Troje, Berg van
VOLLEDIG [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Troje, Berg van
Troje, Berg van
Locatie
Adres: Monsterweg
Borssele
Gemeente Borssele
Provincie Zeeland
Met knotwilgen begroeide vliedberg, gelegen ten noorden van de Monsterweg, even ten oosten van de kruising met de Oostsingel.
Adres: Monsterweg
Borssele
Gemeente Borssele
Provincie Zeeland
Met knotwilgen begroeide vliedberg, gelegen ten noorden van de Monsterweg, even ten oosten van de kruising met de Oostsingel.
Typologie
Het kasteel is ontstaan als een mottekasteel.
Het kasteel is ontstaan als een mottekasteel.
Etymologie
De naam Berg van Troje verwijst naar het klassieke Troje. Het is niet bekend hoe dit object aan deze naam is gekomen.
De naam Berg van Troje verwijst naar het klassieke Troje. Het is niet bekend hoe dit object aan deze naam is gekomen.
Huidige situatie
Het kasteel bestaat tegenwoordig uit de heuvel met daaromheen bomen. Aan de zuidwestzijde bevindt zich een grasveld ter plaatse van de voormalige voorburcht. Het geheel is omgracht en maakt deel uit van een iets groter parkje.
Het kasteel bestaat tegenwoordig uit de heuvel met daaromheen bomen. Aan de zuidwestzijde bevindt zich een grasveld ter plaatse van de voormalige voorburcht. Het geheel is omgracht en maakt deel uit van een iets groter parkje.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Van het kasteel resten de motteheuvel en het omgrachte terrein daar omheen, inclusief de voormalige voorburcht. Behalve de heuvel en de gracht zijn er geen bovengrondse resten aanwezig. In de ondergrond bevinden zich funderingen. Het AMK terrein is een archeologisch Rijksmonument.
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Van het kasteel resten de motteheuvel en het omgrachte terrein daar omheen, inclusief de voormalige voorburcht. Behalve de heuvel en de gracht zijn er geen bovengrondse resten aanwezig. In de ondergrond bevinden zich funderingen. Het AMK terrein is een archeologisch Rijksmonument.
Afmetingen
De hoofdburcht met ringmuur had een diameter van 34 meter. De voorburcht heeft een taps toelopende rechthoekige vorm en meet gemiddeld 22 bij 30 meter. De totale oorspronkelijke maat inclusief de grachten is niet bekend.
De hoofdburcht met ringmuur had een diameter van 34 meter. De voorburcht heeft een taps toelopende rechthoekige vorm en meet gemiddeld 22 bij 30 meter. De totale oorspronkelijke maat inclusief de grachten is niet bekend.
Oudste vermelding
Datum: 1301
Bron: Rijmkroniek van Melis Stoke (Burgers 2004, r. 9584-9586).
"'dat huys van troyen'"
In de Rijmkroniek van Melis Stoke uit 1301 wordt het kasteel als volgt genoemd: 'Hi seide, datti also houde/Woude besien dat huys van troyen,/Wien dats oec mochte vernoyen' (Burgers 2004, r. 9584-9586).
Datum: 1301
Bron: Rijmkroniek van Melis Stoke (Burgers 2004, r. 9584-9586).
"'dat huys van troyen'"
In de Rijmkroniek van Melis Stoke uit 1301 wordt het kasteel als volgt genoemd: 'Hi seide, datti also houde/Woude besien dat huys van troyen,/Wien dats oec mochte vernoyen' (Burgers 2004, r. 9584-9586).
