Hooge, Ter
VOLLEDIG [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Hooge, Ter
Hooge, Ter
Locatie
Adres: Koudekerkseweg 200
Middelburg
Gemeente Middelburg
Provincie Zeeland
Kasteel Ter Hooge ligt ten noorden van de Koudekerkseweg, ten zuidwesten van Middelburg.
Adres: Koudekerkseweg 200
Middelburg
Gemeente Middelburg
Provincie Zeeland
Kasteel Ter Hooge ligt ten noorden van de Koudekerkseweg, ten zuidwesten van Middelburg.
Typologie
Uit de 17e-eeuwse plattegrond is het niet mogelijk om met zekerheid af te leiden wat de vorm is geweest van het middeleeuwse huis.
Uit de 17e-eeuwse plattegrond is het niet mogelijk om met zekerheid af te leiden wat de vorm is geweest van het middeleeuwse huis.
Etymologie
De naam Ter Hooge verwijst mogelijk naar de in oorsprong verhoogde ligging van het middeleeuwse kasteel.
De naam Ter Hooge verwijst mogelijk naar de in oorsprong verhoogde ligging van het middeleeuwse kasteel.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 7-3-2011
Kasteel Ter Hooge bestaat uit een symmetrisch U-vormig landhuis waarvan het middendeel is geflankeerd door twee traptorens. Het kasteel ligt te midden van een park met landschappelijke aanleg, waarin zich enkele bijgebouwen bevinden.
Laatst bijgewerkt: 7-3-2011
Kasteel Ter Hooge bestaat uit een symmetrisch U-vormig landhuis waarvan het middendeel is geflankeerd door twee traptorens. Het kasteel ligt te midden van een park met landschappelijke aanleg, waarin zich enkele bijgebouwen bevinden.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Het huidige huis bevat nog delen van het middeleeuwse kasteel. Het gaat hierbij om het hoge huis dat zichtbaar is op 17-eeuwse afbeeldingen, en dat vermoedelijk is gehandhaafd in het middendeel van het huidige huis, en de zuidwestelijke (trap)toren.
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Het huidige huis bevat nog delen van het middeleeuwse kasteel. Het gaat hierbij om het hoge huis dat zichtbaar is op 17-eeuwse afbeeldingen, en dat vermoedelijk is gehandhaafd in het middendeel van het huidige huis, en de zuidwestelijke (trap)toren.
Afmetingen
Afgaande op de opmeting van Hildernisse had het kasteel in de 18de eeuw een maat van 46 x 30 meter.
Afgaande op de opmeting van Hildernisse had het kasteel in de 18de eeuw een maat van 46 x 30 meter.
Oudste vermelding
Datum:
Bron:
In 1291 wordt een zekere Simon van der Hooge vermeld, die bij oorkonde van 14 september van dat jaar beloofde de graaf van Holland te dienen (Te Water, manuscript). Volgens de Tegenwoordige Staat (blz. 236) zou het kasteel gesticht zijn "in 't begin der veertiende Eeuwe", mogelijk door Klaas van Borssele. Volgens Gargon (deel 2, blz. 4, noot 2 aldaar) werd het kasteel in 1330 gesticht door Anna van Borssele.
Datum:
Bron:
In 1291 wordt een zekere Simon van der Hooge vermeld, die bij oorkonde van 14 september van dat jaar beloofde de graaf van Holland te dienen (Te Water, manuscript). Volgens de Tegenwoordige Staat (blz. 236) zou het kasteel gesticht zijn "in 't begin der veertiende Eeuwe", mogelijk door Klaas van Borssele. Volgens Gargon (deel 2, blz. 4, noot 2 aldaar) werd het kasteel in 1330 gesticht door Anna van Borssele.
Bezitsgeschiedenis
Vanaf de stichting van het kasteel is het waarschijnlijk steeds in bezit geweest van de familie Van der Hooge, met enkele onderbrekingen tijdens welke leden van de familie Van Borssele eigenaars waren. De aartshertogen Aelbrecht en Philips van Oostenrijk hebben aan de eigenaar Adriaan van Borsselen in 1485 verschillende voorrechten verleend. Onder meer werd het voorplein van het kasteel een vrijplaats voor misdadigers. In 1501 werd aan Joos van der Hooge het voorrecht verleend om vrij van accijnsen bier te mogen brouwen en om een houten ophaalbrug over de gracht te leggen. Verder werd de slotkapel volgens de Tegenwoordige Staat "van ouds dagelyks bediend door een Priester, waar toe 'er beurtlings van Middelburg en van Vlissingen een aldaar moest komen, om den dienst waar te neemen" (blz. 237-238). In 1712 verkocht Philips van Borssele van der Hooge het kasteel aan Pieter de Vos, een koopman uit Middelburg. Van Borssele stamde uit de katholiek gebleven tak van de familie en was uitgeweken naar Brugge, waar hij onder meer burgemeester werd. In 1750, na het overlijden van Ewoud van Dishoek, kocht Jan van Borssele, baron van Borssele, het kasteel. Deze stamde uit de protestantse tak van de familie en voerde niet de toevoeging 'van der Hooge'. Na het overlijden van Van Borssele kwam het kasteel in handen van Cornelis Kien van Citters, waarna het steeds in bezit bleef van Middelburgse regenten en kooplieden. Een volledig overzicht van eigenaren vanaf 1712 wordt gegeven door Van den Broeke 1999 (in voorbereiding).
