Vronestein
VOLLEDIG [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Vronestein
Vronestein
Locatie
Adres: Hoek Duetlaan-Nedereindseweg te Jutphaas
Jutphaas
Gemeente Nieuwegein
Provincie Utrecht
Vronestein was gelegen in het Nedereinde van Jutphaas, op de hoek van de Galekopperdijk (thans Duetlaan) en de Nedereindseweg.
Adres: Hoek Duetlaan-Nedereindseweg te Jutphaas
Jutphaas
Gemeente Nieuwegein
Provincie Utrecht
Vronestein was gelegen in het Nedereinde van Jutphaas, op de hoek van de Galekopperdijk (thans Duetlaan) en de Nedereindseweg.
Typologie
De typologie van het huis Vronestein is onbekend.
De typologie van het huis Vronestein is onbekend.
Etymologie
Een volledige verklaring voor de naam ontbreekt, maar vermoed kan worden dat er een verband is met een zekere Vorneke (Gietman 1995, 460). Het deel 'stein' in de naam duidt op het bestaan van een stenen huis.
Een volledige verklaring voor de naam ontbreekt, maar vermoed kan worden dat er een verband is met een zekere Vorneke (Gietman 1995, 460). Het deel 'stein' in de naam duidt op het bestaan van een stenen huis.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 13-8-2009
Tegenwoordig is het kasteelterrein gedeeltelijk in gebruik als woonwijk en gedeeltelijk in gebruik als park (Park Kokkeboogaard).
Laatst bijgewerkt: 13-8-2009
Tegenwoordig is het kasteelterrein gedeeltelijk in gebruik als woonwijk en gedeeltelijk in gebruik als park (Park Kokkeboogaard).
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Van het middeleeuwse huis zijn bovengronds geen sporen bewaard gebleven.
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Van het middeleeuwse huis zijn bovengronds geen sporen bewaard gebleven.
Afmetingen
De hoofdburcht van Vronestein mat ongeveer 12 x 32 meter. De bebouwing op de voorburcht was ongebeer 12 x 16 meter groot. Het gehele terrein inclusief de grachten was ongeveer 25 x 50 meter groot. Een voorburcht als een apart omgracht terrein lijkt er niet geweest te zijn, of is in ieder geval niet zichtbaar op de kadastrale minuut.De afmetingen zijn ontleend aan de kadastrale minuut.
De hoofdburcht van Vronestein mat ongeveer 12 x 32 meter. De bebouwing op de voorburcht was ongebeer 12 x 16 meter groot. Het gehele terrein inclusief de grachten was ongeveer 25 x 50 meter groot. Een voorburcht als een apart omgracht terrein lijkt er niet geweest te zijn, of is in ieder geval niet zichtbaar op de kadastrale minuut.De afmetingen zijn ontleend aan de kadastrale minuut.
Fysisch-geografische situering
Het verdwenen kasteel Vronestein lag aan de Jutphase Wetering. Het was gebouwd op een oeverwal van de oude zijtak van de Rijn. De oeverwal was een onderdeel van de verzande Blokse Rijngeul. Deze verzanding kwam hoger te liggen dan zijn omgeving door inklinking van de omliggende rivierkommen, die van moerassen en ooibossen waren omgewerkt tot cultuurgrond. Na deze ontginningen werd het gewoon het slagen van de ontginning te bekronen met een machtverhogend kasteel (Coppelmans 2005, nr. 89).
Het verdwenen kasteel Vronestein lag aan de Jutphase Wetering. Het was gebouwd op een oeverwal van de oude zijtak van de Rijn. De oeverwal was een onderdeel van de verzande Blokse Rijngeul. Deze verzanding kwam hoger te liggen dan zijn omgeving door inklinking van de omliggende rivierkommen, die van moerassen en ooibossen waren omgewerkt tot cultuurgrond. Na deze ontginningen werd het gewoon het slagen van de ontginning te bekronen met een machtverhogend kasteel (Coppelmans 2005, nr. 89).
Oudste vermelding
Datum: 1329
Bron: HUA, Collectie Booth, inv. nrs. 720 en 737.
"'dat steenhuys Vronesteyn ende sess mergen lants in Jutphaes'."
In 1329 werd Willem Johansz. van Jutphaes door bisschop Jan van Diest met 'dat steenhuys Vronesteyn ende sess mergen lants in Jutphaes', gelegen in het Nedereinde van Jutphaas. Dat het hier om Vronestein ging, valt op te maken uit een leenregister, daterend uit ca. 1382, volgens welk een zekere Willem Bertholomeussoen hetzelfde goed ('daer siin huys op staet') aan de 'Vronewech' in leen had.
