Hedel

IN BEWERKING [?]

Object
Hedel

Locatie
Adres: Bij Koningin Wilhelminastraat 6
Hedel
Gemeente Gemeente Maasdriel
Provincie Gelderland

Typologie

Hedel is een compact zaaltorenkasteel

Etymologie

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 13-10-2000

Kasteel Hedel staat er niet meer. Wel heeft men het restant van de muren geconsolideerd wat het middeleeuwse grondplan betreft.

Oudste vermelding
Datum: 1336
Bron:

De oudste vermelding stamt uit 1336. In dat jaar draagt Willem van Cranendock het 'huys tot Hedelt' als open huis op aan de graaf van Gelre (in: Van Engelen en Eliëns, 1984, p. 6).

Bezitsgeschiedenis
Huis Hedel is waarschijnlijk in het eerste kwart van de veertiende eeuw gesticht, aangezien het kasteel al in 1336 als een open huis aan de graaf van Gelre wordt opgedragen. In die periode was Hedel in het bezit van het geslacht Cranendonck. In 1378 kwam het kasteel in bezit van de weduwe van Jan van Polanen, Margarethe van der Lippe. Haar zoon Otto kreeg daarbij het recht van opvolging. Ook werd Hedel op dat moment een allodiaal goed. De bezitters ervan waren vanaf dat moment niet meer leenplichtig aan de hertog van Gelre en hadden muntrecht. Deze Otto trouwde rond 1395. Zijn vrouw was een lid uit de familie Van den Bergh, die de eigenaren waren van kasteel Bergk bij 's-Heerenberg. Via vererving kwam Hedel in het bezit van graaf Willem IV van den Bergh, een zwager van Willem van Oranje. Graaf Willem raakte in conflict met zijn broer Frederik en zijn zus Anna om het bezit van het kasteel. Graaf Willem had een dubbelzinninge houding ten opzichte van de Spaanse bezetters en dat werd hem niet in dank afgenomen. In 1586 werden zijn goederen als gevolg daarvan verbeurd verklaard. Zijn broer Frederik van den Bergh kwam zo in het bezit van Hedel. In 1581 viel het kasteel in handen van de prinsgezinden. Kasteel Hedel, dat met wallen versterkt was, ging een belangrijke rol vervullen in de strijd tegen de Spanjaarden. In1589 slaagden de Spanjaarden erin Hedel te veroveren. In oktober 1590 nam prins Maurits Huis Hedel in. De Staten-Generaal besloten het kasteel te slopen, omdat het risico te groot was dat Hedel vanwege zijn strategische ligging de Spanjaarden weer zou aanzetten het te belegeren. Frederik van den Bergh protesteerde tegen de sloopplannen. De hoofdburcht bleef behouden, maar het kasteel werd ontmanteld en enkele grachten werden gedempt. Ook de voorburcht en de muntplaats bleven niet gespaard. Het kasteel beleefde desalniettemin een nieuwe bloeitijd onder Maria Elisabeth van den Bergh. Zij kreeg Hedel in 1638 via vererving in haar bezit. Zij zorgde ervoor dat het kasteel op grote schaal verbouwd werd. In 1699 werd Hedel het eigendom van de Gelderse Domeinen te Arnhem. In 1802 kocht de katholieke gemeente van Hedel het kasteel. Het kasteel was inmiddels een ruïne geworden, als gevolg van de schade die de Franse troepen in 1794 met hun beschietingen aan het bouwwerk hadden toegebracht. Het kasteel werd afgebroken. De laatste overblijfselen, die bestonden uit de neerhuizinge, de binnengrachten en de buitengrachten, werden in de tweede wereldoorlog zwaar beschadigd. In 1982 ontving de Stichting Hedels Historie de geconsolideerde resten van kasteel in eigendom van de gemeente Hedel.

Historische betekenis

Bouwgeschiedenis
Kasteel Hedel is gebouwd voor 1336. De eerste fase van kasteel Hedel bestond uit een bijna vierkante donjon, die aan de noordzijde grensde aan een soort eilandje, dat waarschijnlijk diende als een soort voorhof. De rest van de toren werd omgeven door een gracht. De donjon had een muurdikte van ca. 1,90 meter. In de tweed helft van de veertiende eeuw begon men met de bouw van de eerste ringmuur. Deze ringmuur begrensde het noorden van het binnenterrein en liep richting het oosten en het westen. De muur was aan de westzijde niet afgebouwd. Wellicht veranderde men tijdens de bouw van gedachten. Hierna plaatste men tegen de donjon een tweede ringmuur. Ook bouwde men het poortgebouw en de beide ronde torens. De torens stonden aan de noordwest- en de noordoostzijde. In de eerste helft van de vijftiende eeuw bouwde men een uitbouw door middel van twee muren, die grensden aan de noordmuur van de donjon en de binnenmuur. Hierdoor ontstond er een binnenplaats ten noordoosten van de donjon. De muur die die binnenplaats aan het oosten begrensde, werd over de eerste ringmuur gelegd. Aan het einde van de vijftiende eeuw trok men een aanbouw tegen de oostmuur van de donjon op. In 1565 legde men de eerste steen voor een dubbele zuilengalerij naar Toscaans model op tegen de zuid- en oostmuur van de binnenplaats. In 1653 begon met de bouw van het noorderkwartier, waarvan de twee buitenste muren tegen de twee noordelijke torens werden gezet. Binnen deze twee buitenste muren plaatste men nog eens drie muren, zodat er in totaal drie vertrekken aan de noordelijke ringmuur zouden worden bijgebouwd. Het is de vraag of deze nieuwbouw werd voltooid. Op latere afbeeldingen van Hedel is deze aanbouw niet zichtbaar. In het midden van de zeventiende eeuw bouwde men de nieuwe voorburcht, die men ook wel 'Neerhuizinghe' noemde. Ook bouwde men toen een nieuwe stenen brug, groef men een nieuwe gracht en legde men een Franse tuin aan. Gelderse Domeinen restaureerde en verbouwde het kasteel intensief in de periode rond 1702-1750. In deze periode nam men de bouwvallige poorttoren ten westen van de binnenplaats onder handen. Uiteindelijk sloopte men de poottoren en verving men de oude ophaalbrug door een vaste brug. In 1728 stortte de donjon in, die als gevolg daarvan dan ook verder werd afgebroken. In 1794 beschoten Franse troepen het kasteel, waardoor kasteel Hedel tot een ruïne werd. In 1945 werden de restanten van de Neerhuizinge verwoest. In 1982 begon met de consolidatie van de nog aanwezige muurresten.