Object
Huis, Hoge, te Gorichem / Keizerlijke burcht

Locatie
Adres: Dalemse dijk/Kasteelplaats
Gorinchem
Gemeente Gorinchem
Provincie Zuid-Holland

Het kasteel was gelegen in het Wijdschild aan de oostelijke zijde van het stadje Gorinchem. Het lag ter hoogte van de tegenwoordige kasteelplaats waar de Dalemse dijk de oostelijke vestingwerken nadert.

Typologie

Rekeningen in het archief van de Graven van Holland melden dat het kasteel bestond uit een binnenhof met het 'Hoge Huis' van drie bouwlagen met een zaal, drie kamers en mogelijk ook de kapel. Het was een voor die tijd groot en sterk kasteel, maar welke vorm het kasteel had is niet uit de bronnen af te leiden. De fundamenten op het kaartje van de opgravingresultaten lijken te wijzen op een rechthoekig kasteel.

Etymologie
De middeleeuwse benaming voor dit object was de 'Hoge Huis', waarschijnlijk vanwege de grootte en hoogte van het kasteel. De benaming 'Keizerlijke Burcht' wordt gezien als een blijk van pretentie van de heren van Arkel, zij lieten zo blijken geen andere heer boven zich te erkennen dan de keizer. Het is nog niet bekend wanneer deze naam voor het eerst gebruikt wordt. Wellicht is dit een 17e-eeuwse fantasienaam.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 26-10-2002

Het vroegere kasteelterrein is nu onderdeel van een plas-dras gebied.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er is niets meer te zien van het middeleeuwse kasteel.

Afmetingen
De grootte van het totale kasteelterrein wordt door Waale geschat op circa 70 x 80 meter. Het archeologisch onderzoek leverde een hoofdburcht op van circa 36 x 36 meter, maar dit is misschien maar een gedeelte van het complex, want de noordzijde stuit op een dijk en daar werd niet gegraven.

Oudste vermelding
Datum: 1290
Bron: Kruisheer, Oorkondenboek IV p. 810, nr. 2490.

"borch te Gorichem"

In 1290 draagt Jan II van Arkel zijn 'borch te Gorinchem' op aan graaf Floris V om het kasteel wederom in leen te ontvangen.

Bezitsgeschiedenis
Nadat de overdracht van Gorinchem aan de heren van Arkel plaats had gevonden, bouwden deze tussen 1267 en 1290 het kasteel. In 1290 draagt Jan II van Arkel zijn 'borch te Gorinchem' op aan graaf Floris V om het kasteel wederom in leen te ontvangen. In 1355 komt Otto van Arkel aan het bewind en hij zorgt voor een bloeiperiode van de stad en het kasteel. In de Arkelse oorlog veroverde graaf Willem VI het kasteel op de Arkels en hij liet het in 1412 slechten.

Historische betekenis
Het kasteel was de hoofdzetel van de heren van Arkel.

Bouwgeschiedenis
Het kasteel werd gebouwd tussen 1267 en 1290 door de heren van Arkel. Het kasteel diende ter vervanging van de eerdere burcht van Arkel en mogelijk is het materiaal van dit eerdere kasteel gebruikt voor de bouw van dit nieuwe kasteel. Tijdens de Arkelse oorlog kwam Gorinchem in handen van de Hollandse graaf en die liet het in 1412 met de grond gelijk maken. In 1815 werden bij het graven van een gracht de fundamenten van het kasteel gevonden en in tekening gebracht. In 1967 werden fundamenten met steenformaat 28/29 x 14 x 6/7 cm gevonden en in 1970 vergelijkbaar muurwerk. Het werd gedateerd in de tweede helft van de dertiende eeuw. Er is ook metselwerk gevonden uit de veertiende eeuw.

Afbeeldingen
Een kaart van de gevonden fundamenten en muurresten van de Keizerlijke Burcht (Floore 1998) (zie ook http://www.archeologiegorinchem.nl/index.php/projectenoverzicht/burcht-van-de-arkels geraadpleegd 30-10-2014).

Bronnen
- Kruisheer, J.G., 1997, Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, deel IV, 1278-1291, Assen, p. 810. - Tekening van de opgraving uit 1815, Streekarchief Gorichem, kaartnr. 5007.

Literatuur
- Aa, A.J. van der, 1839, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Gorinchem. - Floore, P., 1998, 'Het kasteel van de heren van Arkel', Oud-Gorcum Varia, jaargang 15, nummer 41. - Floore, P., 1997, 'Gorinchem, het kasteel van de heren van Arkel', Grondig bekeken 12(1997) nr. 4, 25-30. - Gogh, H.A. van, 1908, Van Arkels oude veste, Gorinchem. - Groningen, C.L. van, 1992, De Nederlandse monumenten van geschiedenis en kunst, De Alblasserwaard, Zwolle. - Koorevaar, T., en C. Lugtenburg, 1996, Gorinchem, Dalemse Dijk, Grondig bekeken 11(1996) nr. 4, 6-8. - Labouchere, G.C., 1931, De voormalige kasteelen te Gorinchem, Oudheidkundig Jaarboek NOB, elfde jaargang, Utrecht. - Stamkot, B., 1982, Geschiedenis van de stad Gorichem, Groningen. - Voorhoefe, J.N., 1961, Gorinchem parel aan de rivier, Den Haag. - Waale, M.J., 1990, De Arkelse oorlog, 1401-1412. Een politieke, krijgskundige en economische analyse, Hilversum, 179-184. - Waale, M.J., 1990, Het kasteel in het Wijdschild bij Gorinchem, Oud-Gorcum Varia 6(1990) nr. 3 [nr. 19], 137-148.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Gorichem, Binnenstad e.o., vastgesteld 25-01-2013 (ruimtelijkeplannen.nl, geraadpleegd 30-10-2014) )
Bestemming:  (Groen)
Bestemming:  (Waarde: Archeologie AMK)

Auteur en datum
Auteur: Annemiek te Stroete, M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 18-11-2002, 30-10-2014

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
1996, archeologisch onderzoek door P. Floore, stadsarcheoloog van Gorichem.

Geomorfologische codering
B - Bebouwing

Bodemkundige codering
|h BEBOUW-- Bebouwing