Duivelsberg / Wijnberg / Eliwerve
VOLLEDIG [?]
algemeen |
omschrijving |
bezits- en bouwgeschiedenis |
afbeeldingen, literatuur en documentatie |
verdere informatie |
terug naar de lijst
Object
Duivelsberg / Wijnberg / Eliwerve
Locatie
Adres: Noordweg, ong.
Kapelle
Gemeente Kapelle
Provincie Zeeland
Aan de noordgrens van Kapelle, ten zuiden van de Noordweg en ten noorden van de Elstarstraat.
Typologie
Oudste fasen terp resp. motte, latere fase stenen huis.
Etymologie
De naam Duivelsberg wordt genoemd in 1696 (Smallegange, Nieuwe Cronijk) en kan verwijzen naar volksgeloof. In de 20ste eeuw was het bergrestant bekend als Wijnberg, wegens de beplanting met druiven. Eliwerve is te interpreteren als Hillewerve, een pleonasme? Sinds de late 16de eeuw zijn in de omgeving personen met de (familie)naam Hillewerve bekend.
Huidige situatie
De overgebleven zool van de vliedberg ligt in een parkje; ter plaatse van het stenen huis Eliwerve (en de voorburg van de oostelijk aangrenzende Duivelsberg) is bebouwing en een geluidswal.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Er is geen middeleeuwse bebouwing zichtbaar. Het terrein is in gebruik als park en begroeid met gras. Het AMK terrein is niet archeologisch beschermd.
Afmetingen
Diameter woonheuvel 30 tot 34 meter; bij een maximale hellingshoek van 450 was de berg maximaal 10 m hoog; de middellijn van het plateau op de top bedroeg dan zo'n 14 m.
Oudste vermelding
Datum: 1696
Bron: M. Smallegange, Nieuwe Cronijk van Zeeland
'Van daer ten noorden is noch een stuk lands Duivelsberg genoemt, waer op voormaels een oud huis heeft gestaen, daer misschien bij de heidensche tijden eenige gruweldienst is geschied, of iemand van d'oude Druïden sijn woonplaets gehad mag hebben'.
Bezitsgeschiedenis
Het stenen huis bij de Duivelsberg behoorde waarschijnlijk aan het geslacht Hillewerve. Dit geslacht is bekend uit de late 16de en het begin van de 17de eeuw. Een in 1740 gebouwde hofstede (afgebroken 1840/41) ongeveer ter plaatse van het voormalige stenen huis heette Eliwerve. Het geslacht Hillewerve zal deze niet meer hebben bewoond; ook in 1813 wonen er geen mensen met deze naam op Kapelle.
Historische betekenis
In de 13de eeuw werd een bestaande terp tot verdedigbare motte getransformeerd. Een stenen huis heeft in de late Middeleeuwen ten noordwesten naast de Duivelsberg gelegen. Smallegange kon in 1696 al geen beschrijving van dit huis meer geven; misschien was het al afgebroken vóór 1583, het jaar waarin de oudste overloper werd opgesteld. Het aardewerk dat bij het huis hoorde is gedateerd in de 15de eeuw. Het relatief korte bestaan van dit omgrachte huis is misschien te wijten aan de heren van Maalstede, die geen concurrentie zullen hebben geduld in de onmiddellijke omgeving van hun kasteel even ten noordoosten van Kapelle. De sporen van de Duivelsberg die bij archeologisch onderzoek in 1986 werden gevonden, komen overigens treffend overeen met die van de vlucht/kasteelberg van Maalstede. De stratigrafie van de Duivelsberg is verder vergelijkbaar met die van de berg van Abbekinderen (ten zuiden van Kloetinge).
Bouwgeschiedenis
De oudste bewoning vond plaats op een natuurlijke geulafzetting. Spoedig nadien wordt een vliedberg opgeworpen, met in de onmiddellijke nabijheid een greppelsysteem (ca. 12de eeuw). Op de terp zal een kleine hoeve hebben gestaan, of deze diende als wijkplaats voor mens en vee bij hoog water. In de 13de eeuw werd de berg opgehoogd en getransformeerd tot een verdedigbare motte met vermoedelijk een bijbehorende voorburcht. Aan de voet van de berg gevonden baksteenpuin wijst mogelijk op een gebouw op de top; in de gracht is de aanwezigheid van brugpalen vastgesteld. Ten noordwesten van de berg stond in de 15de eeuw een stenen huis, vermeld in 1696 (Smallegange); dit werd mogelijk al voor 1583 afgebroken. Ca. 1700 werd hier de hofstede Eliwerve gebouwd; deze werd gesloopt in 1840/41.
Afbeeldingen
Bij de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek te Amersfoort berusten de (uitgewerkte) veldtekeningen van het archeologisch onderzoek in 1986. Foto's tijdens dit onderzoek gemaakt berusten in het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten te Middelburg (48F/14Z).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Kapelle, Zeeland. Sectie B, blad 1, nabij 52? (http://watwaswaar.nl/#K8-HI-7-ed-1v-1-21Wy-1AfI---ZZ, geraadpleegd op 24-01-2012).- Google Earth foto, 2012, Locatie Duivelsberg / Eliwerve (NKS digitale documentatie).
Bronnen
N.v.t.
Literatuur
- Heeringen, R.M. van, 1986, 'Archeologisch onderzoek van de Duivelsberg te Kapelle, Zuid-Beveland', Historisch Jaarboek voor Zuid- en noord-Beveland no. 12, 117-125.- Smallegange 1696.
Documentatie
PDB 48F/14Z
Bescherming gebouw
Status:
Bescherming terrein
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: J.J.B. Kuipers (PDB Middelburg)
Beschrijving gemaakt: 25 april 1996
Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.
Archeologisch onderzoek RCE
13-28 maart 1986
Overig onderzoek
N.v.t.
Geomorfologische codering
LPO
Bodemkundige codering
HWD2
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.