Rosenburg
VOLLEDIG [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Rosenburg
Rosenburg
Locatie
Adres: N.v.t.
Voorschoten
Gemeente Voorschoten
Provincie Zuid-Holland
Het kasteel was gelegen ten noordwesten van de Veurseweg, vermoedelijk ongeveer daar waar de Rosenburgherlaan eindigt. De opgegeven coordinaten zijn een benadering van de locatie van het middeleeuwse kasteel, aangezien de precieze locatie daarvan niet bekend is.
Adres: N.v.t.
Voorschoten
Gemeente Voorschoten
Provincie Zuid-Holland
Het kasteel was gelegen ten noordwesten van de Veurseweg, vermoedelijk ongeveer daar waar de Rosenburgherlaan eindigt. De opgegeven coordinaten zijn een benadering van de locatie van het middeleeuwse kasteel, aangezien de precieze locatie daarvan niet bekend is.
Typologie
In 1952 en 2011 is de lokatie van het 17de-eeuwse huis teruggevonden. Uit het onderzoek bleek dat in de fundering afbraakresten van het zestiende-eeuwse huis verwerkt waren. Helaas kon bij het onderzoek de lokatie van het middeleeuwse huis niet worden vastgesteld.
In 1952 en 2011 is de lokatie van het 17de-eeuwse huis teruggevonden. Uit het onderzoek bleek dat in de fundering afbraakresten van het zestiende-eeuwse huis verwerkt waren. Helaas kon bij het onderzoek de lokatie van het middeleeuwse huis niet worden vastgesteld.
Etymologie
Het is niet bekend waar de naam Rosenburg vandaan komt.
Het is niet bekend waar de naam Rosenburg vandaan komt.
Huidige situatie
Onbekend.
Onbekend.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
De locatie van het middeleeuwse kasteel is niet bekend.
Zichtbaar:
Grondgebruik:
De locatie van het middeleeuwse kasteel is niet bekend.
Afmetingen
onbekend
onbekend
Oudste vermelding
Datum: 1306
Bron: Hoek 1978.
In 1306 is in de bronnen voor het eerst sprake van een 'woning te Rosenburch'.
Datum: 1306
Bron: Hoek 1978.
In 1306 is in de bronnen voor het eerst sprake van een 'woning te Rosenburch'.
Bezitsgeschiedenis
Rosenburg was een leen van de leenkamer van de Hof te Wassenaer. De oudste vermelding van kasteel Rosenburg dateert uit 1306 en luidt 'de woning te Rosenburch'. Leenman was toen Jan van Rosenburch, neef van de leenheer Dirk van Wassenaer. Bij het kasteel behoorde aan het eind van de 14de eeuw 80 morgen land. Een ongedateerde belening uit de 14de eeuw geeft als leenman Gisbert van Rosenburch (de zoon van Jan). Waarschijnlijk kwam het op een onbekend moment in de 14de eeuw aan het geslacht Van Binchorst. De woning te Rosenburch vererfde op Jan(na) van den Binchorst, echtgenote van Otto van Heuckelum. Zij was een nicht van de leenheer Dirk IV van Wassenaer, burggraaf van Leiden. Het goed was op dat moment 39 morgen groot. Van het goed was blijkbaar voor 1383 ruim de helft, nl. 41 morgen, afgesplitst. Deze 41 morgen met een 'hofstad te Rosenburch' werd in 1399 door Simon Sturlinc of Sturninc in leen opgedragen. Hij overleed voor 1422, waarna het vererfde op zijn dochter Altijt gehuwd met Vranck Willemsz. Het huis Rosenburg wordt dan niet meer vermeld. Tussen 1482 en 1534 is een nieuw huis Rosenburg gebouwd. Dit was in handen van de familie Stalpaert en vanaf 1616 in die van de familie Van Ylem. Vanaf 1636 volgden nog vele verschillende eigenaars. De laatste eigenaar was Jacob Jan van Wassenaer. Hij had in 1721 weer een nieuw huis laten optrekken, maar hij overleed al in 1728. Zijn weduwe liet het huis hierna afbreken.
