Object
Duivenvoorde

Locatie
Adres: Laan van Duivenvoorde 4
Voorschoten
Gemeente Voorschoten
Provincie Zuid-Holland

Kasteel Duivenvoorde is gelegen ten westen van het dorp Voorschoten.

Typologie
 (?)
 (?)
Omstreeks 1250 stond er een grote vierkante woontoren of mogelijk een zaaltoren op de plaats van het huidige kasteel. Deze toren bevond zich op een omgracht stuk grond, dat omstreeks 1300 door een schildmuur werd omgeven.

Etymologie
Duivenvoorde is mogelijk ontstaan bij een ondiepe of doorwaadbare plaats door de Dobbewetering. Mogelijk bestaat er een verwantschap tussen de stammen 'Duve-' en 'Dobbe-'.

Huidige situatie
Het huidige huis is het resultaat van verbouwingen in 1631 en 1717, maar bevat een middeleeuwse kern. Het is gelegen in een park in landschapsstijl.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

In het huidige huis zijn resten van de middeleeuwse toren opgenomen. Deze zijn zichtbaar in de achterwand van de hal op de begane grond van het voorhuis. Boven in de achterwand van de hal op de begane grond is een gotische kaarsnis te zien, die zich ooit op de verdieping van de donjon bevond.

Afmetingen
onbekend ?

Oudste vermelding
Datum: 1281-1284
Bron: Fockema Andreae, 1952, 73.

De oudste vermelding dateert uit de periode 1281-1284 en luidt als volgt: 'haren Jans woninghe van Duvenvorde'.

Bezitsgeschiedenis
De oudste vermelding dateert uit 1281-1284. Tot 1771 is Duivenvoorde steeds in dezelfde familie gebleven. Dit was een tak van het geslacht van Wassenaer. Deze familie zou aan het kasteel de achternaam ontlenen: Van Duvenvoirde, totdat omstreeks 1600 weer de oude familienaam Van Wassenaer wordt aangenomen. Arent van Wassenaer stierf in 1721 en het huis ging daarna eerst over op zijn dochter Anna Sophia en daarna op zijn tweede dochter Jacoba Maria. Zij was getrouwd met Frederik Willem baron Torck en door dit huwelijk kwma Duivenvoorde in handen vna het geslacht Torck. Na de dood van Frederik Sigismund Alexander baron Torck erfde de kleindochter van zijn zuster, Henriette Jeanne christine baron van Neukirchen, het huis. Zij trouwde in 1830 met jonkheer Nicolaas Johan Steengracht. Hendricus Adolphus Steengracht stierf in 1912. Hij liet Duivenvoorde na aan de kleinzoon van zijn zuster, Willem Anne Assueer Jacob baron Schimmelpenninck van der Oye. Hij bewoonde het huis vanaf 1917 permanent. De laatste bezitster, jonkvrouw L.H. barones Schimmelpenninck van der Oye, heeft het historische erfgoed in 1960 in de stichting Duivenvoorde ondergebracht.

