Object
Ellewoutsdijk / Hoge Meet

Locatie
Adres: Lange Viele, ong.
Ellewoutsdijk
Gemeente Borsele
Provincie Zeeland

Gelegen ten noorden van de bebouwde kom van Ellewoutsdijk in particuliere tuin bij de villa van de ambachtsheer; vanaf de openbare weg goed te zien.

Typologie

Oudste fase motte, latere fase waterburcht.

Etymologie
De naam Ellewoutsdijk is waarschijnlijk afgeleid van Eliwold, Elewout of Eliwout, die ter plaatse een dijk of dam liet opwerpen. In de 16de en 17de eeuw sprak men ook wel van Elfsdijk of zelfs Elfvoudsdijk. De cijfers 11 x 11 in het (voorm.) gemeentewapen zullen hiernaar verwijzen.

Huidige situatie
De berg ligt in de particuliere tuin van de families Van Suchtelen en Pesch, bij de villa van de ambachtsheer. Het betreft een ronde terreinverhoging met een gracht. Deze bult is 4-5 m hoog en heeft een doorsnede van ca. 50 m. Op het terrein van het vroegere kasteel zijn in 1923 de oude grachten weer uitgegraven. waarna de berg weer met water werd omringd. In de berg, die kunstmatig is opgehoogd, bevinden zich nog belangrijke resten van het oorspronkelijke kasteel.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Berg met omgrachting. Er bevinden zich nog muurresten onder de grond. Het AMK terrein is niet archeologisch beschermd.

Afmetingen
Diam. bult ca. 50 m.

Oudste vermelding
Datum:
Bron: grafelijke rentmeestersrekening [aanvullen]

Item uitghegeven om den huse van Elwoudsdike te besette, doe her Henric van Everinghe Zeeland gheruimd hadde; welc huys beset was met vele goede lude tot tijt toe, dat mijnhr. van vorne metten mannen van Zeeland overeenghedragen hadden en bi nieuws hen ghebode, dat men thuys vellen soude. (Grafelijke rentmeestersrelening, cit. in Van den Broecke 1978, 172-173.)

Bezitsgeschiedenis
De eerste bezitters waren waarschijnlijk leden van het geslacht Van Borssele, die zich omstreeks 1250 Van Everinge gingen noemen. Hendrik van Everinge bezat het kasteel, toen de Hollandse graaf in 1301 opdracht gaf het te slopen. Na 1320 liet Hendrik op de grondslagen van zijn oude burcht het nieuwe kateel bouwen. Doordat zijn zoon Wolfert van Everinge kinderloos overleed (1385) verviel het kasteel weer aan de graaf en ging vervolgens door verkoop over aan Raes van Borssele van Zandijk. Via een groot aantal verkopen kwam het kasteel aan het eind van de zestiende eeuw in bezit van jonkheer Frederik de Lutiano. In de zeventiende en de achttiende eeuw waren de heren Van Watervliet en de heren De Perponcher Sedlnitzky ambachtsheren van Ellewoutsdijk.

Historische betekenis
De heren van Ellewoutsdijk kwamen waarschijnlijk voort uit de machtige familie Van Borssele. Ellewoutsdijk, Everinge en Coudorpe hadden dezelfde ambachtsheren, die zich naar Everinge noemden. De kasteelheer te Ellewoutsdijk noemde zich derhalve Van Everinge. Omstreeks 1250 kwam deze geslachtsnaam voor het eerst voor. Heer Hendrik van Everinge behoorde met de Van Borseles tot de Vlaamsgezinde Zeeuwse edelen, die door de Hollandse graaf uit hun gebieden werden verdreven rond 1300. Later werd Hendrik weer in genade aangenomen door de Hollandse graaf.

Bouwgeschiedenis
Waarschijnlijk bestond het oudste kasteel uit een houten of stenen toren op een bergje binnen een gracht (motte). In het geschil tussen de Hollandse en de Vlaamse graaf ca. 1300 moest de familie Van Everinge het land verlaten, waarna het kasteel op last van de graaf van Holland en Zeeland werd afgebroken. Na 1320 verrees op dezelfde plaats een nieuw kasteel, een waterburcht. Doordat diverse aanzienlijke families de heren Van Everinge opvolgden kwam het kasteel gedurende langere perioden leeg te staan. In de tweede helft van de zestiende eeuw hadden overstromingen en vermoedelijk ook oorlogsgeweld hun tol geëist.Vermoedelijk was het kasteel eind zestiende eeuw al niet meer in bewoonbare staat. De ruïne van het kasteel werd kort na 1822 gesloopt.

Afbeeldingen
- Rijksarchief in Zeeland, Middelburg:- Zelandia Illustrata II, 1384: ''t Huis en Ambagtsheerlijkheidt van Elfdijk'. Gezicht op dorp, kasteel en kerk van Ellewoutsdijk. Kopergrav. z.n. met adres van Ottens, te Amsterdam, z.j. Uit: Speculum Zelandiae (ca. 1662, herdr. tussen 1765 en 1780 bij de wed. Ottens te Amsterdam).- Id., 1385: Als voren. Pentek. gew. in OI inkt naar nr. 1384 z.n. z.j. (XVII).- Id., 1388: ''t Slot van Elfsdijk Anno 1500'. Rechtsbovenaan toestand 1695. Kopergrav. z.n. z.j. Uit: Smallegange, Cronijk (1696), tussen pp. 724-725.- Id., 1389: Gezicht als voren. Tek. gew. in OI inkt en sepia, door A. de Haen, 1725.- Id., 1390: 'Het slot Ellewoutsdijk Ao 1500'. Steendr. v. Steuerwald & Co., naar tek. van M.A. Brandt (gevolgd naar nr. 1388) z.j. Uit: J. ab Utrecht Dresselhuis, Wandelingen door Noord- en Zuid-Beveland (Goes 1832), t.o. p. 212.- Id., 1391: 'Plattegrond van het Huis te Ellewoutsdijk, na Jc. Hildernisse. 1694'. Tek. in kl. (kopie) z.n. z.j. (XVIII).- Id., 1392: 'De overblijfzels van het Huis te Ellewoutsdijk van voren, na Ic. Hildernisse, A(o) 1694'. Tek. in kl. (kopie) z.n. z.j. (XVIII).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Ellewoutsdijk, Zeeland. Sectie A, blad 2, kaart niet aanwezig bij watwaswaar.nl.- Google Earth foto, 2012, Locatie Ellewoutsdijk / Hoge Meet (NKS digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
Besteman 1981, nr. 74 Van den Broecke 1978. Bos en Oele 1986, 62, nr. 30. Kuipers 1992, 39-40.

Documentatie
PDB Zeeland 48G/5Z

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.J.B. Kuipers, PDB Zeeland
Beschrijving gemaakt: 17-10-1995

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
LPO