Rosenburg was een leen van de leenkamer van de Hof te Wassenaer. De oudste vermelding van kasteel Rosenburg dateert uit 1306 en luidt 'de woning te Rosenburch'. Leenman was toen Jan van Rosenburch, neef van de leenheer Dirk van Wassenaer. Bij het kasteel behoorde aan het eind van de 14de eeuw 80 morgen land. Een ongedateerde belening uit de 14de eeuw geeft als leenman Gisbert van Rosenburch (de zoon van Jan). Waarschijnlijk kwam het op een onbekend moment in de 14de eeuw aan het geslacht Van Binchorst. De woning te Rosenburch vererfde op Jan(na) van den Binchorst, echtgenote van Otto van Heuckelum. Zij was een nicht van de leenheer Dirk IV van Wassenaer, burggraaf van Leiden. Het goed was op dat moment 39 morgen groot. Van het goed was blijkbaar voor 1383 ruim de helft, nl. 41 morgen, afgesplitst. Deze 41 morgen met een 'hofstad te Rosenburch' werd in 1399 door Simon Sturlinc of Sturninc in leen opgedragen. Hij overleed voor 1422, waarna het vererfde op zijn dochter Altijt gehuwd met Vranck Willemsz. Het huis Rosenburg wordt dan niet meer vermeld. Tussen 1482 en 1534 is een nieuw huis Rosenburg gebouwd. Dit was in handen van de familie Stalpaert en vanaf 1616 in die van de familie Van Ylem. Vanaf 1636 volgden nog vele verschillende eigenaars. De laatste eigenaar was Jacob Jan van Wassenaer. Hij had in 1721 weer een nieuw huis laten optrekken, maar hij overleed al in 1728. Zijn weduwe liet het huis hierna afbreken.
Bouwgeschiedenis
In de literatuur wordt aangenomen dat Philips, de zoon van Dirc van Wassenaar, het kasteel Rosenburg te Voorschoten bouwde. In de bronnen wordt dit niet onderbouwd. Philips werd vermeld in 1264 en overleed in 1272 in Vronen. De oudste vermelding van het huis stamt uit 1306: Jan van Rosenburg hield het toen in leen van Dirk van Wassenaar. In 1351 is Rosenburg belegerd door graaf Willem V, maar zonder veroverd te zijn geweest. Blijkbaar is het kasteel voor 1399 alsnog verdwenen, want in dat jaar is alleen nog maar sprake van een 'hofstad'. Tussen 1482 en 1534 is er een nieuw huis gebouwd. Dit huis is in 1573 door de Spanjaarden verwoest en in 1617 herbouwd. Het is onbekend welke vorm dit huis had, maar uit berichten van de 17de eeuw is afgeleid dat het bestond uit een toren met een onderkelderde aanbouw. In dit huis waren oudere delen opgenomen, zoals de toren, die opnieuw opgetrokken was en een vierkante kelder met kruisgewelf. In 1635 wordt door Mathijs van de Hoeve in de Handvestkroniek beschreven dat op ca. 68 meter afstand van het huis fundamenten zijn aangetroffen. De muurdikte op funderingshoogte was 1,9 meter. Het baksteenformaat was 30 x 15 x 7,5 cm, waaruit afgeleid kan worden dat dit mogelijk uit de 13e eeuw dateert. Vermoedelijk ging het hier dus om de fundamenten van het vroegste Rosenburg. In 1721 is begonnen met de bouw van een geheel nieuw huis naar het ontwerp van Daniel Marot. Het geheel was voltooid in 1723. Het huis werd echter kort voor 1730 al weer afgebroken. Er is dus sprake van drie huizen, maar deze huizen hebben niet op dezelfde plek gelegen. Het is niet bekend waar het eerste huis heeft gelegen en hoewel de plek van het tweede huis wel bekend is, kan uit de hierboven geciteerde beschrijving dat het oude huis op ca. 68 meter van het tweede huis lag die plek niet worden getraceerd. Uit vergelijking van oude kaarten, de kadastrale minuut en luchtfoto's blijkt dat het tweede huis heeft gelegen ongeveer recht tegenover de aula op de huidige begraafplaats op een smalle strook grond tussen twee sloten die behoorden tot de gracht rond het huis. De situering van het derde huis is eveneens bekend. Het heeft op dezelfde plek als het tweede huis gelegen. Recent archeologisch onderzoek heeft dit bevestigd. Net buiten het terrein, rechts van de entree tot de begraafplaats, staat een boerderij. Deze staat op de plek van een ouder gebouw dat tot het grondgebied van het huis behoorde.