Bezitsgeschiedenis
De bewoners van dit kasteel speelden een rol in de Vlaams-Hollandse twisten van rond 1300. Heer Floris van Borsele koos partij voor de Vlaamse graaf, waarop Jan zonder Genade, zoon van de graaf van Holland, het kasteel verwoestte. De oudste vermelding van het kasteel Troye is ook uit die tijd. Melis Stoke vermeldde in zijn Rijmkroniek: "hi saide, dat hi also woude besien dat huys van Troijen". De goederen van de heren van Borsele werden verbeurd verklaard. Over latere eigenaren is weinig bekend; mogelijk diende een enigszins hersteld kasteel als woonplaats van hun baljuwen en rentmeesters. De Ruiter (1994, 18-19) betwijfelt herbouw. Wel kan het boerderijgedeelte van de voorhof na de verwoesting in 1301 volgens hem nog enige tijd in gebruik zijn geweest, hetgeen de aardewerkvondsten uit latere tijd zou verklaren. In 1488 werd 'by troyen brigghe' grond beschikbaar gesteld voor een leprozenhuisje. Door overstromingen in 1530 en 1532 kwam het voormalige eiland Borsele onder water te staan. Pas in 1616 werd het herdijkt. In het nieuwe dorp Borssele bleef de kasteelberg als herinnering aan de oude tijden bestaan. De Berg van Troje kreeg in de literatuur een zekere faam door het archeologische onderzoek van dr. W.C. Braat in 1946 en 1958-1960. De aangetroffen ringmuur aan de voet van de heuvel (fundering) is uniek voor Zeeland. Floris van Borsele, vermeld 1222, was mogelijk de bouwheer van de stenen burcht. Zijn opvolger Nicolaas van Borsele was ambachtsheer van Borssele van 1243-ca.1263. Opvolgers: Pieter van Borsele (ca. 1263-1278), Floris van Borsele, de laatste ambachtsheer uit de oudste tak van de Van Borseles. In 1301 werden alle bezittingen van Floris verbeurd verklaard. In 1374-1377 was het kasteelterrein in handen van Jan van Blois; een deel van zijn rechten had hij in 1373 al overgedragen aan Frank van Borsele van St. Maartensdijk. Jan van Blois overleed in 1380, zijn opvolger en broer Guy in 1397. Gravin Jacoba van Beieren verhief de heerlijkheid in 1434 tot baronie.
De bewoners van dit kasteel speelden een rol in de Vlaams-Hollandse twisten van rond 1300. Heer Floris van Borsele koos partij voor de Vlaamse graaf, waarop Jan zonder Genade, zoon van de graaf van Holland, het kasteel verwoestte. De oudste vermelding van het kasteel Troye is ook uit die tijd. Melis Stoke vermeldde in zijn Rijmkroniek: "hi saide, dat hi also woude besien dat huys van Troijen". De goederen van de heren van Borsele werden verbeurd verklaard. Over latere eigenaren is weinig bekend; mogelijk diende een enigszins hersteld kasteel als woonplaats van hun baljuwen en rentmeesters. De Ruiter (1994, 18-19) betwijfelt herbouw. Wel kan het boerderijgedeelte van de voorhof na de verwoesting in 1301 volgens hem nog enige tijd in gebruik zijn geweest, hetgeen de aardewerkvondsten uit latere tijd zou verklaren. In 1488 werd 'by troyen brigghe' grond beschikbaar gesteld voor een leprozenhuisje. Door overstromingen in 1530 en 1532 kwam het voormalige eiland Borsele onder water te staan. Pas in 1616 werd het herdijkt. In het nieuwe dorp Borssele bleef de kasteelberg als herinnering aan de oude tijden bestaan. De Berg van Troje kreeg in de literatuur een zekere faam door het archeologische onderzoek van dr. W.C. Braat in 1946 en 1958-1960. De aangetroffen ringmuur aan de voet van de heuvel (fundering) is uniek voor Zeeland. Floris van Borsele, vermeld 1222, was mogelijk de bouwheer van de stenen burcht. Zijn opvolger Nicolaas van Borsele was ambachtsheer van Borssele van 1243-ca.1263. Opvolgers: Pieter van Borsele (ca. 1263-1278), Floris van Borsele, de laatste ambachtsheer uit de oudste tak van de Van Borseles. In 1301 werden alle bezittingen van Floris verbeurd verklaard. In 1374-1377 was het kasteelterrein in handen van Jan van Blois; een deel van zijn rechten had hij in 1373 al overgedragen aan Frank van Borsele van St. Maartensdijk. Jan van Blois overleed in 1380, zijn opvolger en broer Guy in 1397. Gravin Jacoba van Beieren verhief de heerlijkheid in 1434 tot baronie.
Bouwgeschiedenis
In de bouwgeschiedenis van de Berg van Troje worden vier perioden onderscheiden: 1. een eenvoudige boerennederzetting, mogelijk een moated site, op een ca. 3 m hoog bergje; gedateerd eind elfde tot twaalfde eeuw. 2. Idem, nu op 4.70 m + NAP; gedateerd twaalfde eeuw. 3. een houtbouw, mogelijk een houten toren, op een hoogte van 5.40 m + NAP; gedateerd eind twaalfde, begin dertiende eeuw. In al deze fasen hebben zich mogelijk naast de heuvel schuren en stallen bevonden en was steeds een gracht aanwezig. 4. In deze laatste fase, gedateerd dertiende eeuw, wordt de heuvel opgehoogd tot 7.08 m + NAP. Het talud wordt recht afgesneden en rondom de berg wordt een vrij zware ringmuur met steunberen aangebracht. Ook de gebouwen op de heuvel worden nu in steen opgetrokken, waaronder een vierkante solitaire toren met zijden van ca. 6.5 m. Ten oosten daarvan stond een rechthoekige woonvleugel. Ook de voorburcht werd in steen opgetrokken en bestond uit een u-vormig gebouwencomplex, de open kant naar de motte gericht. Sporen van een verbinding tussen voorburcht en motte ontbreken. De dateringen van de bouwfasen is gebaseerd op aardewerkvondsten. Puin van de ringmuur, die een uitwendige diameter had van 34 meter, is teruggevonden in de slotgracht onder een laagje klei, afkomstig van de stormvloed van 1530. De motte is nu nog ca. 6.5 m hoog en heeft een ovaal platform van ca. 9.5 x 12 m. Rond de heuvel is aan laaggelegen stukken grond te zien hoe daar vroeger een gracht moet hebben gelopen. In de kern van de nog bestaande heuvel is tijdens de Tweede Wereldoorlog een bunker ingebouwd.
