Slangenburg
IN BEWERKING [?]
algemeen |
omschrijving |
bezits- en bouwgeschiedenis |
afbeeldingen, literatuur en documentatie |
verdere informatie |
terug naar de lijst
Object
Slangenburg
Locatie
Adres: Kasteellaan 6, 7004 JK Doetinchem
Doetinchem
Gemeente Gemeente Doetinchem
Provincie Gelderland
De Slangenburg ligt in het bosrijke gebied ten oosten van Doetinchem.
Typologie
De typologie van het middeleeuwse kasteel voor de verwoesting van 1585 is onduidelijk.
Etymologie
De naam 'Slangenburg' is waarschijnlijk deels afgeleid van de Slingebeek. Dat is de beek die door het landgoed stroomt. Het deel 'burg' wijst erop dat het hierbij gaat om een huis van steen.
Huidige situatie
De Slangenburg ziet er grotendeels nog uit zoals in de achttiende eeuw. Vooral van belang is het interieur van het kasteel. Veel vertrekken zijn versierd met wand- en plafondschilderingen, waarvan de meeste in de zeventiende eeuw zijn vervaardigd door Gerard Hoet. Als inspiratiebron hebben daarbij de klassieke mythen gediend, die vertellen over verbroken liefdesrelaties. In de negentiende eeuw heft Johannes Stortenbeker nog schilderingen in de hal van het kasteel aangebracht. Opvallend is ook de schuilkapel op zolder. Rond het kasteel ligt een park met sterrenbos en een zichtas. Aan de oostzijde van het huis ligt de begraafplaats van de familie Pasmann. Het is een grafheuvel met een toegangshek uit circa 1720.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Hoe het kasteel er tijdens de Middeleeuwen precies heeft uitgezien is niet helemaal duidelijk. In 1585 is de Slangenburg verwoest door staatsgezinde troepen. De noordwestelijke hoektoren en de resterende delen van de vleugels die grensden aan de oost- en zuidzijde van deze toren hebben bij de herbouw van het kasteel in de zestiende eeuw wel weer een plaats gekregen in de nieuwe plattegrond van het kasteel.
Afmetingen
De buitenomtrek van hoofdburcht, exclusief de grachten, meet ongeveer 32 bij 33 meter.
Oudste vermelding
Datum: 1354
Bron:
"
"
De oudste vermelding dateert uit 1354(Stenvert, Kolman, Broekhoven en Olde Meierink, 2000, p. 147). Eliëns en Harenberg noemen als eerste vermelding echter 1530.
Bezitsgeschiedenis
Hoewel het geslacht van Baer al eerder voorkwam, was Willem van Baer de met zekerheid eerste bekende eigenaar van de Slangenburg. De Slangenburg was toen een allodiaal goed.
Willem was in 1530 getrouwd met Elisabeth Ripperbant. In 1713 stierf de laatste mannelijke Van Baer, namelijk Frederik Johan van Baer. Frederik Johan van Baer en zijn vrouw Dorothea
Petronella van Steenbergen tot Duistervoorde lieten geen kinderen achter, zodat de Slangenburg in handen kwam van de familie Van Steenbergen. Uiteindelijk kwam de Slangenburg in bezit van Johanna Elisabeth van Steenbergen. Zij was getrouwd met Dirck Johan van Stepraedt, die al Duistervoorde, Doddendaal en Loenersloot bezat. Nu kwam ook de Slangeburg in handen van dit geslacht. Dit echtpaar kreeg twee dochters, waarvan Maria Agnes Stepraedt in 1766 de Slangenburg via een boedelscheiding kreeg toegewezen. In 1743 was Maria Agnes getrouwd met Willem Caspar Franz van Doornick genaamd Ulft tot Wohnung. Hij trouwde een Stepraedt, terwijl zijn moeder en grootmoeder ook Van Stepraedt heetten. Zowel Maria Agnes als Willem Caspar waren de laatsten van hun geslacht waardoor zijn veel erfgoederen bezaten. In 1765 trouwde hun enige dochter, Johanna Elisabeth van Doornick, met Hermann Adolph von Nagel-Vornholz. In 1772 werd de Slangenburg verkocht aan Adriaan Steengracht. In 1773 werd Adriaans broer, Cornelis van Steengracht de eigenaar vna de Salngenburg. Deze Cornelis overleed in 1781. Hij liet het kasteel na aan zijn kleinzoon Frederik Adriaan von der Goltz. Deze werd in 1792 met de Slangenburg beleend. Nadat de weduwe van Willem Jan, zoon van Frederik Adriaan, was overleden verkochten haar erfgenamen de Slangenburg in 1895 aan de Duitse industrieel Arnold Passmann. In 1919 werd zijn zoon eigenaar van het kasteel. In 1945 verklaarde men de Slangenburg verbeurd, omdat het hierbij om vijandelijk vermogen ging. Sindsdien beheert Staatsbosbeheer het kasteel.
