Object
Leeuwenhorst

Locatie
Adres:
Noordwijkerhout
Gemeente Noordwijkerhout
Provincie Zuid-Holland

Er is meer dan één Leeuwenhorst geweest. Deze waren allemaal gelegen in een gebied dat zich van noord naar zuid grofweg uitstrekt tussen Noordwijkerhout en Noordwijk. Ten oosten van de Leeweg bevindt zich het terrein van de eerste buitenplaats Leeuwenhorst.

Typologie

Het is niet bekend of Leeuwenhorst een kasteel is geweest en hoe dit eruit heeft gezien.

Etymologie
Leeuwenhorst is een samenvoeging van de naam van het riviertje 'de Lee' en het woord voor een verhoging in het landschap, een zogeheten 'horst'.

Huidige situatie
Van het oude Leeuwenhorst is de door achttiende-eeuwse hekpijlers gemarkeerde oprijlaan aan de Leeweg nog aanwezig. Achter de boerderij 'Oud Leeuwenhorst' is nog een eiland van de zeventiende-eeuwse tuinaanleg in het landschap te herkennen als een door greppels omgeven vierkant terrein.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Leeuwenhorst is tegenwoordig als natuurgebied in handen van de stichting Het Zuid-Hollands Landschap.

Afmetingen
onbekend

Oudste vermelding
Datum:
Bron:

Bezitsgeschiedenis
Het klooster Leeuwenhorst was van 1261 tot 1574 in het bezit van de orde van cisterciënzers. Dit klooster werd in 1574 opgeheven en het goederenbezit verviel aan de Staten van Holland. De Hollandse edelen, die verenigd waren in de Ridderschap, eisten het voormalige kloosterbezit op, omdat het van adellijke herkomst was. In 1586 werd Leeuwenhorst geheel overgedragen aan de Ridderschap. In 1624 werd bepaald dat het op één na oudste lid van de Ridderschap van Holland rentmeester van Leeuwenhorst zou zijn. Tot de Franse overheersing werden er uitkeringen gedaan aan dochters uit families die geparenteerd waren aan de stichters van Leeuwenhorst. Op 11 maart 1797 werden de goederen van de Ridderschap geconfisqueerd door het Comité van Algemeen Welzijn. Tussen 1801 en 1805 volgde de openbare verkoop van het huis en de landerijen van Leeuwenhorst. Het huis en de tuinen werden gekocht door mr. Johan Valckenaer. In dezelfde periode kocht hij ook de buitenplaats Dijkenburg aan het tegenwoordige Westeinde. Hij voegde de landerijen van beide buitenplaatsen samen en verkocht na de sloop van het huis te Leeuwenhorst de landerijen en het huis Dijkenburg in 1805 door aan mr. Hermanus Petrus Hoog. Toen het in 1848 gebouwde Klein Leeuwenhorst en het voormalige Dijkenburg in 1871 gesplitst werden kreeg Dijkenburg zijn oude naam weer terug. Leeuwenhorst is tegenwoordig als natuurgebied in handen van de stichting Het Zuid-Hollands Landschap. Klein Leeuwenhorst is in particuliere handen.

Bouwgeschiedenis
In 1261 werd er langs het riviertje de Lee op een verhoging in het landschap, een zogeheten horst, tussen Noordwijkerhout en Noordwijk een klooster gesticht voor adellijke vrouwen, dat de naam Ter Lee, Le(de) of Leeuwenhorst kreeg. Dit cisterciënzerklooster werd in 1574 opgeheven. In 1802 liet mr. Johan Valckenaer het huis te Leeuwenhorst slopen. Na de sloop van huis Leeuwenhorst ging de naam Leeuwenhorst over op het huis Dijkenburg aan het Westeinde, waarmee de landerijen van huis Leeuwenhorst door mr. Johan Valckenaer waren samengevoegd. Dit huis werd in later tijd meermalen herbouwd of hersteld. In 1864 na een brand, in 1905 en nogmaals in 1928, naar men zegt op de oude grondslagen. In 1858 bouwde W. Hoog Klein Leeuwenhorst aan de oostzijde van de Gooweg, een witgepleisterd blokvormig landhuis met neoclassicistische trekken. Nadat de familie van Limburg Stirum Klein Leeuwenhorst had aangekocht in 1871 werd direct begonnen met de verfraaiing van het landgoed. In 1872 werd begonnen aan de bouw van een stalgebouw dat na de tweede wereldoorlog werd verbouwd tot woonhuis. In dezelfde tijd werden het Jagershuisje en de twee huizen aan de weerszijden van de Sparrenlaan gebouwd. Ook werden de boerderijen op het terrein van het oorspronkelijke Leeuwenhorst gemoderniseerd. Van 1880 tot 1882 werd Huize Leeuwenhorst gebouwd in opdracht van F.A.G. graaf van Limburg Stirum. Dit gebouw droeg met zijn twee torens elementen in zich van neogotiek en neorenaissance. Huize Leeuwenhorst werd in 1943 afgebroken ten behoeve van een Duitse tankwal. Ook het Jagershuisje moest hiervoor wijken.

Afbeeldingen
1. schilderij, anoniem, ca. 1725, het klooster Leeuwenhorst gezien vanuit het westen, Museum het Catharijnenconvent Utrecht, (Stöver, kastelen, 89).2. tekening, anoniem, voor 1802, kaart van de abdij van Leeuwenhorst, UBBN, (Stöver, kastelen, 91).3. tekening, H. Spilman, ca. 1736, interieur van de cour van het herenhuis, GAL, (Stöver, kastelen, 91).4. tekening, H. Spilman, ca. 1736, herenhuis, poortgebouw en boerderij, GAL, (Stöver, kastelen, 91).

Literatuur
1. H. Tromp e.a. ed., Historische buitenplaatsen in particulier bezit, (Utrecht 1991).2. S.J. Fockema Andreae e.a., Kastelen, ridderhofsteden en buitenplaatsen in het Rijnland, (Leiden 1952).3. J. Stöver e.a., kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland, (Zutphen 2000).

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: T.M. Veken
Beschrijving gemaakt: december 2003