Harmelen
VOLLEDIG [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Harmelen
Harmelen
Locatie
Adres: Kasteellaan 1
Harmelen
Gemeente Harmelen
Provincie Utrecht
Het huis Harmelen is gelegen aan de Vleutense Rijn, ten noorden van Harmelen.
Adres: Kasteellaan 1
Harmelen
Gemeente Harmelen
Provincie Utrecht
Het huis Harmelen is gelegen aan de Vleutense Rijn, ten noorden van Harmelen.
Typologie
De kern van het oudste huis Harmelen was een woontoren.
De kern van het oudste huis Harmelen was een woontoren.
Etymologie
Mogelijk is het kasteel genoemd naar het dorp waarbij het gelegen is: Harmelen.
Mogelijk is het kasteel genoemd naar het dorp waarbij het gelegen is: Harmelen.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 16 maart 2000
Huidige functie:
Het huis staat op een omgracht eiland, dat door een brug met het voorterrein is verbonden. Het is een in historiserende stijl gebouwde woning, omgeven door een borstwering met kantelen. Het geheel is opgenomen in een landschappelijke aanleg.
Laatst bijgewerkt: 16 maart 2000
Huidige functie:
Het huis staat op een omgracht eiland, dat door een brug met het voorterrein is verbonden. Het is een in historiserende stijl gebouwde woning, omgeven door een borstwering met kantelen. Het geheel is opgenomen in een landschappelijke aanleg.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Het middeleeuwse huis Harmelen is deels overbouwd. De kelders van het middeleeuwse huis Harmelen zijn nog geheel aanwezig onder het huidige huis.
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Het middeleeuwse huis Harmelen is deels overbouwd. De kelders van het middeleeuwse huis Harmelen zijn nog geheel aanwezig onder het huidige huis.
Afmetingen
Het gehele huis meet 19 bij 27 m.
Het gehele huis meet 19 bij 27 m.
Fysisch-geografische situering
Het kasteel werd gebouwd op geulafzettingen van de Oude Rijn, die bestaan uit een dikke laag zand en silt (Coppelmans 2005, nr. 34).
Het kasteel werd gebouwd op geulafzettingen van de Oude Rijn, die bestaan uit een dikke laag zand en silt (Coppelmans 2005, nr. 34).
Oudste vermelding
Datum: 21 december 1296
Bron: OSU V, 2de deel, p. 296-297.
Everard van Stoutenburg oorkont in 1296 over een stuk grond dat hij overdraagt aan het Domkapittel, en dat is 'sitis in Hermaelrewert, retro meam mansionem'. Waarschijnlijk is dit Harmelen.
Datum: 21 december 1296
Bron: OSU V, 2de deel, p. 296-297.
Everard van Stoutenburg oorkont in 1296 over een stuk grond dat hij overdraagt aan het Domkapittel, en dat is 'sitis in Hermaelrewert, retro meam mansionem'. Waarschijnlijk is dit Harmelen.
Bezitsgeschiedenis
Kasteel Harmelen is vermoedelijk tussen 1270 en 1280 gebouwd door Everard van Stoutenburg, meier namens de bisschop in Amersfoort. Hij noemde zich Van Amersfoort, maar ze waren geen heren Van Amersfoort. Na de bouw van Stoutenburg noemde hij zich Van Stoutenburg. Midden 14de eeuw trouwde de erfdochter Aleid van Harmelen met Dirk van Zuylen, die in 1348 het huis in leen opdroeg aan de abt van de St. Paulusabdij te Utrecht. Dirk IV van Zuylen droeg vervolgens, met toestemming van de abt, het huis in 1462 leen op aan het huis De Haar, waar hij zelf bezitter van was. Daardoor werd het een achterleen van de Sint Paulusabdij. Aangezien hij zelf op De Haar woonde, droeg hij Harmelen over aan zijn broer Gijsbrecht. In 1482 werd Harmelen tijdens de oorlog tussen Holland en Utrecht belegerd en ingenomen door de Hollanders. Over schade is weinig bekend. Mogelijk werden de muren tot op kelderniveau omgetrokken (mondelinge mededeling B. Olde Meierink). Er was kennelijk nog genoeg opgaand muurwerk over om het huis grotendeels in de oude vorm te herstellen. Harmelen bleef in bezit van de familie Van Zuylen van Harmelen tot 1615. Theodora van Zuylen stierf in dat jaar en haar kleinzoon Frederik van Baexem erfde het huis. Het huis ging na diens dood over op zijn broer Jacob, die het weer naliet aan zijn zoon Balthasar van Baexem. Het huis is in 1672 door de Fransen verwoest en Balthasar heeft het niet meer opgebouwd. Hij verkocht Harmelen in 1681 aan Ludolf de With. Zijn dochter trouwde met Godart Adriaan van Beusichem. De familie Van Beusichem bleef iets meer dan een eeuw in bezit van Harmelen. In 1887 ging het door overerving over op Adriaan van Jocheere. (en toen????)