Bouwgeschiedenis
Waarschijnlijk is Duivenvoorde kort na 1226 gebouwd door Philips van Wassenaer. Op grond van nog aanwezige resten in het huidige gebouw wordt vermoed dat het huis in oorsprong heeft bestaan uit een vierkante of mogelijk rechthoekige woontoren van minimaal 8 bij 8 meter, maar vermoedelijk groter. Ook zijn resten gevonden die duiden op de aanleg van een ommuurd terrein rond de toren rond 1300.Vermoedelijk na de verwoesting in 1393 is het huis hersteld en uitgebreid met verscheidene gebouwen rondom de toren, waaronder een grote zaalbouw met uitgebouwde ronde traptoren aan de noordzijde. In 1631 werd het kasteel grondig verbouwd en gemoderniseerd, waarbij het huidige grondplan ontstond. De muren en daken van de middenbouw en de vleugel aan de noordzijde met de beide schoorstenen stammen uit 1631. Van de zuidvleugel dateert slechts het muurwerk voor een gedeelte uit deze tijd, de daken zijn later in de 18de eeuw gewijzigd. Het voorplein was in de 17de eeuw afgesloten met een muur met kantelen, waarin een zandstenen poort en waarvoor de houten ophaalbrug lag. In 1717 werd deze poort naar de achterzijde van de middenbouw verplaatst. De afsluitmuur werd geheel gesloopt en vervangen door een laag ijzeren hek. De ophaalbrug maakte plaats voor een vaste brug. Aan het eind van de 17de eeuw en het begin van de 18de eeuw werden de tuinen uitgebreid en gemoderniseerd. Tegen het einde van de 18de eeuw en in het begin van de 19de eeuw raakte het huis zo in verval dat aan sloop werd gedacht. Omstreeks 1830 begon het herstel van het oude kasteel. Alle ramen werden gewijzigd in empirevorm. Het park werd geheel veranderd volgens de regels van de landschapstijl. Veel oude nog aanwezige vijvers werden samengetrokken tot grote waterpartijen en voor het huis ontstond een dusdanig grote vijver dat de oude brug niet meer gehandhaafd kon blijven. De Engelse architect Donaldson werd opdracht gegeven een nieuw terras met bruggen te ontwerpen, dat omstreeks 1845 uitgevoerd werd. Bij de restauratiewerkzaamheden in de periode van 1958-1963 werd het huis onder leiding van architect E.A. van Canneman van de Rijksdienst voor de monumentenzorg, waar mogelijk en aanvaardbaar, teruggebracht naar de toestand van 1631 en 1717 met handhaving van het negentiende-eeuwse neogotische portaaltje en het terras voor het huis.

Afbeeldingen
1. Tekening, Roghman, ca. 1650, vooraanzicht van Duivenvoorde, particuliere collectie: verz. Beelaerts van Blokland, (Van der Wyck 1990, cat.nr. 39).2. Tekening, anoniem, ca. 1700, vogelvluchtperspectief van Duivenvoorde en omliggende tuinen, Collectie Kasteel Duivenvoorde, (Stöver 2000, 206).3. Gravure, C. Elandt, 1680, vooraanzicht van Duivenvoorde, verblijfplaats onbekend, (Janson 1971, 47).4. Gravure, Jan van Lamsvelt, 1712, vooraanzicht van Duivenvoorde, verblijfplaats onbekend, (Janson 1971, 47).5. Tekening, Spilman naar De Haen, 1739, achtergevel van Duivenvoorde, Collectie Kasteel Duivenvoorde(Canneman 1967, 80).6. Kaart, Fr. De Roos, 1703, Kaart van Duivenvoorde met bijgehorende landen naar opmeting uit 1680, Collectie Kasteel Duivenvoorde (Canneman 1967, 23).7. Kaart, L. Swemkoop, 1736, Kaart van Duivenvoorde met bijbehorende landen, Collectie kasteel Duivenvoorde (Canneman 1967, 83).8. Tekening, P.J. Lutgers, 1847, voorgevel van Duivenvoorde, Collectie Kasteel Duivenvoorde (Canneman 1967, 90).

Literatuur
1. E.A. Canneman en H. Nieuwenhuis, 1987, Kasteel Duivenvoorde, z.p.2. E.M.Ch.M. Janson, 1972, Uit de geschiedenis van Wassenaar, Den Haag.3. R. Van Lit, 1983, Kastelen en buitenplaatsen in Rijnland, Zutphen.4. S.J. Fockema Andreae e.a., 1952, Kastelen, ridderhofsteden en buitenplaatsen in het Rijnland, Leiden, 73-74.5. J Stöver e.a., 2002, Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland, Zutphen, 202-207.6. E.M.Ch.M. Janson, 1971, Kastelen in en om Den Haag, Den Haag.7. Van der Wyck, H.W.M., 1990, De kasteeltekeningen van Roelant Roghman, Alphen aan den Rijn, cat. nr. 39.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: T.M. Veken
Beschrijving gemaakt: december 2003