Object
Lede, Ter

Locatie
Adres: Recht van Terleede
Leerdam
Gemeente Leerdam
Provincie Zuid-Holland

Het kasteel stond ten noorden van het Recht van Terleede, een weg van Leerdam naar Leerbroek.

Typologie

Het kasteel bestond uit een ronde donjon van baksteen met een ringmuur. De ingang werd beschermd door een poortgebouw. Het kasteel is omgeven geweest door een ca. 20 meter brede gracht, dus het was een ronde waterburcht. Op en overzichtskaart van verrichte weerstandsmetingen is ook erg duidelijk te zien dat het om een ronde burcht gaat.

Etymologie
Het kasteel ontleent zijn naam aan het stroompje Lee waaraan het gelegen was. Het was het stamslot van de heren Van de Lede.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 2-10-2002

Het kasteelterrein is nog duidelijk herkenbaar. De weg maakt op die plaats een scherpe bocht om het terrein heen, delen van grachten zijn nog te zien en op het terrein is een ANWB-bord met informatie over het verdwenen kasteel geplaatst.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Een ovaal stuk grond is omgeven door twee grachten, die gedeeltelijk nog aanwezig zijn, gedeeltelijk hun vroegere bestaan aanduiden door rietkragen.

Oudste vermelding
Datum: 1306, 26 maart
Bron: Nijhoff, nr. 83

"'Huis tot Nyger Lede'"

In een oorkonde van 26 maart 1306 doen de abt en het convent van St. Paul te Utrecht afstand 'van tue morgen lants, dar ith huis tot Nyger Lede op staet' ten behoeve van Arnold van Arkel.

Bezitsgeschiedenis
In 1143 wordt voor het eerst het geslacht van der Lede genoemd (verwant aan het geslacht Arkel): Herbaren van der Lede, de vader van Folpert I van der Lede. Folpert van der Lede wordt de eerste onafhankelijke heer van Leerdam en ter Leede. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Folpert II, die in 1267 overleed. Wanneer het kasteel gebouwd is, is niet bekend, maar het bestaat dus in ieder geval al wel in deze tijd. Folpert werd opgevolgd door zijn zoon Pelgrim die verdronk in 1304. Hij liet een ander kasteel (in Leerdam) bouwen ter vervanging voor kasteel ter Leede. Een groot deel van de heerlijkheid Van der Lede, waarschijnlijk ook het kasteel, kwam in 1305 in handen van Jan III van Arkel. De zoon van Folpert I was de stamvader van het geslacht van Arkel dus het waren verwanten. Uit het tweede huwelijk van Jan III van Arkel kwam Jan van der Lede, geboren na 1318 en later zou hij bisschop Jan van Arkel worden. Uit zijn eerste naam blijkt dat hij het heerlijkheid erfde, maar waarschijnlijk was het kasteel in die tijd al verlaten. Het kasteel wordt in ieder geval niet meer gebruikt tijdens de Arkelse oorlog die in 1401 begint.

Bouwgeschiedenis
Waarschijnlijk is het kasteel in de late twaalfde of begin dertiende eeuw gebouwd. Het is mogelijk dat dit ter vervanging van een eerder kasteel was. Het kasteel is rond 1270 al deels afgebroken door Pelgrim van der Lede, die elders in Leerdam een nieuw kasteel bouwde. De resten zijn blijven staan tot 1749, toen werd het volledig gesloopt.

Afbeeldingen
-Plattegrond van kasteelterrein in: Schellart, A.I.J.M., 1958, Ronde burchten in Nederland, Rijswijk.-Plattegrond van kasteel naar aanleiding van archeologisch onderzoek in RAAP-rapport 99.-Huis ter Leede, overzicht weerstandsmetingen met boorraaien. In: Exaltus 1994, 9.

Literatuur
-Exaltus, R.P., P.J. Orbons & I.M.C. Nuijten, 1994, RAAP-rapport 99, archeologisch onderzoek naar de kasteelplaats 'recht van ter leede', Amsterdam.-Gent, P.M. van, 1937, Leerdam door de eeuwen heen, Leerdam, 46-104. -Groesbeek, J.W., De heren van Arkel, De Nederlandse leeuw, 1954, jaargang 71-Groningen, C.L. van, 1989, De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst, De Vijfheerenlanden met Asperen, Heukelum en Spijk, 's-Gravenhage, 155.-Schellart, A.I.J.M., 1958, Ronde burchten in Nederland, Rijswijk.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Annemiek te Stroete
Beschrijving gemaakt: 12-11-2002