Object
Lievendaal

Locatie
Adres: N.v.t.
Amerongen
Gemeente Utrechtse Heuvelrug
Provincie Utrecht

Huis Lievendaal was gelegen in de uiterwaarden van de Nederrijn ten zuiden van de Nederstraat te Amerongen en ten oosten van kasteel Amerongen.

Typologie

Op basis van tekeningen is vast te stellen dat Lievendaal waarschijnlijk een zaaltoren is geweest.

Etymologie
De naam Lievendaal hangt mogelijk samen met de omstandigheid dat het huis gebouwd is in een lieflijk dal.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 19-2-2009

Van kasteel Lievendaal zijn bovengronds geen resten bewaard gebleven. In het landschap zijn nog wel een lage heuvel en een verlande cirkelvormige gracht zichtbaar. Het gebouw op de hoek van de huidige Nederstraat en Zandvoort met de datering 1659 is mogelijk nog een bijgebouw van Lievendaal. Ook een stuk 16de- of 17de-eeuws muurwerk ter hoogte van de vroegere toegangsweg is mogelijk nog een restant van de oude ommuring van het kasteelterrein.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Grondgebruik:

Van kasteel Lievendaal zijn boven de grond geen resten meer zichtbaar. In het landschap is nog een heuvel te zien, te midden van de resten van een cirkelvormige gracht. Vermoedelijk bevinden zich in deze heuvel nog resten van de fundamenten van Lievendaal.

Afmetingen
De buitenomtrek van de hoofdburcht exclusief de grachten mat ca. 50 x 75 m (ovaalvormig terrein). Vermoedelijk lag de hoofdburcht ten noorden van de voorburcht. Op de kadastrale minuut zijn geen sporen van een omgrachting rond de voorburcht zichtbaar. Het voorburchtterrein zelf was vermoedelijk ca. 100 x 150 m. De afmetingen zijn gebaseerd op de kadastrale minuut van 1818.

Fysisch-geografische situering
Het nog zichtbare kasteelterrein is een plaats met hoge kwelwaterdruk onder een stootrand van de Nederrijn. Een rand in de sandr aan de voet van de Amerongsche Berg. Lievendaal was gebouwd op de afgekalfde voet van de utigestrekte vlakte van smeltwaterpuinwaaiers. Lievendaal ligt op een plaats die regelmatig overstroomde vanuit de Nederrijn. Overstromingen hebben het sandr materiaal verspoeld en in de dalvlakte uitgespreid. Ten zuiden van Lievendaal heeft de bedding van de Rijn zand en grind in de ondergrond achtergelaten. De hele zuidelijke Bovenpolder is daarna bij overstromingen overdekt geraakt met rivierklei (Coppelmans 2005, 47).

Oudste vermelding
Datum: 1380
Bron: HUA, BA 109-b fol. 3

In 1380 wordt Gijsbrecht de Wolf met Lievendaal als 'het steenen huys in Amerongen' beleend.

Bezitsgeschiedenis
Lievendaal wordt voor het eerst vermeld in 1380 als 'het steenen huys in Amerongen'. Gijsbrecht de Wolf wordt dan met het huis beleend. In 1419 werd Jan van Driebergen, een bastaardzoon van Willem van Gaasbeek door zijn neef Jacob van Gaesbeek beleend met een hofstede en 10 morgen land bij Amerongen. Hiermee wordt Lievendaal bedoeld. Het is niet duidelijk of het hier om de bouw van een nieuw kasteel gaat, of om de het vervangen van een bestaand kasteel. De familie Van Driebergen bleef tot 1578 in bezit van kasteel Lievendaal. In dat jaar stierf Cornelia van Driebergen, de laatste vrouwelijke erfgename van Lievendaal, en het goed ging over in handen van haar zoon Vincent van Lockhorst. Hij kreeg alleen dochters. Lievendaal ging door vererving over in handen de derde dochter, Geertruyd van Lockhorst. Haar zoon droeg het goed in 1638 over aan Adriaan Ploos van Amstel. Zijn zoon Gerard droeg op zijn beurt Lievendaal over aan Maria Hondeling, weduwe van Diederik van Eck van Panthaleon. Haar kleinzoon stierf kinderloos in 1688 en het goed werd verkocht aan Godard Adriaan van Reede, heer van Amerongen. De familie Van Reede bezat Lievendaal tot 1879. Elisabeth Maria van Reede droeg het toen over aan haar neef Godard John George Carel van Aldenburg Bentinck. Zijn erven zijn nog steeds in het bezit van Lievendaal.

Historische betekenis
Lievendaal was een ridderhofstad.

