Object
Megen

Locatie
Adres: Clarastraat 2, 5366 AK
Megen
Gemeente Oss
Provincie Noord-Brabant

Het voormalige kasteelterrein ligt op het omgrachte terrein waar zich het huidige klooster St. Josephsberg bevindt. Dit klooster is gelegen aan de rand van Megen, aan de noordwestkant van het dorp.

Typologie

Over kasteel Megen zijn weinig bronnen beschikbaar en daardoor weten we ook weinig over de typologie van dit object [Marloes].

Etymologie
Genoemd naar het dorp Megen [Van der Wielen].

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 07-03-2003

Het kloostercomplex staat in het midden op een vrij groot, rechthoekig omgracht terrein. Het klooster is bereikbaar via een bakstenen poort en een brug, waarna men op een kleine binnenplaats uitkomt. Het gebouw is uit diverse gebouwen opgebouwd; allereerst een blokvormig woonhuis met een leien schilddak, twee bouwlagen op een souterrain. Daarachter een langgerekte, rechthoekige vleugel; wederom onder een leien schilddak. Links hiervan staat haaks op de vleugel de kapel, met een klokkentorentje op het dak [Van der Wielen]

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het voormalige kasteelterrein ligt aan de rand van een gebied van hoge archeologische waarde. Tegenwoordig ligt het voormalige voorburchtterrein in de tuin van het Sint Josephsberg klooster. Hier zijn in 1999 kasteelresten blootgelegd. Bij de bouw van de drie eenvoudige vleugels rondom de kloosterhof is waarschijnlijk gebruik gemaakt van bestaande kelders en muurwerk van het kasteel (Olde Meierink 1997, 251).

Oudste vermelding
Datum: 1137
Bron: Hofdijk, Kasteelen van Nederland

"Citaat is niet voorhanden."

[Van der Wielen]

Bezitsgeschiedenis
Andreas van Cuijk, bisschop van Utrecht, gaf in 1137, met toestemming van keizer Koenraad III, aan Otto de Roover een stuk land, 'de Peel' genaamd, in leen, die aan de oever van de Maas een sterkte deed bouwen, die hij Meghen noemde. Diens opvolgers noemden zich daarna Van Megen. Eind dertiende eeuw vinden we Jan I als heer van Megen. Jan V, was de laatste Van Megen. Hij breidde de inmiddels ontstane stad uit en vernieuwde het kasteel. Vanaf 1420 is Hendrik Dicbier eigenaar van het goed. De familie Dicbier blijft aan tot 1469. Jan Dickbier verkoopt dan het kasteel aan Guy de Brimeu. De familie de Brimeu blijft aan tot 1605. Markant figuur uit deze familie was Charles (1548-1572). In 1610 vinden we Frans Hendrik van Croy als heer van Megen, die echter niet meer op het kasteel kon wonen daar het jaren daarvoor afgebrand was. Verdere heren van Megen waren de families Vehlen, Neuburg en Schall von Bell [Van der Wielen].

Historische betekenis
Het huis was het stamhuis van de heren van Megen [Van der Wielen].

Bouwgeschiedenis
Hoe het kasteel er oorspronkelijk precies heeft uitgezien, is niet bekend. Wel wordt in MCMXLVI vermeld dat het grafelijke kasteel in 1581 door brand werd verwoest. In datzelfde jaar werd Megen twee keer door Staatsche troepen uit Grave en Nijmegen overvallen en nogmaals verwoest en verbrand. De muurresten die hierna nog overeind stonden zouden vervolgens zijn afgebroken en grondig zijn gesloopt. Het kasteel werd vervolgens niet meer hersteld. De met grachten omringde puinresten werden in 1719 aan de Zusters Clarissen verkocht en op de plek van de voormalige bijgebouwen werd een klooster gebouwd. De plaatse van het kasteel werd volledig ontruimd en als tuin in gebruik genomen (Verbeek en Heijer, MCMXLVI, 12-16). Bij de bouw van de drie eenvoudige vleugels rondom de kloosterhof is waarschijnlijk gebruik gemaakt van bestaande kelders en muurwerk van het kasteel (Olde Meierink 1997, 251)[Marloes].

Afbeeldingen
- Plattegrond, 16e eeuw, Megen, door Jacob van Deventer (http://www.thuisinbrabant.nl/geschiedenis/vlekken-en-steden/brabantse-steden-tot-1500/megen, geraadpleegd op 08-09-2011).- In archief RACM Zeist; Valentijn Klotz, 1680: Afbeelding gemaakt door Valentijn Klotz van het geruïneerde kasteel Megen. Op de voorgrond is een kasteeltoren te zien die is gebouwd op een, aan de buitenkant met stenen versterkte, verhoging. Op de achtergrond ligt het dorp. Gezien de datum moet hier de situatie na de verwoestingen van het kasteel worden getoond. [Marloes]- Lithografie, 19e eeuw, Chateau de Megen, door Schoonjans (van Boven 1982, 74).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Gemeente Megen, Noord Brabant. Sectie A, blad 3, nr. 497-504 (http://watwaswaar.nl/#Zs-P2-7-ed-1v-1-3bRg-1gHI---3p2, geraadpleegd op 08-09-2011).- Google Earth foto, 2011, locatie terrein Megen (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Ulijn, G., MCMLXXI, Megen in oude ansichten, Zaltbommel. [Marloes]- Verbeek, B., M. Heijer, MCMXLVI, Drie eeuwen klooster en gymnasium van Megen, Amsterdam, 9-19. [Marloes]- Kolman, C., B. Olde Meierink, R. Stenvert, 1997, Monumenten in Nederland Noord-Brabant, Zeist/Zwolle, 251.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. ‘Van Burcht tot Landhuis’, ’s-Hertogenbosch, 74, 156.

Documentatie
N.v.t.

Bescherming gebouw
Status:  (Huidige bebouwing)

Monumentnummer: 28513
 ODB Beschrijving (monumentenregister.cultureelerfgoed.nl): 'Klooster St Josephsberg, van de Zusters Clarissen. Groep van eenvoudige gebouwen om een pandhof; de oudste gedeelten uit 1721 op de plaats van de voorgebouwen van het in 1581 verwoeste kasteel, waarvan muurwerk en keldergewelven benut werden, terwijl ook de omgrachting grotendeels is blijven bestaan. In de kloostertuin een eenvoudig bakstenen gebouw met topgevels en pannen-zadeldak, waar tussen 1766 en 1897 de hostie-bakkerij gevestigd was. Klokkenstoel met klok van Petit en Fritsen, 1897, diam. 51 cm'.

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen / Marloes Vrancken
Beschrijving gemaakt: 07-04-2003 / 30-06-2008

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
B, Bebouwing

Bodemkundige codering
|h Bebouwing