Kasteel Harmelen is vermoedelijk tussen 1270 en 1280 gebouwd door Everard van Stoutenburg, meier namens de bisschop in Amersfoort. Hij noemde zich Van Amersfoort, maar ze waren geen heren Van Amersfoort. Na de bouw van Stoutenburg noemde hij zich Van Stoutenburg. Midden 14de eeuw trouwde de erfdochter Aleid van Harmelen met Dirk van Zuylen, die in 1348 het huis in leen opdroeg aan de abt van de St. Paulusabdij te Utrecht. Dirk IV van Zuylen droeg vervolgens, met toestemming van de abt, het huis in 1462 leen op aan het huis De Haar, waar hij zelf bezitter van was. Daardoor werd het een achterleen van de Sint Paulusabdij. Aangezien hij zelf op De Haar woonde, droeg hij Harmelen over aan zijn broer Gijsbrecht. In 1482 werd Harmelen tijdens de oorlog tussen Holland en Utrecht belegerd en ingenomen door de Hollanders. Over schade is weinig bekend. Mogelijk werden de muren tot op kelderniveau omgetrokken (mondelinge mededeling B. Olde Meierink). Er was kennelijk nog genoeg opgaand muurwerk over om het huis grotendeels in de oude vorm te herstellen. Harmelen bleef in bezit van de familie Van Zuylen van Harmelen tot 1615. Theodora van Zuylen stierf in dat jaar en haar kleinzoon Frederik van Baexem erfde het huis. Het huis ging na diens dood over op zijn broer Jacob, die het weer naliet aan zijn zoon Balthasar van Baexem. Het huis is in 1672 door de Fransen verwoest en Balthasar heeft het niet meer opgebouwd. Hij verkocht Harmelen in 1681 aan Ludolf de With. Zijn dochter trouwde met Godart Adriaan van Beusichem. De familie Van Beusichem bleef iets meer dan een eeuw in bezit van Harmelen. In 1887 ging het door overerving over op Adriaan van Jocheere. (en toen????)
Bouwgeschiedenis
Harmelen is tussen 1270 en 1280 gebouwd en was oorspronkelijk een woontoren van ca. 12,5 x 9,5 m. Vermoedelijk in de 14de eeuw is deze woontoren uitgebreid met twee woonvleugels aan de noord-westzijde en de zuid-westzijde. Er kwam een sluitmuur met daarin een nieuwe ingang, die gelegen was tussen de twee woonvleugels, en die waarschijnlijk rechts geflankeerd was door een toren. Mogelijk heeft er zich tussen de woonvleugels een klein binnenplaatsje bevonden dat toegang gaf tot de woontoren. Vervolgens werd Harmelen in 1482, in de oorlog tussen Holland en Utrecht, door de Hollanders ingenomen. De muren werden mogelijk omver gehaald tot op het kelderniveau. Harmelen werd daarna herbouwd. Het was mogelijk om het huis vrijwel in zijn oude vorm te herstellen doordat er nog opgaand muurwerk van het oude huis aanwezig was. In 1633 heeft de laatste grote verbouwing van Harmelen plaatsgevonden. Er werd tegen de noordzijde van een gevel een nieuw statig huis neergezet. Dit huis is in 1672 beschadigd door de Fransen. Op de ruïne is het huis verschillende malen herbouwd. In de tweede kwart van de 19de eeuw werd het huis gepleisterd en kwam er aan de noordoostzijde een toren met een neo-gotisch portaal. Tegen de oude voorgevel, naast het statige huis, werd een houten serre gebouwd. In de jaren 20 van de 20ste eeuw werd door de toenmalige eigenaar, J.W.H. de Liefde, op de fundamenten van Harmelen een villa gebouwd. Deze is vervolgens in 1937 weer gesloopt. De sloper, J. Matser kocht de resten en wilde ook de fundamenten uitbreken, maar dat stond de Rijkscommissie voor de Monumentenzorg niet toe. Op de fundamenten is door de volgende eigenaar, M.A.E. van Baak, in 1947 een nieuw huis in historiserende stijl gebouwd. Het huis is sindsdien niet meer veranderd.
