Object
Eterwijk / Huis te Oosterwijk

Locatie
Adres:
Oosterwijk
Gemeente Leerdam
Provincie Zuid-Holland

Het kasteel Oosterwijk was gelegen in het tegenwoordige dorpje Oosterwijk, dat ten noorden van Heukelum ligt.

Typologie

De typologie van het middeleeuwse huis Eterwijk is onbekend. Over de zeventiende situatie van het huis kan men spreken als een moated site, maar welke vorm het kasteel ervoor had is onbekend.

Etymologie
Het gedeelte wijk van de naam duidt op een vestigingsplaats, het stamt van het latijnse woord 'vicus', dat vestiging betekend. Waarschijnlijk lag het ergens oostelijk van.

Huidige situatie
Op de plek van het kasteel staat nu een nieuwe villa, gebouwd in 1988. Het huis is omgeven door een kleine gracht.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Onder het nieuwe huis is nog een vroeg zestiende-eeuwse kelder bewaard gebleven. De kelder heeft plavuizen en een ribloos kruisgewelf.

Oudste vermelding
Datum: 1407
Bron: Van Mieris IV, 60

De Graaf van Holland, Willem van Beieren beleende Jan van Herlair met 'die hoge Heerlicheit van sine huyse ende hofstat, staende ende gelegen 't Oesterwyck mitten cingelgraven ende boegairden'

Bezitsgeschiedenis
De bouwheer was waarschijnlijk een heer van Arkel en het kasteel is vermoedelijk in het bezit van deze familie gebleven. In 1306 wordt Koenraad van Oosterwijk genoemd en aan het eind van de veertiende eeuw komt de naam Oosterwijk nog een paar keer voor. In de vijftiende eeuw werd het kasteel geschonken aan Jan van Herlair als leen van de graaf van Holland. In de zestiende eeuw kwam het kasteel in handen van het geslacht Van Liere. Waarschijnlijk is het huis door de heren van Liere herbouwd.

Bouwgeschiedenis
Het huis was gelegen op de noordoosthoek van een groot rechthoekig omgracht terrein. Het huis had in de 17e eeuw een U-vormige plattegrond, bestaande uit twee vleugels van twee bouwlagen aan de west- en noordzijde en een eenlaags vleugel aan de oostzijde. In de oksel tussen de twee hoge vleugels stond een achthoekige toren, evenals op de zuidwesthoek van de westvleugel. Het terrein was ommuurd en had op de zuidwest- en de zuidoosthoek een ronde toren. De toegang met stenen poort lag aan de zuidzijde, terwijl er zich in de 18e eeuw ook een ingang bevond in de noordgevel van de oostvleugel. Het is niet ondenkbaar de het terrein, gezien de grootte, in oorsprong de voorburcht was van een ten noorden gelegen kasteel. De brug aan de noordzijde zou dan de oorspronkelijke verbinding tussen voor- en hoofdburcht geweest kunnen zijn.

Afbeeldingen
-Oosterwijk, voorzijde en toegangspoort. Tekening van R. Roghman in midden zeventiende eeuw, 326 X 495. Amsterdam, Rijksprentenkabinet, inv. 1898 A 3716. -Oosterwijk, achterzijde. Tekening van R. Roghman in midden zeventiende eeuw, 326 X 495. Amsterdam, Rijksprentenkabinet, inv.nr. 1901 A 4532. -Het huis te Oosterwijk, gezien vanuit het noordoosten. Tekening door C. Pronk ca. 1720. Collectie G.A. Haarlem. In: Van Groningen 1989, 154. -De plattegrond van Oosterwijk ten tijde de kadastrale minuut van 1822, tekening van J. Jehee, 1988. In: Van Groningen 1989, 155.

Bronnen
-Mieris, F. van, 1753-1756, Groot Charterboek der graaven van Holland, van Zeeland en heeren van Vriesland, Leiden.

Literatuur
-Groningen, C.L. van, 1989, De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst, De Vijfheerlanden met Asperen, Heukelum en Spijk, 's-Gravenhage, 154-155.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Annemiek te Stroete
Beschrijving gemaakt: 12-11-2002