In de literatuur wordt aangenomen dat Philips, de zoon van Dirc van Wassenaar, het kasteel Rosenburg te Voorschoten bouwde. In de bronnen wordt dit niet onderbouwd. Philips werd vermeld in 1264 en overleed in 1272 in Vronen. De oudste vermelding van het huis stamt uit 1306: Jan van Rosenburg hield het toen in leen van Dirk van Wassenaar. In 1351 is Rosenburg belegerd door graaf Willem V, maar zonder veroverd te zijn geweest. Blijkbaar is het kasteel voor 1399 alsnog verdwenen, want in dat jaar is alleen nog maar sprake van een 'hofstad'. Tussen 1482 en 1534 is er een nieuw huis gebouwd. Dit huis is in 1573 door de Spanjaarden verwoest en in 1617 herbouwd. Het is onbekend welke vorm dit huis had, maar uit berichten van de 17de eeuw is afgeleid dat het bestond uit een toren met een onderkelderde aanbouw. In dit huis waren oudere delen opgenomen, zoals de toren, die opnieuw opgetrokken was en een vierkante kelder met kruisgewelf. In 1635 wordt door Mathijs van de Hoeve in de Handvestkroniek beschreven dat op ca. 68 meter afstand van het huis fundamenten zijn aangetroffen. De muurdikte op funderingshoogte was 1,9 meter. Het baksteenformaat was 30 x 15 x 7,5 cm, waaruit afgeleid kan worden dat dit mogelijk uit de 13e eeuw dateert. Vermoedelijk ging het hier dus om de fundamenten van het vroegste Rosenburg. In 1721 is begonnen met de bouw van een geheel nieuw huis naar het ontwerp van Daniel Marot. Het geheel was voltooid in 1723. Het huis werd echter kort voor 1730 al weer afgebroken. Er is dus sprake van drie huizen, maar deze huizen hebben niet op dezelfde plek gelegen. Het is niet bekend waar het eerste huis heeft gelegen en hoewel de plek van het tweede huis wel bekend is, kan uit de hierboven geciteerde beschrijving dat het oude huis op ca. 68 meter van het tweede huis lag die plek niet worden getraceerd. Uit vergelijking van oude kaarten, de kadastrale minuut en luchtfoto's blijkt dat het tweede huis heeft gelegen ongeveer recht tegenover de aula op de huidige begraafplaats op een smalle strook grond tussen twee sloten die behoorden tot de gracht rond het huis. De situering van het derde huis is eveneens bekend. Het heeft op dezelfde plek als het tweede huis gelegen. Recent archeologisch onderzoek heeft dit bevestigd. Net buiten het terrein, rechts van de entree tot de begraafplaats, staat een boerderij. Deze staat op de plek van een ouder gebouw dat tot het grondgebied van het huis behoorde.
Afbeeldingen
- kaart van Rozenburg met opstand kasteel, H. van der A, 1706, coll. kasteel Duivenvoorde (Fockema Andreae, kastelen, afb. 70); - kopie van de opstandtekening op de kaart van Van der A door A. Rademaker, ca 1725, Regionaal Archief Leiden, PV88330; - voorzijde van het nieuwe huis, tekening A. Schoemaker naar A. de Haen, 1725, KB, 78C53 fol 244; - fantasietekening, A. Schoemaker naar A. de Haen, ca 1725, http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/SCHOE01:CD04-COLOR-ZUIDHOLLAND-DEEL5-2185/&p=3&i=2&t=56&st=roosenburg&sc=%28roosenburg%29/&wst=roosenburg; - fantasietekening, J. Stellingwerf, ca 1720, http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/UBL01:PK-T-2873/&p=4&i=10&t=334&st=rozenburg&sc=%28rozenburg%29/&wst=rozenburg; - fantasietekening, J. Stellingwerf, ca 1720, Regionaal Archief Leiden, PV88329.
- kaart van Rozenburg met opstand kasteel, H. van der A, 1706, coll. kasteel Duivenvoorde (Fockema Andreae, kastelen, afb. 70); - kopie van de opstandtekening op de kaart van Van der A door A. Rademaker, ca 1725, Regionaal Archief Leiden, PV88330; - voorzijde van het nieuwe huis, tekening A. Schoemaker naar A. de Haen, 1725, KB, 78C53 fol 244; - fantasietekening, A. Schoemaker naar A. de Haen, ca 1725, http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/SCHOE01:CD04-COLOR-ZUIDHOLLAND-DEEL5-2185/&p=3&i=2&t=56&st=roosenburg&sc=%28roosenburg%29/&wst=roosenburg; - fantasietekening, J. Stellingwerf, ca 1720, http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/UBL01:PK-T-2873/&p=4&i=10&t=334&st=rozenburg&sc=%28rozenburg%29/&wst=rozenburg; - fantasietekening, J. Stellingwerf, ca 1720, Regionaal Archief Leiden, PV88329.