Harmelen is tussen 1270 en 1280 gebouwd en was oorspronkelijk een woontoren van ca. 12,5 x 9,5 m. Vermoedelijk in de 14de eeuw is deze woontoren uitgebreid met twee woonvleugels aan de noord-westzijde en de zuid-westzijde. Er kwam een sluitmuur met daarin een nieuwe ingang, die gelegen was tussen de twee woonvleugels, en die waarschijnlijk rechts geflankeerd was door een toren. Mogelijk heeft er zich tussen de woonvleugels een klein binnenplaatsje bevonden dat toegang gaf tot de woontoren. Vervolgens werd Harmelen in 1482, in de oorlog tussen Holland en Utrecht, door de Hollanders ingenomen. De muren werden mogelijk omver gehaald tot op het kelderniveau. Harmelen werd daarna herbouwd. Het was mogelijk om het huis vrijwel in zijn oude vorm te herstellen doordat er nog opgaand muurwerk van het oude huis aanwezig was. In 1633 heeft de laatste grote verbouwing van Harmelen plaatsgevonden. Er werd tegen de noordzijde van een gevel een nieuw statig huis neergezet. Dit huis is in 1672 beschadigd door de Fransen. Op de ruïne is het huis verschillende malen herbouwd. In de tweede kwart van de 19de eeuw werd het huis gepleisterd en kwam er aan de noordoostzijde een toren met een neo-gotisch portaal. Tegen de oude voorgevel, naast het statige huis, werd een houten serre gebouwd. In de jaren 20 van de 20ste eeuw werd door de toenmalige eigenaar, J.W.H. de Liefde, op de fundamenten van Harmelen een villa gebouwd. Deze is vervolgens in 1937 weer gesloopt. De sloper, J. Matser kocht de resten en wilde ook de fundamenten uitbreken, maar dat stond de Rijkscommissie voor de Monumentenzorg niet toe. Op de fundamenten is door de volgende eigenaar, M.A.E. van Baak, in 1947 een nieuw huis in historiserende stijl gebouwd. Het huis is sindsdien niet meer veranderd.
Afbeeldingen
- Tekening van Harmelen, gezien vanuit het zuidoosten, door Roelant Roghman, uit 1646/47. MBR, 207 (Van der Wyck 1989, 84; Renaud 1995, 237).- Tekening van Harmelen, gezien vanuit het noorden, door Roelant Roghman, uit 1646/47. Part. coll (Van der Wyck 1989, 83; Renaud 1995, 238).- Tekening van Harmelen, gezien vanuit het noordwesten, door Jan de Beijer, uit 1744. RPK, A 1580 (Renaud 1995, 239).- Kadastrale minuut, 1823, Gemeente Harmelen, Utrecht, sectie A, blad 1, nr. 80 (http://watwaswaar.nl/#Tg-Uy-6-ed-1v-1-31dY-26pU---3Sq, geraadpleegd op 05-07-2010).- Houtgravure van Harmelen, gezien vanuit het noord-westen, door J. van der Kellen, afgebeeld in Het Nederlands Magazijn van 1864. HUA, TA 1465-1 (Renaud 1995, 239).- Foto van Harmelen, gezien vanuit het noordwesten, voor 1914. RDMZ (Antonietti) voor 1914, neg. nr. 2129 (Renaud 1995, 240).- Plattegrond van Harmelen, begane grond. Tekening van R.G. Bosch van Drakestein naar RDMZ, 1913 (Renaud 1995, 240).- Google Earth foto, 2010, locatie Huis te Harmelen (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).
