Oostende

VOLLEDIG [?]

Object
Oostende

Locatie
Adres: Singelstraat 5, 4461 HZ
Goes
Gemeente Goes
Provincie Zeeland

Het kasteel Oostende was gelegen in het stadscentrum van Goes op de hoek van de Ostendestraat en de Singelstraat.

Typologie

De vorm van de teruggevonden oorspronkelijke ringmuur impliceert, maar bewijst niet, dat er sprake was van een zes- of achthoekig grondplan met in het midden een rechthoekige woontoren.

Etymologie
De naam Oostende is afgeleid van Jan van Oostende, die vanaf, vermoedelijk, 1477 tot aan zijn dood in 1516 het kasteel in bezit had. Vóór die tijd werden de aanduidingen Torenborch en Bailjuwshuys gebruikt.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: januari 2016

Er zijn plannen om in 2016 een stadsbrouwerij en horecagelegenheid te bouwen waar de resten van het kasteel in geincorporeerd zullen worden.

Oudste vermelding
Datum: 1301-1302
Bron: Burgers 2004, r. 9760

Melis Stoke meldt in zijn Rijmkroniek hoe de Hollandse troepen onder leiding van Boudijn van Reimersdaal zich in het huis te Goes verschanst hadden tegen de troepen van Floris van Borssele: Ter Goes was een begin / van enen huse, daer doe in / Bouden was, Kervinx sone / De hempijnde te houden ’t gone, metten knapen / de met hem waren / jegen de verdrevene scaren. Si quamen nachts / bider mane / inden lande / ende streden ane, ’t huys / der Bouden inne was (Melis Stoke, Rijmkroniek Boek 7, vs. 731-739, Burgers 2004, 9759-9767). Een paar versen later wordt het huis een 'toren' genoemd (vs. 812, Burgers 2004, 9840), wat erop duidt dat het hier inderdaad om een versterkt huis ging.

Bezitsgeschiedenis
Het is onbekend wanneer het kasteel Ostende in Goes precies is gebouwd. In de bronnen duikt in de twaalfde eeuw een familie Van Schenge op. Vermoedelijk waren dit de oorspronkelijke ambachtsheren van Goes. Al vroeg raakten zij verbonden met de machtige familie Van Borsele, die zich vanaf de dertiende eeuw heren van Goes noemden. Heer Pieter van Borsele verkreeg voor de inwoners van Goes tolvrijdom in het hele graafschap Zeeland. Onder zijn opvolger Floris van Borsele raakte Goes betrokken bij de Vlaams-Hollandse twisten van rond 1300. Uiteindelijk verkreeg in 1315 Jan van Henegouwen, heer van Beaumont Goes in leen. Onder deze aanzienlijke edelman werd de ontwikkeling van het dorp zeer begunstigd. Hetzelfde was het geval met diens erfgenamen Jan en Guy van Blois. In 1397 viel Goes terug aan de graaf. De ambachtsheerlijkheid Goes werd daarna niet meer in leen uitgegeven. Van 1419 tot 1446 was het kasteel bezit van Wolfert van der Maalstede, baljuw van Goes. Vanaf vermoedelijk 1477 was het de woning van Jan, heer van Oostende, van Vinginge, van Hoedekenskerke, van Schore etc. tot zijn dood in 1516. Na het overlijden van diens dochter Anna, getrouwd met Jan van Poucques, kwam het huis in 1577 in handen van Maarten van der Weerde. Aan het einde van de zestiende eeuw kwam het vervolgens in het bezit van diverse rooms-katholieke families. Vanuit het kasteel werd de Goese parochie, die in die tijd aan vervolging bloot stond, ondersteund. Na de families Van Waarde en Oostdijk ging het restant van het kasteel over op Adriaan van der Goes en Theodorus de Bije. In 1747, ten tijde van de Franse inval in Zeeuws-Vlaanderen, was de Raad van State eigenaar. Deze bestemde het gebouw tot hospitaal en later tot kazerne. Opvolgende particuliere eigenaren verbouwden het kasteel naar hartelust, zodat het zijn oorspronkelijke gedaante voorgoed verloor.

Bouwgeschiedenis
De oorsprong van het kasteel is onbekend. Vermoedelijk was het oudste verdedigingswerk te Goes een kasteelberg die in de buurt van het latere kasteel Oostende lag. Dit latere kasteel is waarschijnlijk in de dertiende eeuw gesticht, vermoedelijk als rechthoekige woontoren. Door de woelingen rond 1300 tussen de Vlaamse en de Hollandse graaf raakte het kasteel in het ongerede. Aan het begin van de veertiende eeuw werd het herbouwd en belangrijk uitgebreid door de toenmalige ambachtsheren van het dorp Goes. Het kasteel bestond uit een groot rechthoekig terrein met woonvleugels aan de zuidzijde. Hier bevond zich ook de toegang. Aanvankelijk begunstigde het kasteel de ontwikkeling van Goes. Doordat het dorp rond 1400 tot stad promoveerde raakte het kasteel vanaf die tijd zijn strategische betekenis kwijt. Vanaf de vijftiende eeuw raakte het slot steeds meer ingesloten door de stedelijke bebouwing. De gracht rondom het kasteel werd gedempt; daarop werden huizen gebouwd en straten aangelegd. Op de oudst bekende stadsplattegrond, die van Jacob van Deventer uit ca. 1564, heeft het kasteel al gereduceerde vormen. Het kreeg steeds meer het aanzien van een stads patriciërshuis. Aan het begin van de negentiende eeuw was nog slechts een restant van het kasteel in gebruik als herberg. Thans rest er van het oorspronkelijke kasteel een kelder met gewelven meteen maat van circa 14,5 x 6,5 meter en opgaand muurwerk van de woontoren tot aan de tweede verdieping: dit zijn de resten van het gebouw links op de afbeelding van Pronk.