse) resten opgeruimd. Op de kadastrale minuut komt het al niet meer voor.

Afbeeldingen
De Zelandia Illustrata (Rijksarchief in Zeeland, Middelburg) omvat elf afbeeldingen van het slot Maalstede: - dl. II nr. 1530 is een 18de-eeuwse kleurtekening van een plattegrond naar I. Hildernisse, 1695; - II 1531, een gezicht op Kapelle en het huis Maalstede, is een kopergravure uit Speculum Zelandiae (1662); - II 1532 is een 17de-eeuwse gewassen pentekening met dezelfde voorstelling; - II 1533, een eind 18de-eeuwse tekening in kleur, toont Maalstede met Kapelle in het verschiet anno 1640; - II 1534 is een eind 18de-eeuwse kleurtekening van de achterkant van Maalstede anno 1680; - II 1535 is een 18de-eeuwse kleurtekening met dezelfde voorstelling; - II 1536 is een kopergravure van Maalstede uit Smallegange's Cronijk (1696), tussen pp. 724-725; - II 1537 is een kopergravure van Maalstede door H. Spilman naar een tekening van C. Pronk (1743); - II 1538 is een steendruk van Steuerwald & Co van dezelfde tekening en afkomstig uit J. Ab Utrecht Dresselhuis, Wandelingen door Zuid- en Noord-Beveland (1832-1833), t.o. p. 33; - II 1539, een tekening gewassen in kleur verbeeldt de ruïne van Maalstede in 1784, evenals - II 1540, een tekening gewassen in sepia. Tekening van Maalstede vanuit het zuidoosten door J.L. Vogel uit 1752, collectie RCE (Van den Broecke 1978, 236). - Van het archeologisch onderzoek berusten foto's op het Prov. Depot voor Bodemvondsten te Middelburg.- Kadastrale minuut, 1811-1832, Kapelle, Zeeland. Sectie E, blad 2, 275 (http://watwaswaar.nl/#K8-HI-7-ed-1v-1-226K-1AcC---Ze, geraadpleegd op 24-01-2012).- Google Earth foto, 2012, Locatie Maalstede I en II (NKS digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Bijlo 1923; - Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland, Delft, 231-238; - Dekker 1971; - Kuipers 1992, 37-38; - Oele, B., 1977, 'Ter Maelstede in Zuytbevelant' in: Historisch Jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland 3, 47-57.

Documentatie
PDB Middelburg, 48F/9Z,10Z

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:  (ODB nr. 45703)

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Kapelle-Biezelinge, vastgesteld 09-02-2010. )
Bestemming:  (Groen, dubbelbestemming waarde archeologie)

Auteur en datum
Auteur: J.J.B. Kuipers, PDB Middelburg
Beschrijving gemaakt: 11 februari 1997

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
1971, 1972

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
LPO