- Tekening van Harmelen, gezien vanuit het zuidoosten, door Roelant Roghman, uit 1646/47. MBR, 207 (Van der Wyck 1989, 84; Renaud 1995, 237).- Tekening van Harmelen, gezien vanuit het noorden, door Roelant Roghman, uit 1646/47. Part. coll (Van der Wyck 1989, 83; Renaud 1995, 238).- Tekening van Harmelen, gezien vanuit het noordwesten, door Jan de Beijer, uit 1744. RPK, A 1580 (Renaud 1995, 239).- Kadastrale minuut, 1823, Gemeente Harmelen, Utrecht, sectie A, blad 1, nr. 80 (http://watwaswaar.nl/#Tg-Uy-6-ed-1v-1-31dY-26pU---3Sq, geraadpleegd op 05-07-2010).- Houtgravure van Harmelen, gezien vanuit het noord-westen, door J. van der Kellen, afgebeeld in Het Nederlands Magazijn van 1864. HUA, TA 1465-1 (Renaud 1995, 239).- Foto van Harmelen, gezien vanuit het noordwesten, voor 1914. RDMZ (Antonietti) voor 1914, neg. nr. 2129 (Renaud 1995, 240).- Plattegrond van Harmelen, begane grond. Tekening van R.G. Bosch van Drakestein naar RDMZ, 1913 (Renaud 1995, 240).- Google Earth foto, 2010, locatie Huis te Harmelen (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).
Bronnen
N.v.t.
N.v.t.
Literatuur
- Bemmel, J. van, 1981, Harmelen, Kasteel, Kerk en Kerspel Stichts-Hollandse Bijdragen nr. 17, Woerden. - Kolman, C., B. Olde Meierink, R. Stenvert, 1996, Monumenten in Nederland. Utrecht, Zeist/Zwolle, 123-124. - Renaud, J.G.N., 1994, Harmelen, Mededelingen Stichting Utrechtse Kastelen. - Renaud, J.G.N., 1995, 'Harmelen', in: Olde Meierink B., e.a., Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 237-241. - Wittert van Hoogland, E.B.F.F., 1912, Bijdragen tot de geschiedenis der Utrechtsche ridderhofsteden en heerlijkheden, 's-Gravenhage, II, 474-485.
- Bemmel, J. van, 1981, Harmelen, Kasteel, Kerk en Kerspel Stichts-Hollandse Bijdragen nr. 17, Woerden. - Kolman, C., B. Olde Meierink, R. Stenvert, 1996, Monumenten in Nederland. Utrecht, Zeist/Zwolle, 123-124. - Renaud, J.G.N., 1994, Harmelen, Mededelingen Stichting Utrechtse Kastelen. - Renaud, J.G.N., 1995, 'Harmelen', in: Olde Meierink B., e.a., Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 237-241. - Wittert van Hoogland, E.B.F.F., 1912, Bijdragen tot de geschiedenis der Utrechtsche ridderhofsteden en heerlijkheden, 's-Gravenhage, II, 474-485.
Documentatie
N.v.t.
N.v.t.
Bescherming gebouw
Status: (20822)
Monumentnummer: 20822
Beschrijving Monumentenregister: 'Door ribloze kruisgewelven en tongewelven overkluisde laat middeleeuwse kelders van het v.m. Huis van Harmelen, van belang wegens oudheidkundige waarde'.
Status: (20822)
Monumentnummer: 20822
Beschrijving Monumentenregister: 'Door ribloze kruisgewelven en tongewelven overkluisde laat middeleeuwse kelders van het v.m. Huis van Harmelen, van belang wegens oudheidkundige waarde'.
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 16 maart 2000
Auteur: M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 16 maart 2000
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Er is mogelijk sprake van een ambtelijk rapport, maar we weten niet waar dit rapport zich bevindt en wat het precies behelst.
Er is mogelijk sprake van een ambtelijk rapport, maar we weten niet waar dit rapport zich bevindt en wat het precies behelst.
Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Overig onderzoek
N.v.t.
N.v.t.
Geomorfologische codering
3K25, Rivieroeverwal.
3K25, Rivieroeverwal.
Bodemkundige codering
Rn95A-VI, Kalkhoudende poldervaaggronden; zware zavel en lichte klei, profielverloop 5.
Rn95A-VI, Kalkhoudende poldervaaggronden; zware zavel en lichte klei, profielverloop 5.
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.