Vanaf de stichting van het kasteel is het waarschijnlijk steeds in bezit geweest van de familie Van der Hooge, met enkele onderbrekingen tijdens welke leden van de familie Van Borssele eigenaars waren. De aartshertogen Aelbrecht en Philips van Oostenrijk hebben aan de eigenaar Adriaan van Borsselen in 1485 verschillende voorrechten verleend. Onder meer werd het voorplein van het kasteel een vrijplaats voor misdadigers. In 1501 werd aan Joos van der Hooge het voorrecht verleend om vrij van accijnsen bier te mogen brouwen en om een houten ophaalbrug over de gracht te leggen. Verder werd de slotkapel volgens de Tegenwoordige Staat "van ouds dagelyks bediend door een Priester, waar toe 'er beurtlings van Middelburg en van Vlissingen een aldaar moest komen, om den dienst waar te neemen" (blz. 237-238). In 1712 verkocht Philips van Borssele van der Hooge het kasteel aan Pieter de Vos, een koopman uit Middelburg. Van Borssele stamde uit de katholiek gebleven tak van de familie en was uitgeweken naar Brugge, waar hij onder meer burgemeester werd. In 1750, na het overlijden van Ewoud van Dishoek, kocht Jan van Borssele, baron van Borssele, het kasteel. Deze stamde uit de protestantse tak van de familie en voerde niet de toevoeging 'van der Hooge'. Na het overlijden van Van Borssele kwam het kasteel in handen van Cornelis Kien van Citters, waarna het steeds in bezit bleef van Middelburgse regenten en kooplieden. Een volledig overzicht van eigenaren vanaf 1712 wordt gegeven door Van den Broeke 1999 (in voorbereiding).
Bouwgeschiedenis
Kasteel Ter Hooge is vermoedelijk gebouwd aan het eind van de 13de eeuw door een lid van de familie Van der Hooge. Over de vorm van dit kasteel is niets bekend. Als de opmeting van Hildernisse uit ca 1650 de middeleeuwse toestand weergeeft, dan ging het om een vermoedelijk in oorsprong polygonaal kasteel, met langs alle zijden bebouwing en gedomineerd door een hoog huis met traptoren aan de noordwestzijde. Deze polygonale vorm duidt wellicht op een ommuring van de voet van een hoogte (motte?) waar het kasteel zijn naam aan ontleend. Dit kasteel is in 1751 grotendeels afgebroken. Delen van het gebouw zijn gedurende de jaren 1754-1759 opgenomen in het nieuwe, huidige U-vormige gebouw. Het gaat hierbij om het hoge huis, dat vermoedelijk is gehandhaafd in het middendeel van het huidige huis, en de zuidwestelijke (trap)toren.
Kasteel Ter Hooge is vermoedelijk gebouwd aan het eind van de 13de eeuw door een lid van de familie Van der Hooge. Over de vorm van dit kasteel is niets bekend. Als de opmeting van Hildernisse uit ca 1650 de middeleeuwse toestand weergeeft, dan ging het om een vermoedelijk in oorsprong polygonaal kasteel, met langs alle zijden bebouwing en gedomineerd door een hoog huis met traptoren aan de noordwestzijde. Deze polygonale vorm duidt wellicht op een ommuring van de voet van een hoogte (motte?) waar het kasteel zijn naam aan ontleend. Dit kasteel is in 1751 grotendeels afgebroken. Delen van het gebouw zijn gedurende de jaren 1754-1759 opgenomen in het nieuwe, huidige U-vormige gebouw. Het gaat hierbij om het hoge huis, dat vermoedelijk is gehandhaafd in het middendeel van het huidige huis, en de zuidwestelijke (trap)toren.
