Object
Souburg / De Kleine Nes

Locatie
Adres: Kortland
Alblasserdam
Gemeente Alblasserdam
Provincie Zuid-Holland

Souburg was gelegen in een meander van de Alblas, ten zuidoosten van Alblasserdam. Bovenstaande coordinaten geven de vermoedelijke locatie van Souburg. De hoekpunten geven de omgrachting van het terrein aan. Deze omgrachting behoorde mogelijk toe aan Souburg.

Typologie

Op de tekening ziet het kasteel eruit als een compact zaaltorenkasteel, maar het is maar de vraag of deze tekening erg betrouwbaar is.

Etymologie
Het kasteel kreeg de naam Souburg van zijn stichter, Nicolaas van Souburgh.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 10-11-2002

Het omgrachte kasteelterrein is nog zichtbaar in het landschap. Buiten de omgrachting staat nu een herenhuis, dat is gebouwd in 1857. Dit gebouw doet dienst als boerderij.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Grondgebruik:

De omgrachting van het vroegere kasteelterrein is nog duidelijk herkenbaar in het landschap. Funderingsresten van het kasteel zijn gedeeltelijk nog onder het maaiveld bewaard gebleven. Mogelijk zijn er onder het maaiveld ook nog resten van de voorburcht bewaard gebleven, aangezien deze op luchtfoto's ook goed te onderscheiden valt. Op het terrein is een nieuwe boerderij met de naam Souburg gebouwd, niet op de plaats van het middeleeuwse huis, maar iets verderop op het landgoed buiten het omgrachte terrein. Tot 1990 schijnt er nog een poort op het landgoed gestaan te hebben.

Afmetingen
Het totale kasteelterrein was ongeveer 74 x 70 m groot. Het terrein van de hoofdburcht heeft ca. 45 bij 45 m gemeten. Deze maten zijn afgeleid van de kadastrale minuut. De hoofdburcht zelf bestaat immers niet meer. De exacte afmetingen van de voorburcht zijn tot op heden nog onbekend.

Oudste vermelding
Datum:
Bron:

Bezitsgeschiedenis
Het kasteel Souburg was rond 1280 in handen van de baljuw van Zuid-Holland, Nicolaas van Souburgh, die het goed in leen hield van Teylingen. Waarschijnlijk liet hij het kasteel bouwen en gaf zijn naam eraan. Later wordt Souburg genoemd als leen van Arkel en vanaf de vijftiende eeuw van Holland. In 1410 was een huis en hofstad in Alblasserdam in het bezit van Jan Gillisz, het gaat hier waarschijnlijk om Souburg. Het huis bleef in het bezit van de nazaten van Jan Gillisz, totdat Jan Adriaansz het in 1545 aan Abel van Coulster overdroeg. Het huis heeft nog verschillende eigenaren gekend, maar in de zeventiende eeuw was Souburg al zo vervallen dat alleen nog maar restanten van muurwerk en fundamenten te zien waren en in 1817 is het totaal verdwenen.

Bouwgeschiedenis
Het kasteel is rond 1280 gebouwd door Nicolaas van Souburg. Hoe het kasteel er toen uitzag en hoe het in de loop der eeuwen is gewijzigd is niet bekend. Pas in de 18de eeuw ontstaat wat meer duidelijkheid omtrent de vormgeving. In de periode 1752-1787 wordt er een huis 'zeer veel verbeterd, verfraaid en in zeer goede orde onderhouden'. Of dit het kasteel is geweest of wat daarvan over was, of dat dit een ter plaatse of elders nieuw gebouwd huis was, is niet duidelijk. Uit 1780 is een plattegrond van de begane grond van het huis bekend. Hierop wordt een breed rechthoekig huis afgebeeld van circa 25 x 14 meter met een middengang en vertrekken ter weerszijden, een gang over de gehele breedte aan de achterzijde en een smalle vleugel haaks op de achtergevel aan de linker zijde. Deze vleugel, een koetshuis met stalling, sluit aan deze zijde een binnenplaats af. Op deze binnenplaats stond een pomp. Uit archiefstukken blijkt dat het huis bestond uit een souterrain met keuken en wijnkelder, een beletage en een zolder met tenminste twee kamers. Op het dak stond een torentje. Na 1787 is het huis in verval geraakt en in 1827 komt het al niet meer voor op de kadastrale minuut.

Afbeeldingen
Google Earth foto 2010, locatie Souburg (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).Kadastrale minuut, 1827, Alblasserdam, Zuid-Holland, Sectie B, blad 03 (http://watwaswaar.nl/#Qq-Po-6-1-1v-1-2k9A-1koq---c, geraadpleegd op 04-02-2010)'Out Souburg in Zuitholland bij Alblasserdam', het is onbekend door wie en wanneer deze tekening gemaakt is, hij is te zien in een artikel in 'de Klaroen' van 19 mei 1999 op pagina 31.

Literatuur
Exaltus, R.P., 1996, 'Peilwijziging en archeologische waarden in de Alblasserwaard. Een evalutie van te verwachten gevolgen', in: RAAP-Rapport 205, Amsterdam, 38. Groningen, C.L. van, 1992, De Nederlandse monumenten van geschiedenis en kunst, De Alblasserwaard, Zwolle. Herfst, L.G., 1990, Beschrijving van de Heerlijkheid Alblasserdam, Alblasserdam 20-24. Kort, J.C., 1985, Repertorium op de lenen van de hofstede Teylingen 1258-1650, Ons Voorgeslacht, jaargang 40, nr. 348, blz. 61-100. Oudenhoven, J. van, 1654, Out-Hollandt nu Zuyt-Hollandt vervangende een generale beschrijvinge, Dordrecht. Stöver, J., 2000, Kastelen en Buitenplaatsen in Zuid-Holland, Zutphen, 470. Tuijtel, W., 'Souburgh' Kwartaalblad Historische Vereniging West-Alblasserwaard 19(1991) nr. 1, 6-13.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:  (Rijksmonumentnr. 46221)

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: S.Wiss
Beschrijving gemaakt: 22-09-2010

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
In 1996 is er door RAAP archeologisch adviesbureau onderzoek uitgevoerd op de vermoedelijke locatie van kasteel Souburg.

Geomorfologische codering
3K34, lage ruggen en heuvels

Bodemkundige codering
lvln86C, rivierkleigronden