Object
Hatendonk / Houtendonck

Locatie
Adres: Oude Waranda
Sambeek
Gemeente Boxmeer
Provincie Noord-Brabant

De burcht lag ten zuidoosten van Sambeek, 300 meter ten oosten van de Grotestraat.

Typologie

Hoe het huis eruit heeft gezien is niet bekend [Van der Wielen].

Etymologie
De herkomst van de naam is onzeker. Het meest waarschijnlijk is dat de oudste vorm van het huis een houten schans was op een zandige hoogte in een verder nat gebied. Een andere benadering, hoewel heel onwaarschijnlijk is dat Jan I van Cuijk het huis liet bouwen uit wrok tegen Gelre [Van der Wielen].

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 23-11-2003

Huidige functie:

Van het middeleeuwse huis resteert bovengronds niet meer. Het kasteelterrein is overbouwd met een boerderij en in gebruik als boerenerf.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

In het landschap is niets meer te zien van middeleeuwse bebouwing. Inde bodem bevinden zich nog wel fundamenten, zoals aangetoond bij onderzoek in 1969. Het AMK terrein is een archeologisch Rijksmonument. Het terrein is overbouwd door een boerenerf.

Oudste vermelding
Datum: 1387
Bron: Oorkonde

"Citaat is niet voorhanden."

Bezitsgeschiedenis
Het huis werd gebouwd door Jan I van Cuijk. Waarschijnlijk liet hij een oude hoeve ombouwen tot een versterking. In 1394 kwam Jan VI van Cuijk te overlijden. Diens ongetrouwde zus nam de titels over. Hertog Willem van Gelre arrangeerde daarop gelijk een huwelijk tussen Johanna en zijn minderjarige bastaardzoon Willem. Dat huwelijk werd in 1400 weer ontbonden, wanneer Brabant en Gelre een overeenkomst sluiten met betrekking tot Grave en het Land van Cuijk. In dat jaar kwamen, via een ingewikkelde constructie, Grave en het Land van Cuijk aan Gelre, maar als leen van Brabant. Na 1400 heeft het Land van Cuijk geen eigen heer meer. Johanna van Cuijk kreeg in 1402 van Reinald IV van Gelre nog de rechten van Overambt, maar in 1403 verkocht zij het vruchtgebruik van Beugen en half-Sambeek met het slot Hatendonk aan de rentmeester van Gelre. In 1497 was Peter van Blitterswijck drost op de Hatendonk. Via een ruil werd Albert van den Bergh in 1643 eigenaar van de Hatendonk [Van der Wielen].

Bouwgeschiedenis
Het kasteel komt waarschijnlijk voort uit een oude hoeve en was mogelijk in de eerste instantie van hout en werd later mogelijk vervangen door een stenen gebouw.De oudste vermelding dateert uit 1387. Het huis is vermoedelijk gesloopt in 1638.

Afbeeldingen
Er zijn tekeningen uit de zeventiende eeuw bekend, maar of dit werkelijk de Hatendonk betreft is niet zeker [Van der Wielen]. - Google Earth foto, 2011, locatie Hatendonk (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).Niets te zien op kadastrale minuut.

Bronnen
- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. ‘Van Burcht tot Landhuis’, ’s-Hertogenbosch, 152.- Brand, R. van der, 1991, 750 Jaar kasteel Boxmeer, Venlo.- Brand, R. van der, 2003, 'Nieuw licht op het Sambeekse kasteel Hatendonck tussen 1387 en 1400', Merlet, 39e jaargang, nr. 1, 11-25.- Fierst, R. van, 2004, Kastelen, Kerken, Kapellen, Kloosters in de gemeente Boxmeer; Een historisch overzicht van de wereldlijke kerkelijke bouwwerken, Boxmeer, 27-28.- Klok, R.H.J, 1981, 'De bescherming van voormalige kasteeplaatse in Nederland', in: Hoekstra, T.J., H.L. Janssen, I.W.L. Moerman, Liber Castellorum Veertig variaties op het thema kasteel, Zutphen, 32.- Kalkwiek, K.A., 1976, De Hertog en zijn Burchten, Zaltbommel, 168.- Oirschot, A. van, 1981, Middeleeuwse kastelen van Noord-Brabant. Hun bewoners en bewogen geschiedenis, Rijswijk, 271-280.

Literatuur
Beltman, M./Cuijk, H.J. van, Kastelen, Kerken, Kapellen en Kloosters in de Gemeente Boxmeer, 2003, p. 26-28

Documentatie
Kopiën van artikelen (niet allemaal makkelijk te herleiden naar oorsprong en auteur) in NKS documentatiecentrum.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:  (45282)

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen / Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 23-11-2003 / 01-11-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
ROB 1969, opgraving (archis waarnemingsnummer 5176)

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
2R10, Geul van vlechtend afwateringsstelsel

Bodemkundige codering
bEZ23-VII*, Hoge bruine enkeerdgronden; lemig fijn zand