Bronnen
Hoek, C., 1978 en 1986, 'De leenkamer van de Hof te Wassenaar, 1226-1744', Ons Voorgeslacht 33 (1978) en 41 (1986). Houve, M. van der, 1645, Hantvest of chartre chronyck van de Landen van Oud-Batavien, Oud-Vrieslandd, Oud-Francenland : nu Holland, Zeeland, West-Vriesland, ende andere Vrieslanden, Gelderland, Vtrecht ende Over-Ysel : maeckende het vrye heerschende vereenighde Nederland, ... , Leiden, 122-128. http://books.google.nl/books?id=DkRDAAAAcAAJ
Hoek, C., 1978 en 1986, 'De leenkamer van de Hof te Wassenaar, 1226-1744', Ons Voorgeslacht 33 (1978) en 41 (1986). Houve, M. van der, 1645, Hantvest of chartre chronyck van de Landen van Oud-Batavien, Oud-Vrieslandd, Oud-Francenland : nu Holland, Zeeland, West-Vriesland, ende andere Vrieslanden, Gelderland, Vtrecht ende Over-Ysel : maeckende het vrye heerschende vereenighde Nederland, ... , Leiden, 122-128. http://books.google.nl/books?id=DkRDAAAAcAAJ
Literatuur
- Corver, B.A., 2012, Inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven : Kasteelterrein Rosenburgh, Voorschoten, Noordwijk. (IDDS Archeologie rapport 1396) - Fockema Andreae S.J., e.a., 1952, Kastelen, ridderhofsteden en buitenplaatsen in het Rijnland, Leiden. - Janson, E.M.Ch.M., 1971, Kastelen in en om Den Haag, Den Haag, 62-64.- Janson, E.M.Ch.M., 1972, Uit de geschiedenis van Wassenaar, Den Haag, 18.- Klooster, L.J. van der, 1962, Ontwerpen van Daniel Marot voor het huis Rosenburg te Voorschoten, Bulletin KNOB 6de serie 15 (1962) nr. 4, 269-274. - Kroes, R.A.C., 2011, Kasteelterrein Rosenburgh, Gemeente Voorschoten, Archeologisch vooronderzoek: een inventariserend veldonderzoek (RAAP-Rapport 2215). - Renaud, J.G.N., 1953, Een en ander over het huis Rozenburg, Leids Jaarboekje 1953, 107-112.
- Corver, B.A., 2012, Inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven : Kasteelterrein Rosenburgh, Voorschoten, Noordwijk. (IDDS Archeologie rapport 1396) - Fockema Andreae S.J., e.a., 1952, Kastelen, ridderhofsteden en buitenplaatsen in het Rijnland, Leiden. - Janson, E.M.Ch.M., 1971, Kastelen in en om Den Haag, Den Haag, 62-64.- Janson, E.M.Ch.M., 1972, Uit de geschiedenis van Wassenaar, Den Haag, 18.- Klooster, L.J. van der, 1962, Ontwerpen van Daniel Marot voor het huis Rosenburg te Voorschoten, Bulletin KNOB 6de serie 15 (1962) nr. 4, 269-274. - Kroes, R.A.C., 2011, Kasteelterrein Rosenburgh, Gemeente Voorschoten, Archeologisch vooronderzoek: een inventariserend veldonderzoek (RAAP-Rapport 2215). - Renaud, J.G.N., 1953, Een en ander over het huis Rozenburg, Leids Jaarboekje 1953, 107-112.
Documentatie
Bescherming gebouw
Status:
Status:
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: ? (Onbekend.)
Bestemming:
Bestemmingsplan: ? (Onbekend.)
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: T.M. Veken
Beschrijving gemaakt: december 2003
Auteur: T.M. Veken
Beschrijving gemaakt: december 2003
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Overig onderzoek
RAAP, archeologisch vooronderzoek. (RAAP-Rapport 2215, 2011) IDDS Archeologie, veldonderzoek d.m.v. proefsleuven. (IDDS rapport 1396, 2012 )
RAAP, archeologisch vooronderzoek. (RAAP-Rapport 2215, 2011) IDDS Archeologie, veldonderzoek d.m.v. proefsleuven. (IDDS rapport 1396, 2012 )
Geomorfologische codering
Onbekend
Onbekend
Bodemkundige codering
Onbekend
Onbekend
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.