In de bouwgeschiedenis van de Berg van Troje worden vier perioden onderscheiden: 1. een eenvoudige boerennederzetting, mogelijk een moated site, op een ca. 3 m hoog bergje; gedateerd eind elfde tot twaalfde eeuw. 2. Idem, nu op 4.70 m + NAP; gedateerd twaalfde eeuw. 3. een houtbouw, mogelijk een houten toren, op een hoogte van 5.40 m + NAP; gedateerd eind twaalfde, begin dertiende eeuw. In al deze fasen hebben zich mogelijk naast de heuvel schuren en stallen bevonden en was steeds een gracht aanwezig. 4. In deze laatste fase, gedateerd dertiende eeuw, wordt de heuvel opgehoogd tot 7.08 m + NAP. Het talud wordt recht afgesneden en rondom de berg wordt een vrij zware ringmuur met steunberen aangebracht. Ook de gebouwen op de heuvel worden nu in steen opgetrokken, waaronder een vierkante solitaire toren met zijden van ca. 6.5 m. Ten oosten daarvan stond een rechthoekige woonvleugel. Ook de voorburcht werd in steen opgetrokken en bestond uit een u-vormig gebouwencomplex, de open kant naar de motte gericht. Sporen van een verbinding tussen voorburcht en motte ontbreken. De dateringen van de bouwfasen is gebaseerd op aardewerkvondsten. Puin van de ringmuur, die een uitwendige diameter had van 34 meter, is teruggevonden in de slotgracht onder een laagje klei, afkomstig van de stormvloed van 1530. De motte is nu nog ca. 6.5 m hoog en heeft een ovaal platform van ca. 9.5 x 12 m. Rond de heuvel is aan laaggelegen stukken grond te zien hoe daar vroeger een gracht moet hebben gelopen. In de kern van de nog bestaande heuvel is tijdens de Tweede Wereldoorlog een bunker ingebouwd.
Afbeeldingen
- Kopergravure van H. Spilman naar een tekening van Cornelis Pronk, getiteld 'Het dorp Monster, in de Baronny van Borssele, van den vliedberg te zien. 1743' (Zelandia Illustrata II, 1375). - Google Earth foto, 2011, Locatie Berg van Troje te Borssele (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie). - Kadastrale minuut, kadastrale gemeente Borssele, Zeeland, 1819, Sectie B, blad 2, in perceel nr. 141 (http://watwaswaar.nl/#I2-G8-9-ed-1v-1-1o7M-14qG---1lN, geraadpleegd 15-03-2011).
- Kopergravure van H. Spilman naar een tekening van Cornelis Pronk, getiteld 'Het dorp Monster, in de Baronny van Borssele, van den vliedberg te zien. 1743' (Zelandia Illustrata II, 1375). - Google Earth foto, 2011, Locatie Berg van Troje te Borssele (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie). - Kadastrale minuut, kadastrale gemeente Borssele, Zeeland, 1819, Sectie B, blad 2, in perceel nr. 141 (http://watwaswaar.nl/#I2-G8-9-ed-1v-1-1o7M-14qG---1lN, geraadpleegd 15-03-2011).
Bronnen
Burgers, J.W.J., ed., Rijmkroniek van Holland (366-1305) door een anonieme auteur en Melis Stoke. Den Haag (http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/Rijmkroniek/compare_lines?first_nieuwe_nummering=9584, geraadpleegd 31-01-2011).
Burgers, J.W.J., ed., Rijmkroniek van Holland (366-1305) door een anonieme auteur en Melis Stoke. Den Haag (http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/Rijmkroniek/compare_lines?first_nieuwe_nummering=9584, geraadpleegd 31-01-2011).
