Object
Kasteel te Souburg / Aldegonde

Locatie
Adres: Westzicht, ong
West-Souburg
Gemeente Vlissingen
Provincie Zeeland

Ten zuiden van de Nieuwe Zuidbeekseweg, ter hoogte van Westzicht. Op de kadastrale minuut (sectie B, blad 1) zijn twee omgrachte terreinen te zien. Het rechter terrein van de twee lijkt het meest op een kasteeleiland en ligt ook langs een weg met de naam 'kasteelweg'. Het linker terrein is nog wel zichtbaar op de bonnekaart. Het rechter valt precies op de kaartgrens, dus is moeilijk te zien, maar lijkt verdwenen. Ter hoogte van het rechter terrein is een archis waarneming (29717) met als toponiem 'voormalig kasteel Aldegonde' - er zou in 1971 tijdens een opgraving van de ROB funderingen zijn gevonden. Op basis hiervan lijkt dat de coördinaten, straat en AMK terrein in het oorspronkelijk formulier gegeven niet kloppen [30.100; 387.520; Marnixplein en AMK 13435].

Typologie

Het kasteel te Souburg was een vierkant kasteel.

Etymologie
De middeleeuwse naam van het kasteel is onbekend. De naam kasteel te Souburg is een modern toponiem gebaseerd op de locatie van het kasteel. De naam Aldegonde gaat terug op Philips van Marnix, heer van St.-Aldegonde. Hij verwierf het kasteel in 1578 en noemde het naar zijn vroegere bezitting in Henegouwen.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 1998

Van het kasteel resteert niets; de nog aanwezige funderingen zijn in 1972 uitgebroken. Ter plekke is een woonwijk gebouwd.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Bij het bouwrijp maken van het 'plan Westerzicht' in 1972 werden de funderingsresten van het voormalige kasteel Aldegonde na onderzoek gesloopt en afgevoerd. Het terrein is volledig overbouwd en komt niet voor op de AMK. Het AMK terrein 13435 valt niet over het kasteelterrein heen, alhoewel in de omschrijving wel gesproken wordt over het kasteel.

Afmetingen
De funderingen van de voorburcht konden niet volledig worden waargenomen omdat het terrein overbouwd was.

Oudste vermelding
Datum: 1448
Bron: onbekend

"Onbekend."

De oudst bekende vermelding is van 1448; (Mondelinge mededeling M.W. Meerman-van der Markt, Kuipers 1998, 80 noot 1). De volgende vermelding stamt uit 1451, toen Adriaan van Borsele van Brigdamme op het kasteel huwde.

Bezitsgeschiedenis
Het is niet bekend wanneer het kasteel van Souburg is gebouwd. Vermoedelijk in 1378 kwam Souburg in handen van het geslacht Van Borsele van Brigdamme. Het is niet bekend of er op dat moment al een kasteel stond. De oudste vermelding van het kasteel zou uit 1448 stammen. In 1451, toen Adriaan van Borsele huwde, resideerde hij op het kasteel. Adriaan van Borsele hertrouwde in 1457 met Anna van Bourgondië. Na haar dood in 1508 bleef de heerlijkheid Souburg met het kasteel nog een aantal jaren in bezit van leden van het geslacht Van Bourgondië. In 1567 verkocht Philips II West-Souburg met het kasteel aan Jeronimus de Rollé, baljuw van Veere. Diens erfgenamen verkochten het door de Geuzen vernielde kasteel op 31 december 1578 aan Marnix van Sint-Aldegonde. Zijn dochter Walburg verkocht de heerlijkheid en het kasteel in 1638 aan de stad Middelburg, die het in 1679 weer overdeed aan Isaäk van de Perre, burgemeester van Vlissingen. Via diens nazaten kwam Aldegonde aan Adriaan Steengracht (1746), na wiens dood zijn nicht Cornelia Jacoba Steengracht het kasteel met het ambacht erfde. Het huis bleef onbewoond en werd op 5 september 1783 voor afbraak verkocht.

Historische betekenis
Het kasteel was de residentie van Philips van Bourgondie, die van 1509 tot 1517 admiraal van Zeeland was en daarna bisschop van Utrecht werd.

Bouwgeschiedenis
Het is niet bekend wanneer het kasteel te Souburg is gebouwd. De oudste vermelding van het kasteel zou uit 1448 stammen. De verschillende bouwfasen zijn voor deze vroege periode van het kasteel niet bekend. Het kasteel is in de periode van Philips van Bourgondië (1509-1517) verbouwd. Voor zijn verbouwingen had Philips volgens de geschriften van zijn hofhumanist Geldenhauer schilders en een (anoniem gebleven) bouwmeester van grote faam laten komen. De schilders waren Jan Gossaert en de Venetiaan Jacopo de Barbari. Na het in brand steken van het kasteel door de Geuzen in april 1573 werd de hoofdburcht hersteld. Studie van het topografisch beeldmateriaal van het kasteel in vergelijking met de opgravingsplattegrond heeft veel gegevens over wijzigingen en verbouwingen in de 17de en 18de eeuw opgeleverd. Cornelis van Perre, eigenaar van 1694 tot 1746, heeft het kasteel verfraaid In de tijd van Adriaan Steengracht (1746-1773) zijn ook verbeteringen aangebracht. Niettemin werd het kasteel in 1783 toch voor afbraak verkocht. De funderingsresten van het kasteel werden op 20 oktober 1971 teruggevonden bij de sloop van een boerderij aan de Parklaan. In november en december werd door de R.O.B. (ir. J.A. Trimpe Burger) op kleine schaal begonnen aan een onderzoek. Het bleek dat de kasteelfunderingen nog in zeer goede staat aanwezig waren. Ook kon worden vastgesteld dat in de grachten en privaten veel interessante vondsten voorkwamen. Om financiële redenen moest met verder onderzoek worden gewacht tot januari 1972. Toen zijn in nog geen twee weken zowel de hoofdburcht als de voorburcht geheel opgegraven en in kaart gebracht. Het archeologisch onderzoek heeft voorts belangrijke vondsten aan aardewerk en glas opgeleverd, o.a. talrijke fragmenten van zogenaamde kachelovens. De redactie van het Kastelenlexicon is van mening dat uit de plattegrond van het opgegegraven kasteel op te maken lijkt dat wat op de topografische afbeeldingen als hoofdburcht wordt gepresenteerd vermoedelijk van oorsprong de voorburcht was.

