Object
Heul,Ter

Locatie
Adres: Achterdijk
Lopik
Gemeente Lopik
Provincie Utrecht

Ter Heul lag ongeveer halverwege Lopik en Lopikerkapel, ten noorden van de Lopiker Wetering en kort voor het punt waar de Achterdijk op de Lopikerweg Oost uit komt.

Typologie

Het is niet bekend welke type kasteel Ter Heul is geweest.

Etymologie
Ter Heul dankt zijn naam aan zijn nabijheid van een heul. Dit is een watergang. Bij Ter Heul voert deze het water van de hogergelegen gronden (waar Ter Heul, huis Te Vliet en hofstede Te Vliet op zijn gebouwd) onder de dijk van de Lopiker Wetering door de wetering in.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 20-9-2009

Op de vermoedelijke plaats van het kasteel zijn geen resten gevonden. Ook in het landschap is er niets meer zichtbaar van kasteel Ter Heul. Het land wordt nu gebruikt als grasland.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er zijn in het landschap geen restanten van het kasteel zichtbaar. Het land wordt nu gebruikt als grasland.

Afmetingen
Het is niet bekend hoe kasteel Ter Heul eruit heeft gezien, en de afmetingen van het kasteel zijn dan ook niet bekend. De kadastrale minuut van Lopik 1828, Utrecht, Sectie C, blad 01. Mogelijk zijn de percelen 39 of 109 en 110 te relateren aan dit object? _

Fysisch-geografische situering
Het kasteel lag kort bij de heul op de Lopiker stroomrug, die actief was tot ca. 2000 jaar voor Christus. Veel rivieroverstromingen hebben naderhand een laag van maximaal 1,5 m klei en slib neergelegd over het zandlichaam en de voormalige stroom. Nader onderzoek voor goede plaatsing van het kasteel in het rivierlandschap is wenselijk (Coppelmans 2005, nr. 37).

Oudste vermelding
Datum: 1338
Bron: Kort 1985, 506

"het huis Ter Heul en het land daarbij "

Koen van Oosterwijk wordt in 1338 beleend met 'het huis Ter Heul en het land daarbij' en bepaald wordt tevens dat het een 'open huis' zal zijn.

Bezitsgeschiedenis
Ter Heul was een leen van de heren van Blois. In 1338, de eerste keer dat het kasteel vermeld wordt, was het in handen van Koen van Oosterwijk. Zijn dochter erfde het, en vervolgens kwam het in handen van haar zoon, Jan van Herlaar, die zich voortaan ook Van der Heul ging noemen. In de oorlog die vanaf 1401 woedde tussen de heer van Arkel en de graaf van Holland, stond deze Jan van Herlaar van der Heul aan de kant van de heer van Arkel. Troepen van de stad Utrecht, die aan de kant van de graaf van Holland vochten, verwoestten kasteel Ter Heul in 1407. Hierna liep Jan over naar de graaf van Holland, die hem (onder andere) beloofde dat hij Ter Heul zou laten herbouwen of de herbouw af te zullen kopen. Daar kwam echter niets van terecht. Het conflict duurde tot 1416, waarna Jan compensatie voor de verwoesting ontving in de vorm van een levenslange lijfrente van 100 gulden per jaar. Het kasteel is echter waarschijnlijk niet opgebouwd. Jan van Herlaar van der Heul had het niet nodig, aangezien hij een huis in Oosterwijk had.

Historische betekenis
Ter Heul was een kasteel van de heren van Herlaar.

Bouwgeschiedenis
Er is niets bekend over de bouwgeschiedenis van Ter Heul. Zelfs de vorm van het kasteel is niet bekend. De oudste vermelding van het kasteel dateert uit 1338. Voor dat jaar moet het kasteel dus gebouwd zijn.

Afbeeldingen
Er zijn geen afbeeldingen van Ter Heul bekend. - Kadastrale minuut, 1826, gemeente Lopik, Utrecht, Sectie C, blad 01. (http://watwaswaar.nl/#Tw-Se-6-ed-1v-1-33dQ-1wm0---l3, geraadpleegd op 09-03-2010)- Google Earth foto, 2010, locatie Ter Heul. (NKS digitale documentatie)

Literatuur
- Kort, J.C.,'Leenkamers v.d. graven v. Blois' , Ons Voorgeslacht 40 (1985).- Noordam, C.G.M., '...Bi der Holen...'. Het kasteel Huis te Heul bij Lopik, in: Historische Kring IJsselstein (1994)71, 219-222. - Olde Meierink, B., e.a., 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 249-250.

Documentatie
Coppelmans, J.W.M., 2005, Overzicht van de fysisch-geografische situering van de kastelen in de provincie Utrecht voor de SKLN, Amsterdam, no. 37. Documentatiecentrum Nederlandse Kastelenstichting.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Landelijk Gebied 2007)
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 22 juni 1999

Geomorfologische codering
3K25, Rivieroeverwal.

Bodemkundige codering
pRn86-VI, Leek-/woudeerdgronden; klei, profielverloop 3, of 3 en 4, of 4.