Literatuur
- Braat, W.C., 1957, 1961, De berg van Troje, het stamslot der heren van Borssele, Oudheidkundige Mededelingen uit het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, XXXVIII, 69-83 en XLII, 129-144. - Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, 165-171. - Datema, R.R., 2003, Inrichtingsrapport inzake het archeologische monument Berg van Troje (65G-004) te Borssele (gem. Borsele). Acheologische Monumentenwacht, BSO3. - Dekker, C., Zuid-Beveland. 1971. - Encyclopedie van Zeeland I. - Klok 1977, 1982. - Man, J.C. de, 1897, De vluchtbergen in Schouwen, de Bevelanden en Tholen, Middelburg. - Ruiter, J. de, (1994), Borssele, dorp bewesten de vijfzode, Goes. - Trimpe Burger, J.A., 1957-1958. Onderzoekingen in vluchtbergen, Zeeland, in: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek jrg. 8 (1958-1959), 114-157. - Heeringen, R.M. van, et al. 2007, Monumenten van aarde. Beeldcatalogus van de Zeeuwse bergjes, 166-171.
- Braat, W.C., 1957, 1961, De berg van Troje, het stamslot der heren van Borssele, Oudheidkundige Mededelingen uit het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, XXXVIII, 69-83 en XLII, 129-144. - Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, 165-171. - Datema, R.R., 2003, Inrichtingsrapport inzake het archeologische monument Berg van Troje (65G-004) te Borssele (gem. Borsele). Acheologische Monumentenwacht, BSO3. - Dekker, C., Zuid-Beveland. 1971. - Encyclopedie van Zeeland I. - Klok 1977, 1982. - Man, J.C. de, 1897, De vluchtbergen in Schouwen, de Bevelanden en Tholen, Middelburg. - Ruiter, J. de, (1994), Borssele, dorp bewesten de vijfzode, Goes. - Trimpe Burger, J.A., 1957-1958. Onderzoekingen in vluchtbergen, Zeeland, in: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek jrg. 8 (1958-1959), 114-157. - Heeringen, R.M. van, et al. 2007, Monumenten van aarde. Beeldcatalogus van de Zeeuwse bergjes, 166-171.
Documentatie
Archief ROB; PDB Zeeland 48G/1N; het dossier bevat diverse foto's (kleur en zwart-wit) van de vliedberg (48G/1N). Het Gemeentearchief Borsele, Heinkenszand, eveneens; hier bevinden zich ook foto's van het archeologisch onderzoek, gemaakt door M.F. Boogert.
Archief ROB; PDB Zeeland 48G/1N; het dossier bevat diverse foto's (kleur en zwart-wit) van de vliedberg (48G/1N). Het Gemeentearchief Borsele, Heinkenszand, eveneens; hier bevinden zich ook foto's van het archeologisch onderzoek, gemaakt door M.F. Boogert.
Bescherming gebouw
Status:
Status:
Bescherming terrein
Status: (ODB nr. 45962)
Status: (ODB nr. 45962)
Bestemming
Bestemmingsplan: N (Geen bestemmingsplan beschikbaar, zie www.ruimtelijkeplannen.nl [geraadpleegd WL 31-01-2011].)
Bestemming:
Bestemmingsplan: N (Geen bestemmingsplan beschikbaar, zie www.ruimtelijkeplannen.nl [geraadpleegd WL 31-01-2011].)
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: J.J.B. Kuipers, PDB Zeeland
Beschrijving gemaakt: 11-10-1995
Auteur: J.J.B. Kuipers, PDB Zeeland
Beschrijving gemaakt: 11-10-1995
Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Archeologisch onderzoek RCE
Digitaal meetwerk door de ROB in april 2000. In maart 2001 verichtte de ROB (J. Noordam, R. Datema) een proefonderzoek waarbij werd vastgesteld dat de verlaagde zone in het terrein correspondeert met de oorspronkelijke breedte van een opvallend ondiepe gracht met vlakke bodem.
Digitaal meetwerk door de ROB in april 2000. In maart 2001 verichtte de ROB (J. Noordam, R. Datema) een proefonderzoek waarbij werd vastgesteld dat de verlaagde zone in het terrein correspondeert met de oorspronkelijke breedte van een opvallend ondiepe gracht met vlakke bodem.
Overig onderzoek
Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, W.C. Braat, 1946 en 1958-1960.
Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, W.C. Braat, 1946 en 1958-1960.
Geomorfologische codering
Vlakte van getijafzettingen, LPO
Vlakte van getijafzettingen, LPO
Bodemkundige codering
Kalkrijke poldervaaggronden; zware zavel, profielverloop 5
Kalkrijke poldervaaggronden; zware zavel, profielverloop 5
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.