Afbeeldingen
Schilderij van het kasteel Ter Hooge, z.n., 17e eeuw. Part. coll. Ontwerp voor de tuin. Gewassen tekening in kleur, J. de Lage, 1751. Part. coll. Ontwerp voor de begane grond van het huis. Gewassen tekening, z.n. [J. de Lage], 1753. Part. coll.RAZ, KZGW, Zel. Ill. deel 2, inv. nr. 167. Gezicht op het kasteel. Tekening door Z. Roman, voor 1640.Ibidem, inv. nr. 169. Gravure naar bovenstaande tekening, uit Speculum Zelandiae.Ibidem, inv. nr. 168. Kopie naar nr. 167. Gewassen tekening door C. Taselaar, 1789.Ibidem, inv. nr. 170. Kopie van nr. 169. Gewassen tekening door H.A. van Guldener, 1784.Ibidem, inv. nr. 171. Plattegrond van het huis Ter Hooge na de uitbreiding van 1640. Kopie in gewassen inkt door H.A. van Guldener, 1784.Ibidem, inv. nr. 172. Twee gezichten op het huis na 1640. Kopieen in gewassen inkt door H.A. van Guldener, 1784.Ibidem, inv. nr. 173. Plattegrond van het huis Ter Hooge. Gewassen tekening naar I. Hildernisse, 18e eeuw.Ibidem, inv. nr. 174. Gezicht op het kasteel. Gravure uit M. Smallegange, Nieuwe Cronyk van Zeeland, Middelburg 1696.Ibidem, inv. nr. 175. Gezicht op de achterzijde van het kasteel. Gewassen tekening door C. Pronk, 1743. Ibidem, inv. nr. 176. Twee gezichten op het kasteel. Gravures door H. Spilman naar tekeningen van C. Pronk, 1743.Ibidem, inv. nr. 177. Ontwerptekening voor de achtergevel, z.n., z.j. (circa 1750).Ibidem, inv. nr. 178. Tien gewassen tekeningen van het huis en de tuinen door J. Arends, 1785.Ibidem, inv. nr. 179. Afbeelding van de achtergevel. Aquarel door Ch. Zimmermann, zj.j. (19de eeuw). Negen kopieen van de tekeningen van J. Arends, 19e eeuw. Part. coll. RAZ, Archief van de Zeeuwse tak van de familie van Lynden, diverse tuinontwerpen uit de achttiende en negentiende eeuw en foto's van huis, interieur en tuinen.
Schilderij van het kasteel Ter Hooge, z.n., 17e eeuw. Part. coll. Ontwerp voor de tuin. Gewassen tekening in kleur, J. de Lage, 1751. Part. coll. Ontwerp voor de begane grond van het huis. Gewassen tekening, z.n. [J. de Lage], 1753. Part. coll.RAZ, KZGW, Zel. Ill. deel 2, inv. nr. 167. Gezicht op het kasteel. Tekening door Z. Roman, voor 1640.Ibidem, inv. nr. 169. Gravure naar bovenstaande tekening, uit Speculum Zelandiae.Ibidem, inv. nr. 168. Kopie naar nr. 167. Gewassen tekening door C. Taselaar, 1789.Ibidem, inv. nr. 170. Kopie van nr. 169. Gewassen tekening door H.A. van Guldener, 1784.Ibidem, inv. nr. 171. Plattegrond van het huis Ter Hooge na de uitbreiding van 1640. Kopie in gewassen inkt door H.A. van Guldener, 1784.Ibidem, inv. nr. 172. Twee gezichten op het huis na 1640. Kopieen in gewassen inkt door H.A. van Guldener, 1784.Ibidem, inv. nr. 173. Plattegrond van het huis Ter Hooge. Gewassen tekening naar I. Hildernisse, 18e eeuw.Ibidem, inv. nr. 174. Gezicht op het kasteel. Gravure uit M. Smallegange, Nieuwe Cronyk van Zeeland, Middelburg 1696.Ibidem, inv. nr. 175. Gezicht op de achterzijde van het kasteel. Gewassen tekening door C. Pronk, 1743. Ibidem, inv. nr. 176. Twee gezichten op het kasteel. Gravures door H. Spilman naar tekeningen van C. Pronk, 1743.Ibidem, inv. nr. 177. Ontwerptekening voor de achtergevel, z.n., z.j. (circa 1750).Ibidem, inv. nr. 178. Tien gewassen tekeningen van het huis en de tuinen door J. Arends, 1785.Ibidem, inv. nr. 179. Afbeelding van de achtergevel. Aquarel door Ch. Zimmermann, zj.j. (19de eeuw). Negen kopieen van de tekeningen van J. Arends, 19e eeuw. Part. coll. RAZ, Archief van de Zeeuwse tak van de familie van Lynden, diverse tuinontwerpen uit de achttiende en negentiende eeuw en foto's van huis, interieur en tuinen.