Datum: 1329
Bron: HUA, Collectie Booth, inv. nrs. 720 en 737.
"'dat steenhuys Vronesteyn ende sess mergen lants in Jutphaes'."
In 1329 werd Willem Johansz. van Jutphaes door bisschop Jan van Diest met 'dat steenhuys Vronesteyn ende sess mergen lants in Jutphaes', gelegen in het Nedereinde van Jutphaas. Dat het hier om Vronestein ging, valt op te maken uit een leenregister, daterend uit ca. 1382, volgens welk een zekere Willem Bertholomeussoen hetzelfde goed ('daer siin huys op staet') aan de 'Vronewech' in leen had.
Bezitsgeschiedenis
Blijkens de oudste vermelding (1329) was Vronestein een Stichts leengoed. Leenman was toen Willem Johansz. van Jutphaes. In 1412 werd het huis gekocht door de Utrechtse familie De Wael. In 1482 werd het tijdens de oorlog tussen de stad Utrecht en bisschop David van Bourgondie door Hollandse troepen verwoest. Hierna is het niet meer opgebouwd; in 1528 zouden de resterende stenen zijn weggevoerd en de fundamenten zijn verwijderd. Vronestein werd in 1538 erkend als ridderhofstad, vermoedelijk niet op basis van het middeleeuwse kasteel, maar op basis van een 16de-eeuwse spieker die op dat moment op het kasteelterrein stond. De familie De Wael was op dat moment woonachtig in Utrecht. In 1551 of 1552 vestigde Adriaan de Wael zich echter in Jutphaas, waarschijnlijk in een boerderij (met aangebouwde 'camer') naast het omgrachte terrein. Van deze boerderij met herenkamer is een boedelinventaris bewaard gebleven. Omstreeks 1617 liet Adriaans kleinzoon Gerard de Wael een tweebeukig herenhuis van twee bouwlagen bouwen op het voormalige kasteelterrein. Na het uitsterven van de katholiek gebleven De Waels vererfde Vronestein in 1692 op de Betuwse familie Van Scherpenzeel. Hierna ging het snel bergafwaarts met het huis: het werd verhuurd en stond met tijden leeg. In 1742 werd de rijke katholieke familie Heereman van Zuydtwijck eigenaar. Als gevolg van de toenemende Duitse orientatie van deze familie betekende deze eigendomswisseling geen verbetering. Meestal stond het huis leeg. In 1850 verkochten de Heeremans van Zuydtwijck het goed Vronestein voor 6.000 gld. Het huis werd apart verkocht, en gesloopt.
Blijkens de oudste vermelding (1329) was Vronestein een Stichts leengoed. Leenman was toen Willem Johansz. van Jutphaes. In 1412 werd het huis gekocht door de Utrechtse familie De Wael. In 1482 werd het tijdens de oorlog tussen de stad Utrecht en bisschop David van Bourgondie door Hollandse troepen verwoest. Hierna is het niet meer opgebouwd; in 1528 zouden de resterende stenen zijn weggevoerd en de fundamenten zijn verwijderd. Vronestein werd in 1538 erkend als ridderhofstad, vermoedelijk niet op basis van het middeleeuwse kasteel, maar op basis van een 16de-eeuwse spieker die op dat moment op het kasteelterrein stond. De familie De Wael was op dat moment woonachtig in Utrecht. In 1551 of 1552 vestigde Adriaan de Wael zich echter in Jutphaas, waarschijnlijk in een boerderij (met aangebouwde 'camer') naast het omgrachte terrein. Van deze boerderij met herenkamer is een boedelinventaris bewaard gebleven. Omstreeks 1617 liet Adriaans kleinzoon Gerard de Wael een tweebeukig herenhuis van twee bouwlagen bouwen op het voormalige kasteelterrein. Na het uitsterven van de katholiek gebleven De Waels vererfde Vronestein in 1692 op de Betuwse familie Van Scherpenzeel. Hierna ging het snel bergafwaarts met het huis: het werd verhuurd en stond met tijden leeg. In 1742 werd de rijke katholieke familie Heereman van Zuydtwijck eigenaar. Als gevolg van de toenemende Duitse orientatie van deze familie betekende deze eigendomswisseling geen verbetering. Meestal stond het huis leeg. In 1850 verkochten de Heeremans van Zuydtwijck het goed Vronestein voor 6.000 gld. Het huis werd apart verkocht, en gesloopt.
