Werkendam
BASISREGISTRATIE [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Werkendam
Werkendam
Locatie
Adres: De Burcht , ong.
Werkendam
Gemeente Werkendam
Provincie Noord-Brabant
De burcht lag in het centrum van Werkendam, ten noorden van de straat De Burcht, ten oosten van het Molenplein.
Adres: De Burcht , ong.
Werkendam
Gemeente Werkendam
Provincie Noord-Brabant
De burcht lag in het centrum van Werkendam, ten noorden van de straat De Burcht, ten oosten van het Molenplein.
Typologie
Oude prenten vertonen verschillende torenvormige bouwsels met aanbouwen temidden van een brede gracht.
Oude prenten vertonen verschillende torenvormige bouwsels met aanbouwen temidden van een brede gracht.
Etymologie
Het huis is genoemd naar de plaats waarbij het gebouwd werd.
Het huis is genoemd naar de plaats waarbij het gebouwd werd.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 27-06-2003
Van het huis is niets meer over. Op de plaats waar vroeger de burcht stond, staan nu nieuwbouwwoningen.
Laatst bijgewerkt: 27-06-2003
Van het huis is niets meer over. Op de plaats waar vroeger de burcht stond, staan nu nieuwbouwwoningen.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Bovengronds is er niets meer te zien van de Burcht. Het terrein is gedeeltelijk overbouwd. Waar het mogelijk was, zijn er in 2006 proefsleuven gegraven. Er bevinden zich nog muurresten ondergronds. Het terrein is niet beschermd, maar staat wel op de AMK.
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Bovengronds is er niets meer te zien van de Burcht. Het terrein is gedeeltelijk overbouwd. Waar het mogelijk was, zijn er in 2006 proefsleuven gegraven. Er bevinden zich nog muurresten ondergronds. Het terrein is niet beschermd, maar staat wel op de AMK.
Afmetingen
Oudste vermelding
Datum: 1381
Bron: Artikel uit Werkendam ontdekt Verleden.
"'waarop zijn gezate staat.' '...alles te Werkendam'."
'op 11 november 1381 wordt Herberen van Riede beleend met de tienden, het gerecht, de bedrach, vierentwintig morgen land, waarop zijn gezate staat, de middelwaard met de visserij tussen de haven van Werkendam en Houweningen, de molen, alles te Werkendam en vijftien oude schilden uit een visserij bij Scagghenesse'.
Datum: 1381
Bron: Artikel uit Werkendam ontdekt Verleden.
"'waarop zijn gezate staat.' '...alles te Werkendam'."
'op 11 november 1381 wordt Herberen van Riede beleend met de tienden, het gerecht, de bedrach, vierentwintig morgen land, waarop zijn gezate staat, de middelwaard met de visserij tussen de haven van Werkendam en Houweningen, de molen, alles te Werkendam en vijftien oude schilden uit een visserij bij Scagghenesse'.
Bezitsgeschiedenis
Het eerst bekende geslacht dat de burcht bewoonde was het geslacht Van Riede, waarvan ene Herberen de oudst bekende is. In 1451 werden zij opgevolgd door het geslacht Van der Duyn, waarvan drie opeenvolgende generaties met de heerlijkheid werkendam waren beleend. Cornelis van der Duyn werd in 1484 heer van Werkendam, hij nam zelf het schoutsambt op zich. De Van der Duyns werden opgevolgd door ridder Peter van Chanu of Van Schauw, zoals de naam ook wel werd geschreven. Na diens dood in 1570 werd hij opgevolgd door zijn dochter Anna, die getrouwd was met ridder Laurens van Bronckhorst. Dochter Ida wordt de volgende in lijn; zij was tweemaal getrouwd, de eerste keer met Otto van Arkel, en de tweede keer met Hendrik van Eck. De Van Ecks lieten de burcht restaureren, vergroten en rond 1616 hebben ze het dorp laten bestraten, wat er echter voor zorgde dat zij diep in de schulden zaten. Door geldgebrek werden zij gedwongen het schoutsambt te verhuren, evenals het secretarisambt en zelfs de oude burcht zelf. Er is zelfs geprobeerd de heerlijkheid te verkopen, maar dat is niet gelukt. Op 11 december 1628 werden François Mariotti en zijn vrouw Johanna van Eck met de heerlijkheid beleend, en twee jaar later op 17 maart 1630 de weduwe Johanna van Eck en haar nicht Margritta de Preys. Zij verkochten in 1631 de heerlijkheid aan Willem Snellen uit Breda. Diens zoon Christiaan volgde in 1637 zijn vader op. Hij was waarschijnlijk de heer van Werkendam de op de burcht woonde. De laatste bewoner was Adriaan van Helden Jr., die in 1822 overleed kan nauwelijks bewoner genoemd worden, daar hij zelden te Werkendam verbleef.