Bronnen
N.v.t.
N.v.t.
Literatuur
Van der Aa 1839-1851 dl. 5 (H), 756-757; Broecke, J.P. van den, Middeleeuwse kastelen van Zeeland, Rijswijk 1978, 21-28. Kuipers 1992, 26. Een uitgebreide beschrijving van Ter Hooge staat in M. van den Broeke, 2001, Jan Arends deel 2. Buitenplaatsen op Walcheren getekend, Alphen aan den Rijn. Zie ook de daar aangehaalde literatuur en bronnen. Gargon, M., Walchersche arcadia 1715-1717, Facsimile Middelburg 1969. Fruin, R., 'De oorsprong van de familie Van Borssele van der Hooghe', in Archief. Vroegere en latere mededeelingen, voornamelijk in betrekking tot Zeeland, uitgegeven door het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, jrg. 1908, blz. 1-46.A Klerk, A.P. de, 1970, 'Een achttiende-eeuwse beschrijving van het huis Ter Hooge op Walcheren', Zeeuws Tijdschrift 20(1970)128-134. Lynden, A.J.H. van, 1978, 'Ter Hooge - een verloren vogelparadijs?', Walacria 2(1989), 107-124.
Van der Aa 1839-1851 dl. 5 (H), 756-757; Broecke, J.P. van den, Middeleeuwse kastelen van Zeeland, Rijswijk 1978, 21-28. Kuipers 1992, 26. Een uitgebreide beschrijving van Ter Hooge staat in M. van den Broeke, 2001, Jan Arends deel 2. Buitenplaatsen op Walcheren getekend, Alphen aan den Rijn. Zie ook de daar aangehaalde literatuur en bronnen. Gargon, M., Walchersche arcadia 1715-1717, Facsimile Middelburg 1969. Fruin, R., 'De oorsprong van de familie Van Borssele van der Hooghe', in Archief. Vroegere en latere mededeelingen, voornamelijk in betrekking tot Zeeland, uitgegeven door het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, jrg. 1908, blz. 1-46.A Klerk, A.P. de, 1970, 'Een achttiende-eeuwse beschrijving van het huis Ter Hooge op Walcheren', Zeeuws Tijdschrift 20(1970)128-134. Lynden, A.J.H. van, 1978, 'Ter Hooge - een verloren vogelparadijs?', Walacria 2(1989), 107-124.
Documentatie
PACZ Middelburg, doss. 48B/ Z
PACZ Middelburg, doss. 48B/ Z
Bescherming gebouw
Status:
Monumentnummer: 515598
De rijksbescherming geldt het huidige huis, waarin naar verluidt nog delen van het laat-middeleeuwse huis zijn opgenomen. Beschrijving ODB:'In wezen laat-middeleeuws, thans in midden 18e eeuwse gedaante; het streng symmetrische bakstenen gebouw bestaat uit drie met de korte zijden aan elkaar geschakelde rechthoekige blokken van elk vier vensters breed; uit de buitenste bouwblokken springen over de helft van de breedte vleugels van twee ramen breed naar voren, die het voorplein omarmen, samen met de twee bakstenen (ijsselsteenformaat) tuinmuren met iets hogere tussenpijlers, die als verlenging van de vleugels naar voren steken ; op de scheiding van het middenblok en de beide zijblokken staan, half uitspringend aan het voorplein, twee ranke achthoekige torens van vijf verdiepingen onder een steil puntdak met acht schilden en windvanen en met leien gedekt; aan de achterzijde van de oosttoren een houten klokkenstoel; de bouwblokken hebben elk twee bouwlagen op kelders; het middenblok heeft een eigen schilddak, eveneens met leien en hoekschoorstenen met ingezwenkte koperen puntkappen; hoekblokken met vleugels op een L-vormige plattegrond onder schilddaken met leien en hoekschoorstenen; kwartronde hoek in de oksel van de L-vorm; hierin deuren als toegang tot de vleugels; ingangspartij van het hoofdblok bestaat uit twee dubbele tuindeuren onder balkon (XIXc-d) met zware kroonlijst geschraagd door gekoppelde gietijzeren zuilen met cannelures op hoge natuurstenen basementen; achtlichts ramen op parterre, zes lichten op de verdieping; de ramen van de hoekblokken alle lichtgetoogd. De achterzijde en de zijgevels van het kasteel staan in het water: restant van de vroegere slotgracht. Het middenblok heeft aan de achterzijde geblokte lisenen op de hoeken en een boven het water hangend balkon met zinken balusters (XIXc-d) over de gehele breedte van de gepleisterde gevel; midden in de dakschilden van voor- en achtergevel laat 19e eeuwse attieks met uurwerken. Inwendig o.m.: stucplafonds in Louis XV-stijl en schoorsteenmantels uit diverse perioden; kamer met betimmeringen in Renaissance-stijl. Waardering KASTEEL is van algemeen belang -vanwege de ouderdom; -vanwege de bijzondere streng-symmetrische architectuur'.