Bouwgeschiedenis
De oudste vermelding van kasteel Lievendaal dateert uit 1380. Het is niet precies duidelijk hoe Lievendaal er toen uit zag. De hoofdburcht werd gesticht aan de voet van de Utrechtse Heuvelrug, terwijl het terrein zich uitstrekte tot aan de Nederstraat. De oudst bekende afbeelding staat op een kaart uit 1597, maar is niet erg duidelijk. Op die kaart is een huis te zien, omgeven door bomen en vermoedelijk niet meer dan twee verdiepingen hoog. In de vroege 17de eeuw lijkt Lievendaal al niet meer bewoond te zijn. Op een lijst van ridderwoningen wordt het namelijk beschreven als 'destrueert'. De eerstvolgende bekende afbeeldingen van Lievendaal stammen uit 1646/47 en zijn getekend door Roelant Roghman. Hierop is eveneens alleen de ruïne te zien. Wanneer de verwoesting van het kasteel heeft plaats gevonden is onduidelijk, mogelijk door de Spaanse troepen in 1585, die ook in de kerk veel schade hebben aangericht. Getuige de beide tekeningen van Roghman lijkt het kasteel uit twee ten opzicht van elkaar verschoven torenvormige bouwdelen, mogelijk een toren en een zaalbouw met verschillende verdiepingshoogten, te hebben bestaan, opgetrokken binnen een gracht met omwalling. Aan de noordzijde van de hoofdburcht lag een verhoogde voorburcht met een gebouw. De toren bestond vermoedelijk uit twee bouwlagen boven een overwelfde kelder. Eind 17de eeuw heeft Godard Adriaan van Reede nog een poging tot herbouw gedaan, maar het is niet duidelijk of het hier ging om herbouw van het kasteel zelf of van de bijgebouwen. Van na 1691 zijn er geen afbeeldingen van Lievendaal meer bekend. Ook op latere kaarten zijn geen aanwijzingen voor het bestaan van een gebouw op Lievendaal terug te vinden. Over de voorburcht werd een zichtlaan van Huis Amerongen op de Amerongse Berg aangelegd.

Afbeeldingen
- Kaart door Jan Rutgers van den Berck, 1597. HUA, Domkapittel inv.nr. 1872. - Tekening van Lievendaal gezien vanuit het zuidoosten, door Roelant Roghman, 1646/47. Teylers Museum Haarlem O**18. (Olde Meierink e.a. 1995, 281)- Tekening van Lievendaal gezien vanuit het noordwesten, door Roelant Roghman, 1646/1647. Teylers Museum Haarlem ? **19. (Olde Meierink e.a. 1995, 281)-Kadastrale minuut, 1818, Gemeente Amerongen, sectie E 2e blad, perceel 142 t/m 149. Bewerking door A. Viersen naar de kadastrale minuut, kadastrale gemeente Amerongen, sectie E2+D1.(Olde Meierink e.a. 1995, 282 en http://watwaswaar.nl/#Ya-Su-6-ed-1v-1-3VDs-1wxM---1TU, geraadpleegd op 10-03-2010)-Kadastrale minuut (1818) over Google Earth foto, 2009, locatie terrein Lievendaal. (NKS digitale documentatie)

Bronnen
- HUA, Bischoppelijke archieven, Zie J.C. Kort, Gaasbeekse lenen;- HUA, Huis Amerongen

Literatuur
- Muller, S., 1904, De Lievendaalers, De Gids 2, p. 187 e.v. , herdrukt: in Muller, S., Schetsen uit de Middeleeuwen, Nieuwe bundel, Amsterdam 1914, p. 186-229. - Knuijt, M., 1995, Lievendaal, in: Olde Meierink B., e.a. red., 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 281-282.- Wittert van Hoogland, E.B.F.F., 1908, Lievendaal, Genealogische en Heraldische Bladen 3, p. 114-...; herdrukt in: Wittert van Hoogland, E.B.F.F., 1912, Bijdragen tot de geschiedenis der Utrechtse ridderhofsteden en heerlijkheden, 's-Gravenhage, I, 306-325.

Documentatie
Coppelmans, J.W.M., 2005, Overzicht van de fysisch-geografische situering van de kastelen in de provincie Utrecht voor de SKLN, Amsterdam, no. 47. Documentatiecentrum Nederlandse Kastelenstichting.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Amerongen buitengebied 1995)
Bestemming:  (Dubbelbestemming: Maatschappelijke voorzieningen en Waterstaatsdoeleinden. )

Auteur en datum
Auteur: M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: mei 1999

Archeologisch onderzoek RCE
Veldverkenning in 1980 door ROB.Op 3 februari 2004 werd een veldbezoek gebracht aan het terrein in het kader van het AMR-project, waarna besloten is de omvang van het beschermde terrein terug te brengen tot de huidige vorm.

Overig onderzoek
Boringen en opmetingen door AWN in 1971.

Geomorfologische codering
11/10R3, Droog dal (+/- dekzand/loss)

Bodemkundige codering
Rn44C, Kalkloze poldervaaggronden; zware klei, profielverloop 4.