Object
Zwanenburg

Locatie
Adres: Haarenseweg 13d, 5296 KA
Esch
Gemeente Haaren
Provincie Noord-Brabant

Even buiten het centrum van Esch, aan de oude weg naar Haaren ligt binnen het gebied de Ruiting, nabij de Essche Stroom 't huis Zwanenburg.

Typologie

Het gaat hier om een eenvoudige, omgrachte edelmanswoning.

Etymologie
Waarschijnlijk golden er zwanenrechten op het versterkte huis.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 30-11-2003

Het huidige huis ligt op zo'n honderd meter afstand van de Essche Stroom, net buiten Esch. Het huis is momenteel een verbouwde boerderij. Het huis bestaat twee haaks op elkaar staande bouwlichamen van een bouwlaag onder een pannen mansardedak. Het huis heeft kruiskozijnen met luiken.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Waarschijnlijk werd er met de (ver- annex her)bouw van het huidige huis gebruik gemaakt van ouder muurwerk. Een deel van de grachten is nog aanwezig.

Oudste vermelding
Datum: 19-04-1647
Bron: Getuigenverklaring

"'geheten den Swanenborgh'"

In 1647 schonk jonkheer Adam de Borchgreve 'het speelhuijsken met synen appendencyen ende toebehoirten, geheten den Swanenborgh' aan Wolfganck Endevoets en Mechtelt van Hedel ter gelengenheid van de doop van hun eerste kind.

Bezitsgeschiedenis
De Zwanenburg kwam uit het bezit van de familie Muyckens, die ook de Ruiting of Rouwdonck bezat. De oudst bekende eigenaar was jonker Adam de Borchgreve, welke wordt genoemd in de onderhoudscedulle van bruggen en dijken van het jaar 1579, en getrouwd was met Lijsbeth Muyckens. Hij schonk het speelhuis Zwanenburg aan Wolfganck Endevoets en Mechelt van Hedel. Mechelt was de dochter van jonker de Borchgreves tweede vrouw. Wolfgang Endevoets moet het huis voor 1614 al in bezit hebben gehad, want dat jaar is zijn vrouw overleden. Waarschijnlijk heeft Wolfgang zelf nooit op het huis gewoond. Getuigenverklaringen van 1639 vermelden dat hij 30 jaar of langer geleden de vonder over de sloot bij het Mannengasthuis heeft opgeruimd en de weg 'toegetuynd' en 'toegevreyd'. Pastoor Caspar van der Herstraten woonde toen op de Zwanenburg, die was het gewoon om een plank over de sloot te leggen, welke 's avonds door de gasthuismannen werd weggehaald. In 1629 kwamen de Zwanenburgse goederen aan Wolfgangs kleinkinderen Coenraet en Maria, waarbij Coenraet het huis kreeg. In 1635 verkocht hij het huis aan zijn neef Wolfert. De Zwanenburg bleef tot 1805 in de familie Endevoets. Toen werd het verkocht aan Cornelis Martinus Bles. Na 1813 werd Cornelis Langeveld eigenaar, die het in 1842 verkocht aan Michiel van Oers. Rond 1882 werd Petrus Cornelis van Exsel eigenaar, die er een leerlooierij van maakte. In 1933 kocht Martinus Derksen het van Willebrordus van Exsel. In 1967 kwam het in het bezit van de heer Timmermans uit Waalwijk, en in 1995 kwam het in handen van de huidige eigenaar.

Historische betekenis
Het was een eenvoudige, versterkte edelmanswoning; waarschijnlijk een pachthoeve van de Ruiting.

Bouwgeschiedenis
Wanneer het huis gebouwd is, is niet bekend. Het moet er al voor 1579 gestaan hebben. Waarschijnlijk was het in de eerste instantie een pachthoeve van de Ruiting, en werd het later tot speelhuis verbouwd. Uit de verkoopakte van 1805 blijkt dat het huis in vervallen toestand verkeerde. In 1882 zijn (een deel van) de gracht en de waterkolk gedempt. Rond 1967 werd het huis ingrijpend gerestaureerd en verbouwd.

Afbeeldingen
Onbekend

Literatuur
Fasel, W.A., Het Huis Swanenborgh te Esch, DKM jaargang 22,1,1971Langenberg, N. van de, De Monumenten van Haaren, Helvoirt, Esch & Biezenmortel, 2002, p. 143-144

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen
Beschrijving gemaakt: 30-11-2003