Status:
Monumentnummer: 515598
De rijksbescherming geldt het huidige huis, waarin naar verluidt nog delen van het laat-middeleeuwse huis zijn opgenomen. Beschrijving ODB:'In wezen laat-middeleeuws, thans in midden 18e eeuwse gedaante; het streng symmetrische bakstenen gebouw bestaat uit drie met de korte zijden aan elkaar geschakelde rechthoekige blokken van elk vier vensters breed; uit de buitenste bouwblokken springen over de helft van de breedte vleugels van twee ramen breed naar voren, die het voorplein omarmen, samen met de twee bakstenen (ijsselsteenformaat) tuinmuren met iets hogere tussenpijlers, die als verlenging van de vleugels naar voren steken ; op de scheiding van het middenblok en de beide zijblokken staan, half uitspringend aan het voorplein, twee ranke achthoekige torens van vijf verdiepingen onder een steil puntdak met acht schilden en windvanen en met leien gedekt; aan de achterzijde van de oosttoren een houten klokkenstoel; de bouwblokken hebben elk twee bouwlagen op kelders; het middenblok heeft een eigen schilddak, eveneens met leien en hoekschoorstenen met ingezwenkte koperen puntkappen; hoekblokken met vleugels op een L-vormige plattegrond onder schilddaken met leien en hoekschoorstenen; kwartronde hoek in de oksel van de L-vorm; hierin deuren als toegang tot de vleugels; ingangspartij van het hoofdblok bestaat uit twee dubbele tuindeuren onder balkon (XIXc-d) met zware kroonlijst geschraagd door gekoppelde gietijzeren zuilen met cannelures op hoge natuurstenen basementen; achtlichts ramen op parterre, zes lichten op de verdieping; de ramen van de hoekblokken alle lichtgetoogd. De achterzijde en de zijgevels van het kasteel staan in het water: restant van de vroegere slotgracht. Het middenblok heeft aan de achterzijde geblokte lisenen op de hoeken en een boven het water hangend balkon met zinken balusters (XIXc-d) over de gehele breedte van de gepleisterde gevel; midden in de dakschilden van voor- en achtergevel laat 19e eeuwse attieks met uurwerken. Inwendig o.m.: stucplafonds in Louis XV-stijl en schoorsteenmantels uit diverse perioden; kamer met betimmeringen in Renaissance-stijl. Waardering KASTEEL is van algemeen belang -vanwege de ouderdom; -vanwege de bijzondere streng-symmetrische architectuur'.
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Buitengebied, vastgesteld 28-9-2009. Identificatie: 'NL.IMRO.0687.BPBGM-VG99' [www.ruimtelijke plannen.nl. Geraadpleegd door WL 7-3-2011].)
Bestemming: (Enkelbestemming)
Bestemming: (Enkelbestemming Natuur)
Bestemming: (Dubbelbestemming 'Waarde-Archeologie-1')
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Buitengebied, vastgesteld 28-9-2009. Identificatie: 'NL.IMRO.0687.BPBGM-VG99' [www.ruimtelijke plannen.nl. Geraadpleegd door WL 7-3-2011].)
Bestemming: (Enkelbestemming)
Bestemming: (Enkelbestemming Natuur)
Bestemming: (Dubbelbestemming 'Waarde-Archeologie-1')
Auteur en datum
Auteur: M. van den Broeke
Beschrijving gemaakt: 23-7-1999
Auteur: M. van den Broeke
Beschrijving gemaakt: 23-7-1999
Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Overig onderzoek
Over de bouwgeschiedenis van het huidige huis: M.J. Burger, 'Slot ter Hooge op Walcheren. Architectuur en interieur', scriptie RUL, aanwezig in RAZ, Archief van de Zeeuwse tak van de famile Van Lynden, inv. nr. 153.
Over de bouwgeschiedenis van het huidige huis: M.J. Burger, 'Slot ter Hooge op Walcheren. Architectuur en interieur', scriptie RUL, aanwezig in RAZ, Archief van de Zeeuwse tak van de famile Van Lynden, inv. nr. 153.
Geomorfologische codering
LPO
LPO
Bodemkundige codering
-
-
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.