Historische betekenis
Bouwgeschiedenis
Wanneer de Slangenburg exact is gebouwd is onbekend. Wel is duidelijk dat het kasteel er al gestaan moet hebben voor het huwelijk van Willem van Baer met Elisabeth Ripperbant in 1530. De Slangenburg bestaat uit drie vleugels, die een binnenplein achter een ingang omsluiten. Op de achterhoeken staan twee ronde torens. Het oudste deel van het kasteel wordt gevormd door de westelijke hoektoren en enkele meters van de vleugels, die aan de zuidzijde en oostzijde van deze toren aansluiten. Dit deel van het kasteel is waarschijnlijk in het begin van de zestiende eeuw gebouwd met helderrode moppen, terwijl de rest van het complex vrijwel geheel aan het eind van de zeventiende eeuw is gebouwd van bakstenen in een grauwe kleur. In de binnenhoek van deze twee vleugels stond waarschijnlijk een traptoren. In 1585 is de Slangenburg door staatsgezinde troepen tijdens de tachtigjarige oorlog geplunderd en verwoest. Frederik van Baer liet het kasteel tussen 1609 en 1612 herbouwen. Daarbij werd gebruik gemaakt van de nog bruikbare delen van het verwoeste kasteel. De Slangenburg kreeg toen nog niet de huidige vorm. De verbouwingen, die in opdracht van Frederik Johan van Baer in de tweede helft van de zeventiende eeuw werden uitgevoerd, gaven de Slangenburg tenslotte het huidige aanzien. Deze verbouwing werd voltooid in 1696. Hij liet het huis vergroten. Het huis kreeg een u-vorm met twee ronde torens, één op de noordwest- en één op de noordoosthoek van het kasteel. De hoofdingang tot het kasteel ligt aan de zuidzijde van het kasteel. Deze zijde van het kasteel is niet door een vleugel afgesloten, waardoor de u-vorm is ontstaan. De twee torens zijn voorzien van spitsen in de vorm van een klok. Alle vleugels van het kasteel hebben achttiende-eeuwse schuifvensters. Op de tekeningen van Jan de Beyer uit 1743 is nog te zien, dat de vleugels van Slangenburg kruiskozijnen en de torens kloostervensters bevat hebben. Het hele kasteel wordt nog steeds omgeven door een gracht. Aan de noordzijde van het kasteel heeft men vanuit de kelderverdieping een bruggetje over de gracht aangelegd. Vanaf 1679 liet hij een nieuw park rond het kasteel aanleggen. Ook gaf hij opdracht het interieur van de Slangenburg te vernieuwen. Hij liet overal in het kasteel wand- en plafondschilderingen aanbrengen, die vooral werden vervaardigd door Gerard Hoet. Op de zolder van de Slangenburg bevindt zich een schuilkapel. Rond 1774 volgde weer een verbouwing, waarbij Cornelis Steengracht elementen in Lodewijk XVI-stijl liet aanbrengen. In 1912 heeft de familie Passmann de linkervleugel van het kasteel laten afbouwen. In deze vleugel bracht men toen onder andere een groot trappenhuis aan. In de twintigste eeuw heeft men op het terrein van Slangenburg de Sint Willibrordsabdij gebouwd. Het kasteel diende daarna als gastenverblijf voor bezoekers van de abdij.
Afbeeldingen
-De Slangenburg gezien vanaf de voorzijde. Tekening door Jan de Beyer uit 1743. RKD (Harenberg, 1993, p. 9).
-De Slangenburg gezien vanaf de achterzijde. Tekening door Jan de Beyer uit 1743. RKD (Harenberg, 1993, p. 10).
-Plattegrond van de kelderverdieping. Tekening naar de gegevens van Staatsbosbeheer (Eliëns en Harenberg, 1984, p. 91).
Bronnen
Literatuur
Eliëns, F.M. en J. Harenberg, 1984, Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Rijswijk, p. 90-94.
Harenberg, J., 1993, Kastelen in oost-Gelderland. Kleine monumentenreeks. Zutphen, p. 9-15.
Kalkwiek, K.A., 1976, De hertog en zijn burchten. Kastelen in de Gelderse geschiedenis tot 1543. Zaltbommel, p. 192.
Ter Kuile, E.H., 1958, De monumenten van geschiedenis en kunst. Dl. III. Provincie Gelderland. Tweede stuk: het kwartier van Zutphen. 's-Gravenhage, p. 41-46.
Stenvert, R., C. Kolman, S. Broekhoven, B. Olde Meierink, 2000, Monumenten in Nederland. Gelderland. Zwolle, p. 147.
Documentatie
?
Bescherming gebouw
Status:
Bescherming terrein
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: ?
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: W. Landewé
Beschrijving gemaakt: 6-11-2000
Bouwhistorisch onderzoek RCE
?
Archeologisch onderzoek RCE
?
Overig onderzoek
?
Geomorfologische codering
Bodemkundige codering
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.