Bouwgeschiedenis
Bij gebrek aan archivalische en archeologische gegevens valt over de middeleeuwse verschijningsvorm van Vronestein nauwelijks iets te zeggen. In de oudste vermelding uit 1329 wordt het omschreven als 'steenhuys'. De Hollandse Divisiekroniek vermeldt Vronestein als 'een slootken'. Na de verwoesting in 1482 werden stenen van de ruine van Vronestein afgevoerd naar IJsselstein; in 1528 zouden ook de fundamenten zijn verwijderd, zodat van het huis niets overbleef. Gerard de Wael liet tijdens het Twaalfjarig Bestand een herenhuis bouwen. Over de bouw van dit huis zijn gegevens bekend in de vorm van aantekeningen van de bouwheer in een familieregister. Aernout van Buchel was van mening dat het nieuwe Vronestein 'seer gemackelick ende bequaem' was gebouwd. Staten van nalatenschap, opgesteld na de dood van Joost de Wael van Vronestein (sterft 1670) en zijn echtgenote Catharina van Camons, geven een beeld van de inrichting van het niet-middeleeuwse huis. In de achttiende eeuw raakte Vronestein in verval. Dit huis moet kort na mei 1861 zijn afgebroken.
Bij gebrek aan archivalische en archeologische gegevens valt over de middeleeuwse verschijningsvorm van Vronestein nauwelijks iets te zeggen. In de oudste vermelding uit 1329 wordt het omschreven als 'steenhuys'. De Hollandse Divisiekroniek vermeldt Vronestein als 'een slootken'. Na de verwoesting in 1482 werden stenen van de ruine van Vronestein afgevoerd naar IJsselstein; in 1528 zouden ook de fundamenten zijn verwijderd, zodat van het huis niets overbleef. Gerard de Wael liet tijdens het Twaalfjarig Bestand een herenhuis bouwen. Over de bouw van dit huis zijn gegevens bekend in de vorm van aantekeningen van de bouwheer in een familieregister. Aernout van Buchel was van mening dat het nieuwe Vronestein 'seer gemackelick ende bequaem' was gebouwd. Staten van nalatenschap, opgesteld na de dood van Joost de Wael van Vronestein (sterft 1670) en zijn echtgenote Catharina van Camons, geven een beeld van de inrichting van het niet-middeleeuwse huis. In de achttiende eeuw raakte Vronestein in verval. Dit huis moet kort na mei 1861 zijn afgebroken.
Afbeeldingen
- Vronestein vanuit het noordoosten, tekening door Roelant Roghman in 1646/47, part. coll. (Gietman 1995, 460).- Vronestein, anonieme tekening in het Ridderhofstedenboek, 1665, HUA, TA 119-24. (Gietman 1995, 461).- Het landgoed Vronestein, kaart door Bernard De Roij, 1694 ARA, archief Heereman van Zuidwijk, HZF-6. (Gietman 1995, 462).- Vronestein vanuit het noordwesten, tekening door Jan de Beijer, 1744, KHA, MCS/823. (Gietman 1995, 463).- Vronestein vanuit het zuidwesten, tekening door G. Lamberts, ca. 1832, RPK, RPT-1889-A-2039. (Gietman 1995, 463).- Vronestein vanuit het noorden, tekening door G. Lamberts, ca. 1832, RPK, RPT-1888-A-1648. (Gietman 1995, 464).7. - Vronestein vanuit het noordwesten, tekening door G. Lamberts, ca. 1832, RPK, RPT-1900-A-4364. (Gietman 1995, 464).Gezicht op de voorzijde van huis Vronestein. Pentekening door J.P. Six, ca. 1840 (Dommerholt 2005, 48).- Kadastrale minuut, Utrecht 1819-1821, Sectie B, Blad 02, percelen 129 t.m 134 (http://watwaswaar.nl/#VI-UG-8-ed-1v-1-38Uq-21NQ---2zW, geraadpleegd op 25-03-2010).- Kadastrale minuut (1819-1821) over Google Earth foto, 2009, Locatie terrein vronestein (NKS digitale documentatie).