Afbeeldingen
De historisch-topografische Zelandia Illustrata (RAZ), dl. II, bevat twaalf afbeeldingen van het kasteel Aldegonde. II 877, 'Het Kasteel Aldegonde' is een steendruk in kleur van C.W. Mieling naar een tekening van W.J. Hofdijk (ca. 1860?) uit Van Lennep en Hofdijk, Merkwaardige kasteelen in Nederland (afb. van de achterzijde). 'Het Kasteel te West- Souburg' (II 878), een steendruk van H.J. Backer (z.j.) naar een gravure van P. Bast (1598), beeldt de voor- en een zijgevel af; uit: J. ab Utrecht Dresselhuis, Wandelingen door het eiland Walcheren (1842), t.o. p. 62. 'Het casteel van Ste Aldegonde tot Wester Souburgh, uijtgeteijkent door Van de Busse, 1609' (II 879) is een tekening in kleur van de achterzijde door P. le Fèvre, 1728. II 880, 'Wester-Souborch Ao 1613' toont dezelfde zijden als 878, en is een 17de-eeuwse pentekening gewassen in Oost-Indische inkt. Idem II 881, een tekening gewassen in Oost-Indische inkt door A. de Haen (1729). II 882, eveneens een tekening gewassen in Oost-Indische inkt door A. de Haen (1729), toont de begin 18de eeuw opgeruimde achteraanbouwen en de achterzijde van het kasteel. Idem II 883, 'Aldegonde', een pentekening door C. van Alkemade (z.j.). II 884, ook een ongedateerde pentekening van C. van Alkemade, beeldt een deel van de ruïne van Aldegonde af. De voor- en een zijgevel worden afgebeeld op ''t Kasteel van Aldegonde' (II 885), een kopergravure uit Smallegange, Nieuwe Cronyk van Zeeland (1696), tussen pp. 670-671. II 886, een afbeelding als voren, is weer een tekening gewassen in Oost-Indische inkt van A. de Haen (1729). 'Het Kasteel te Wester-Souburg, 1743' (II 887) toont de voorzijde en is een kopergravure van H. Spilman naar een tekening van C. Pronk; uit: Kabinet van Ned. gezigten. II 888, een in Oost-Indische inkt gewassen tekening van P. Snijders (ca. 1780), toont de achterzijde van het kasteel. Foto's van de opgraving, blootgelegde funderingen en vondsten berusten eveneens bij de R.O.B. en het Prov. Depot voor Bodemvondsten te Middelburg (48B/43Z)- Kadastrale minuut, 1811-1832, West Souburg, Noord Brabant. Sectie B, blad 1, nr. 18(http://watwaswaar.nl/#GW-Gm-7-ed-1v-1-1fQu-18b2---31S, geraadpleegd op 18-01-2012).- Google Earth foto, 2012 Locatie Aldegonde / Kasteel te Souburg (NKS digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Van den Broecke 1978, 28-35- Janssen, Kylstra-Wielinga en Olde Meierink 1996, 114, 118- Kuipers 1992, 10.- Kuipers, Jan J.B.: 'Het kasteel van Souburg en zijn bewoners'; 'Het kasteel van Souburg nader bekeken';'Overige kastelen in Zeeland', in: Inge Schoups en Arnold Wiggers (red.) , Philips van Marnix van Sint Aldegonde (Antwerpen 1998), 69-80, 81-96, 97-105.- Dorine Noorlander, 'Archeologica Zelandica: een tegel van een kacheloven uit de collectie van het Zeeuws Genootschap', Zeeland 3(1994)1, 29-30.- J.A. Trimpe Burger, 'Het kasteel van West-Souburg, het latere slot Aldegonde', Zeeuws Tijdschrift 22(1972)108-112.- J.A. Trimpe Burger, 'Interessante vondsten uit de ruïnes van het kasteel van West-Souburg', Zeeuws Tijdschrift 22(1972)203-206.

Documentatie
PACZ Middelburg 48B/43Z

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.J.B. Kuipers, PACZ Zeeland
Beschrijving gemaakt: 12-12-1998

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
1971-1972 M.J.H. de Haan (R.O.B., Amersfoort) tekende in 1972 de opgemeten funderingen van het voormalige kasteel.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
LPO

Bodemkundige codering
RIN