Het eerst bekende geslacht dat de burcht bewoonde was het geslacht Van Riede, waarvan ene Herberen de oudst bekende is. In 1451 werden zij opgevolgd door het geslacht Van der Duyn, waarvan drie opeenvolgende generaties met de heerlijkheid werkendam waren beleend. Cornelis van der Duyn werd in 1484 heer van Werkendam, hij nam zelf het schoutsambt op zich. De Van der Duyns werden opgevolgd door ridder Peter van Chanu of Van Schauw, zoals de naam ook wel werd geschreven. Na diens dood in 1570 werd hij opgevolgd door zijn dochter Anna, die getrouwd was met ridder Laurens van Bronckhorst. Dochter Ida wordt de volgende in lijn; zij was tweemaal getrouwd, de eerste keer met Otto van Arkel, en de tweede keer met Hendrik van Eck. De Van Ecks lieten de burcht restaureren, vergroten en rond 1616 hebben ze het dorp laten bestraten, wat er echter voor zorgde dat zij diep in de schulden zaten. Door geldgebrek werden zij gedwongen het schoutsambt te verhuren, evenals het secretarisambt en zelfs de oude burcht zelf. Er is zelfs geprobeerd de heerlijkheid te verkopen, maar dat is niet gelukt. Op 11 december 1628 werden François Mariotti en zijn vrouw Johanna van Eck met de heerlijkheid beleend, en twee jaar later op 17 maart 1630 de weduwe Johanna van Eck en haar nicht Margritta de Preys. Zij verkochten in 1631 de heerlijkheid aan Willem Snellen uit Breda. Diens zoon Christiaan volgde in 1637 zijn vader op. Hij was waarschijnlijk de heer van Werkendam de op de burcht woonde. De laatste bewoner was Adriaan van Helden Jr., die in 1822 overleed kan nauwelijks bewoner genoemd worden, daar hij zelden te Werkendam verbleef.
Historische betekenis
De burcht was het belangrijkste gebouw uit de omtrek, dat ruim vijf eeuwen dienst heeft gedaan.
De burcht was het belangrijkste gebouw uit de omtrek, dat ruim vijf eeuwen dienst heeft gedaan.
Bouwgeschiedenis
In 1381 zou de burcht al hebben bestaan. In 1401 zou het huis in brand gestoken zijn en 'ten gront gesmeten'. Er is echter in 1402 nog steeds sprake van 24 morgen land met huis en boomgaard en tijns bij het huis behorend. De verwoesting zal dus wel meegevallen zijn. Het huis zal tijdens de Arkelse oorlogen ongetwijfeld beschadigd zijn geweest, doch niet verwoest. Ook de St. Elizabethsvloed heeft geen fatale invloeden gehad. In het begin van de zeventiende eeuw werd het huis gerestaureerd en uitgebreid. Op 5 november 1822 wordt het huis ter afbraak verkocht. Het laatste overblijfsel, de grote poort wordt in 1841 door het water ondermijnd en tenslotte afgebroken.
In 1381 zou de burcht al hebben bestaan. In 1401 zou het huis in brand gestoken zijn en 'ten gront gesmeten'. Er is echter in 1402 nog steeds sprake van 24 morgen land met huis en boomgaard en tijns bij het huis behorend. De verwoesting zal dus wel meegevallen zijn. Het huis zal tijdens de Arkelse oorlogen ongetwijfeld beschadigd zijn geweest, doch niet verwoest. Ook de St. Elizabethsvloed heeft geen fatale invloeden gehad. In het begin van de zeventiende eeuw werd het huis gerestaureerd en uitgebreid. Op 5 november 1822 wordt het huis ter afbraak verkocht. Het laatste overblijfsel, de grote poort wordt in 1841 door het water ondermijnd en tenslotte afgebroken.
Afbeeldingen
- Het Huis te Werkendam, tekening, onbekend, Tilburg, KUB W 48.1 / 820.11 (1)- Het Dorp Werkendam in Zuyt-Hollant aan den Merwestroom tusschen Dordrecht en Gorkum, nevens zyn out adelyk huys. Zynde in den Arkelsche Oorlogen afgebrant, doch naderhant door den Heer van Ek weder opgetimmert, ets, A. Rademaker, Tilburg, KUB W 48.1 / 010 (2)- Werkendam, pentekening, 1750, A. Schoenmaker, Tilburg, KUB W 48.1 / 010 (3)- Kadastrale minuut, 1811-1832, Gemeente Werkendam, Noord Brabant. Sectie A, blad 1, nr. 270-271 (http://watwaswaar.nl/#TQ-Ou-8-ed-1v-1-2woy-1fOK---2qX, geraadpleegd op 27-07-2010).- Sporenkaart met reconstructie gracht op de huidige plattegrond, 2006, BAAC (BAAC rapport 05.363, p. 6).- Google Earth foto, 2010, locatie terrein Burcht van Werkendam (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).