- Vronestein vanuit het noordoosten, tekening door Roelant Roghman in 1646/47, part. coll. (Gietman 1995, 460).- Vronestein, anonieme tekening in het Ridderhofstedenboek, 1665, HUA, TA 119-24. (Gietman 1995, 461).- Het landgoed Vronestein, kaart door Bernard De Roij, 1694 ARA, archief Heereman van Zuidwijk, HZF-6. (Gietman 1995, 462).- Vronestein vanuit het noordwesten, tekening door Jan de Beijer, 1744, KHA, MCS/823. (Gietman 1995, 463).- Vronestein vanuit het zuidwesten, tekening door G. Lamberts, ca. 1832, RPK, RPT-1889-A-2039. (Gietman 1995, 463).- Vronestein vanuit het noorden, tekening door G. Lamberts, ca. 1832, RPK, RPT-1888-A-1648. (Gietman 1995, 464).7. - Vronestein vanuit het noordwesten, tekening door G. Lamberts, ca. 1832, RPK, RPT-1900-A-4364. (Gietman 1995, 464).Gezicht op de voorzijde van huis Vronestein. Pentekening door J.P. Six, ca. 1840 (Dommerholt 2005, 48).- Kadastrale minuut, Utrecht 1819-1821, Sectie B, Blad 02, percelen 129 t.m 134 (http://watwaswaar.nl/#VI-UG-8-ed-1v-1-38Uq-21NQ---2zW, geraadpleegd op 25-03-2010).- Kadastrale minuut (1819-1821) over Google Earth foto, 2009, Locatie terrein vronestein (NKS digitale documentatie).
Bronnen
Algemeen Rijksarchief, 's-GravenhageArchief Familie Heereman van Zuydtwijck.Muller Fz., S., 1889-1891, De registers en rekeningen van het bisdom Utrecht, 2 dln., Utrecht/'s-Gravenhage.Utrechts Archief, Collectie Booth.
Algemeen Rijksarchief, 's-GravenhageArchief Familie Heereman van Zuydtwijck.Muller Fz., S., 1889-1891, De registers en rekeningen van het bisdom Utrecht, 2 dln., Utrecht/'s-Gravenhage.Utrechts Archief, Collectie Booth.
Literatuur
Aurelius, C., 1585, Die cronycke van Hollant, Zeelant ende Vrieslant etc., Delft.Dommerholt, J., G. Veerkamp en C. Brugman, 2005, Kastelen en buitens in Oud-Nieuwegein, Nieuwegein, 40-50.Gietman, C., 1995, 'Vronestein' in: B. Olde Meierink, e.a. 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 460-464.Graadt van Roggen, W., 1943, Een Stichtsche sleutelroman uit de 17de eeuw, Utrecht. Kleijntjes, J., 1922, 'Aantekeningen over het geslacht De Wael van Vronesteijn' in: De Navorscher, 71, 193-208 en 265-285. Schut, J., Vroonesteyn, 1979, Nieuwegein (eigen uitgave).Schut, J. en De Waard, Van Ridderhofstad tot buitenplaats, 25-31.Wittert van Hoogland, E.B.F.F., 1909-1912, Bijdragen tot de Geschiedenis der Utrechtse ridderhofsteden en heerlijkheden. 2 dln., 's-Gravenhage/Utrecht.
Aurelius, C., 1585, Die cronycke van Hollant, Zeelant ende Vrieslant etc., Delft.Dommerholt, J., G. Veerkamp en C. Brugman, 2005, Kastelen en buitens in Oud-Nieuwegein, Nieuwegein, 40-50.Gietman, C., 1995, 'Vronestein' in: B. Olde Meierink, e.a. 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 460-464.Graadt van Roggen, W., 1943, Een Stichtsche sleutelroman uit de 17de eeuw, Utrecht. Kleijntjes, J., 1922, 'Aantekeningen over het geslacht De Wael van Vronesteijn' in: De Navorscher, 71, 193-208 en 265-285. Schut, J., Vroonesteyn, 1979, Nieuwegein (eigen uitgave).Schut, J. en De Waard, Van Ridderhofstad tot buitenplaats, 25-31.Wittert van Hoogland, E.B.F.F., 1909-1912, Bijdragen tot de Geschiedenis der Utrechtse ridderhofsteden en heerlijkheden. 2 dln., 's-Gravenhage/Utrecht.
Documentatie
Coppelmans, J.W.M., 2005, Overzicht van de fysisch-geografische situering van de kastelen in de provincie Utrecht voor de SKLN, Amsterdam, no. 89. Documentatiecentrum Nederlandse Kastelenstichting.
Coppelmans, J.W.M., 2005, Overzicht van de fysisch-geografische situering van de kastelen in de provincie Utrecht voor de SKLN, Amsterdam, no. 89. Documentatiecentrum Nederlandse Kastelenstichting.
Bescherming gebouw
Status:
Status:
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: Onbekend
Bestemming:
Bestemmingsplan: Onbekend
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: Conrad Gietman
Beschrijving gemaakt: 1-1-2001
Auteur: Conrad Gietman
Beschrijving gemaakt: 1-1-2001
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Overig onderzoek
Geomorfologische codering
3K25, Rivieroeverwal.
3K25, Rivieroeverwal.
Bodemkundige codering
Ih, Bebouwing.
Ih, Bebouwing.
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.