Object
Borch, Ter / Het Geburght

Locatie
Adres: Laverdonk, ong.
Dinther (Heeswijk-Dinther)
Gemeente Bernheze
Provincie Noord-Brabant

Aan de hand van de kaart, vervaardigd door J. Camp, uit 1754 is goed vast te stellen waar Ter Borch ongeveer gestaan heeft. Op deze kaart staan 'Avestein' en 'Groote kerk' duidelijk aangegeven. Door deze twee aanduidingen, samen met de loop van de Aa en de weg die naar Ter Borch toeloopt (Aabrugstraat) is de ligging goed te bepalen. Tussen de huidige ligging van de Aa en het kanaal in, ten zuiden van het verlengde van de Aabrugstraat (Laverdonk). Het stuk land dat nu half bos, half weiland is. Archis waarneming 401246 geeft verkeerde coördinaten; iets te ver naar het noorden.

Typologie

De typologie is onbekend. Het zou kunnen gaan om een Motte, gezien de vermelding uit 1650 (zie Archis).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 21-06-2003

Huidige functie:

Er is niets meer terug te vinden van het huis [Van der Wielen]. Het voormalige kasteelterrein is vlak en in gebruik als weiland.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Grondgebruik:

Van het voormalige kasteel is in het landschap niets meer te vinden. Het terrein is vlak, gedeeltelijk weiland en gedeeltelijk bos. Het komt niet voor op de AMK en er is ook geen archeologisch onderzoek uitgevoerd.

Oudste vermelding
Datum: 1378
Bron: Uitgiftebrief van de gemene gronden in Dinther door Jan van Berlaer.

"'het huis Ter Borch'."

'Dirck de Rover, schout van Maasland, trok met zesendertig paarden en drieëndertig voetknechten naar Dinther om Gielis van Berlaer en zijn gezellen gevangen te nemen die te Eindhoven onheil hadden aangericht. Gielis of Dylis van Berlaer had zich toen verscholen in de kerk van Dinther. De schout met zijn troepen had daarom het huis Ter Borch zesentwintig dagen bezet gehouden.' Aldus M.M. Spierings in deel LIX van Bijdragen tot de Geschiedenis van het Zuiden van Nederland. Dit gebeurde eind veertiende eeuw [Van der Wielen].

Bezitsgeschiedenis
Waarschijnlijk waren ridder Albertus van Dintere en Edmundus van Dinther eerder eigenaar van het huis. Jan van Berlaer zou het goed geërfd hebben van zijn grootvader Lodewijk, heer van Helmond. Deze was getrouwd met Johanna van Dinther, één van de drie erfgenamen van ridder Dirk van Dinther. In 1400 verkoopt Jan van Berlaer het huis Ter Borch met de ondergrond, de grachten, de brug en de bijbehorende visserij en verdere rechten aan Hubert van Gemert [Van der Wielen].

Historische betekenis
Het was waarschijnlijk het oudste kasteel van Dinther, en het kasteel van de heerlijkheid [Van der Wielen].

Bouwgeschiedenis
Het huis werd waarschijnlijk kort na 800 gebouwd, en wel als een houten bouwwerk dat rondom in het water lag. De verdedigbaarheid moet gezocht worden in het omringende water en de verhoogde ligging ten opzichte van het wateroppervlak. Na 1449 is er nog alleen maar sprake van 'de hoeve Ter Borch'. In 1695 luidt de omschrijving 'eenen heuvel in de Aa genaamd de Burght'. Het alinge goed 'Ter Borch' te Dinther moet in 1773 ten leenhove van Ravenstein verheven worden door de gemachtigde van mr. Jan Jacob Graham, heer van Avestein. De laagte waar eens het huis heeft gestaan, was tot 1964 duidelijk zichtbaar. Er stond toen een klein boerderijtje bij de burchtplaats. De plaats zelf was begroeid met hakhout, dat soms door water werd overstroomd. In het genoemde jaar werd de oude Aa-arm gedicht en werd de loop van de rivier voorgoed uitgewist in het landschap [Van der Wielen].

Afbeeldingen
- Kaart, 1754, bezittingen van de Heer van Heeswijk en Dinther, door J. Camp (http://www.nicovandinther.nl/afbeeldingen/kaarten.php, geraadpleegd op 01-09-2011).- Kaart, 1806, figuratief van de rivier de Aa van 's-Hertogenbosch tot de watermolen van Kilsdonk onder Dinther, door H. Verhees, Algemeen Rijksarchief 's-Gravenhage. (van Dinther 1996, 194).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Gemeente Schijndel Noord Brabant. Sectie E, blad 4, nr. 2279 (http://watwaswaar.nl/#Yy-Km-7-ed-1v-1-3W7c-1OeW---3rm, geraadpleegd op 01-09-2011).- Google Earth foto, 2011, locatie Ter Borch / Het Geburght (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Dinther, N. van, 1999, Kasteelbouwer(s) in Heeswijk, De Wojstap 1999-4 27-28 [Van der Wielen].- Dinther, N.L. van, 1996, 'Kasteelbouwer(s) in Heeswijk', Castellogica 1996, nr. 1/2, 193-198.- Dinther, N.L. van, 2002, 'De ligging van het ridderhof Ten Bogaerde te Dinther', op: www.nicovandinther.nl (http://www.nicovandinther.nl/kwartierstaten/Ten-Bogaerde.pdf, geraadpleegd op 01-09-2011).- Gemert, J. van, 1994, De Aerdenburgh, De Wojstap 1994-1 [Van der Wielen].

Documentatie
Documentatiecentrum NKS, documentatiemap 'Ter Borch'.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen / Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 21-06-2003 / 01-09-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
2M10, Vlakte van ten dele verspoelde dekzanden/loss (laaggelegen)

Bodemkundige codering
pZg23x-V, Beekeerdgronden; lemig fijn zand