- Het Huis te Werkendam, tekening, onbekend, Tilburg, KUB W 48.1 / 820.11 (1)- Het Dorp Werkendam in Zuyt-Hollant aan den Merwestroom tusschen Dordrecht en Gorkum, nevens zyn out adelyk huys. Zynde in den Arkelsche Oorlogen afgebrant, doch naderhant door den Heer van Ek weder opgetimmert, ets, A. Rademaker, Tilburg, KUB W 48.1 / 010 (2)- Werkendam, pentekening, 1750, A. Schoenmaker, Tilburg, KUB W 48.1 / 010 (3)- Kadastrale minuut, 1811-1832, Gemeente Werkendam, Noord Brabant. Sectie A, blad 1, nr. 270-271 (http://watwaswaar.nl/#TQ-Ou-8-ed-1v-1-2woy-1fOK---2qX, geraadpleegd op 27-07-2010).- Sporenkaart met reconstructie gracht op de huidige plattegrond, 2006, BAAC (BAAC rapport 05.363, p. 6).- Google Earth foto, 2010, locatie terrein Burcht van Werkendam (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).
Bronnen
N.v.t.
N.v.t.
Literatuur
- Aa, A.J. van der, 1849, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, deel 12, Gorinchem, 272.- Aa, A.J. van der, 1840, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, deel 2, Gorinchem, 834.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. ‘Van Burcht tot Landhuis’, ’s-Hertogenbosch, 160.- Hendriks, J.P.C.A., Archeologie en Bewoningsgeschiedenis van het Land van Heusden en Altena, 70.- Hijma, M.P., 2005, Gemeente Werkendam Diverse locaties, inventariserend archeologisch onderzoek Karterende fase, BAAC-rapport 05.015, 's-Hertogenbosch. (Gegevens nog niet in de volledige registratie formulier verwerkt)- Mark, P. van der, J.M.J. Willems en L. Smit, 2006, Werkendam De Burcht, Inventariserend veldonderzoek, BAAC-rapport 05.363, 's-Hertogenbosch. (Gegevens nog niet in de volledige registratie formulier verwerkt)- Sasse van Ysselt, A.F.O. van, 1918, 'Beschrijving van de kasteelen staande of gestaan hebbende in het Hollandsch deel van Noordbrabant', in: Bijdragen van het provinciaal genootschep van kunsten en wetenschappen in Noordbrabant, 25-26. - Visser, A., 1978, Werkendam ontdekt Verleden, Leiden, 9-18, 34-35.
- Aa, A.J. van der, 1849, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, deel 12, Gorinchem, 272.- Aa, A.J. van der, 1840, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, deel 2, Gorinchem, 834.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. ‘Van Burcht tot Landhuis’, ’s-Hertogenbosch, 160.- Hendriks, J.P.C.A., Archeologie en Bewoningsgeschiedenis van het Land van Heusden en Altena, 70.- Hijma, M.P., 2005, Gemeente Werkendam Diverse locaties, inventariserend archeologisch onderzoek Karterende fase, BAAC-rapport 05.015, 's-Hertogenbosch. (Gegevens nog niet in de volledige registratie formulier verwerkt)- Mark, P. van der, J.M.J. Willems en L. Smit, 2006, Werkendam De Burcht, Inventariserend veldonderzoek, BAAC-rapport 05.363, 's-Hertogenbosch. (Gegevens nog niet in de volledige registratie formulier verwerkt)- Sasse van Ysselt, A.F.O. van, 1918, 'Beschrijving van de kasteelen staande of gestaan hebbende in het Hollandsch deel van Noordbrabant', in: Bijdragen van het provinciaal genootschep van kunsten en wetenschappen in Noordbrabant, 25-26. - Visser, A., 1978, Werkendam ontdekt Verleden, Leiden, 9-18, 34-35.
Documentatie
Diverse krantenartikelen rondom het archeologische onderzoek van 2005-2006, bron: www.archeonet.nl (Documentatiecentrum NKS, map 'Werkendam').
Diverse krantenartikelen rondom het archeologische onderzoek van 2005-2006, bron: www.archeonet.nl (Documentatiecentrum NKS, map 'Werkendam').
Bescherming gebouw
Status:
Status:
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:
Bestemmingsplan: N
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen / M. Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 27-06-2003
Auteur: P.J. van der Wielen / M. Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 27-06-2003
Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Overig onderzoek
- 2005 BAAC (inventariserend) - 2006 BAAC (proefsleuven)
- 2005 BAAC (inventariserend) - 2006 BAAC (proefsleuven)
Geomorfologische codering
B, bebouwing
B, bebouwing
Bodemkundige codering
|h, bebouwing.
|h, bebouwing.
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.