Object
Hondsdonk, Huize

Locatie
Adres: Hondsdonkseweg
Ulvenhout
Gemeente Breda
Provincie Noord-Brabant

Aan het einde van een lange zijstraat van de weg van Couwelaar naar Rakens, in het buitengebied van Ulvenhout ligt midden in de bossen het landgoed Hondsdonk. [NB! Jurriaan heeft ook een basisregistratie gemaakt, maar erblijkt uit beide formulieren niet genoeg om vast te kunnen stellen dat het hier om een kasteel gaat. Mijn voorstel is om dit object op de “grijze lijst” te zetten en als zodoende af te voeren uit het lexicon. (M. Verhoeckx, 23-02-2011).

Typologie

Hoe het oorspronkelijke huis eruit heeft gezien is niet bekend. Het huis vond zijn oorsprong in een hoeve.

Etymologie
'Hon(d)s' is wild, ruw; 'donk' is een zandige verhoging in een drassig gebied.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 25-06-2003

Het huidige huis bestaat uit een hoofdgebouw met een naar achter gerichte zijvleugel. Het heeft twee bouwlagen onder een schilddak met een dakruiter. De voorgevel heeft vijf traveeën, waarvan de middelste als erker uitgebouwd is. De voordeur heeft een portiek met daarboven een balkon. De oprijlaan loopt vanaf de zijkant voor het huis langs.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Van het oorspronkelijke huis is niets meer over. Rond 1624 werd het huis door brand geteisterd. De oorspronkelijke hoeve was gelegen nabij een heiveld 'achter de Koeyweye', waarin zich leemputten bevonden. Diens opvolgers zijn op een andere plaats gebouwd.

Oudste vermelding
Datum: 1364
Bron: Erfschapverdeling van 5 oktober 1364

"'die Honsdonc'."

In 1393 verkoopt Peter van Gageldonk een cijns van tien oude groten, die veronderpand waren op 'enen stuc korenlands dat men heyt die nuwe heyninghe, gheleghen op die Honsdonc neven Peter husinghe vors. daer hi nu ter tyt in wuent ende heyt Naaghelmansgoet' aan het klooster St. Catharinadal te Breda.

Bezitsgeschiedenis
In de eerste helft van de veertiende eeuw is de hoeve Honsdonc in het bezit van Claeus van Oekel. Deze had twee dochter waarvan de ene getrouwd was met Peter van Gageldonk, en de andere met Aernt Bloc. In 1364 wordt de nalatenschap van Claeus van Oekel verdeeld, waarbij de Hondsdonk bij Peter van Gageldonk terecht komt. In het midden van de vijftiende eeuw is het goed in bezit van Willem Bodt, die voor 1470 overleed. Diens dochter trouwde met ene Van Lyer. Van 1499 tot 1531 behoorde de hoeve toe aan Jan van Lier. Op 30 mei 1657 draagt jonkheer Philibert van Borselen, mede namens zijn broers en zuster, het hun toebehorende tweederde deel over aan jonker Cornelis van Blyenburch, die samen met zijn broer François al het andere eenderde deel in bezit had. In 1678 wordt het huis verkocht aan een van de schuldeisers van de inmiddels overleden jonker Cornelis. De nieuwe eigenaar wordt Cornelis van Erffrenten, welke reeds een half jaar na dato overleed. Dochter Catharina, getrouwd met Dirk Moock erfde de Hondsdonk. De weduwe Moock laat het huis in 1702 na aan hun kleinkinderen, daar hun dochter tegen de wil van haar ouders getrouwd was met Huybert van der Moer. In 1777 wordt het huis door de erven verkocht aan Lucas Willem Philip, baron van der Borch, adjudant-generaal van Willem V. In 1820 overleed de generaal op 82-jarige leeftijd, en liet alles na aan zijn neef Allard P.R.C., baron van der Borch van Verwolde. Diens zoon erft in 1836 het huis, dat dan verhuurd is aan Otto Jan Herbert, graaf van Limburg Stirum. In 1842 loopt het huurcontract af, en Willem van der Borch besluit zelf op de Hondsdonk gaan te wonen. Via vererving komt het landgoed aan de gebroeders Prisse, waarvan Willem Ludovicus Franciscus uiteindelijk in 1919 het gehele landgoed verwerft. In 1951 erft zijn zoon F.B.E., baron Prisse het goed.

Historische betekenis
Hondsdonk is een van de voorname buitenhuizen in de omgeving van Breda.

Bouwgeschiedenis
Het huis begon zijn loopbaan waarschijnlijk in de eerste helft van de veertiende eeuw. Het handelt hier nog om een hoeve. Deze hoeve brandt rond 1625 af, en werd niet meer op dezelfde plaats opgebouwd. In 1657 bestaat het goed uit 'eene hoeve, huysinge, schuere, koyen, hoff, boomgaert, landen, weyden, torffvelden, bosschen ende erven daeran gehoorende'. Het gaat hier om vrij nieuwe gebouwen. Vlak na 1702 werden er enkele kamers bij de boerderij aangebouwd. In 1795 werd er tegen de hoeve aan landhuis aangebouwd, het huis dat we nu nog kennen. Ook werd er ten zuiden van het huis een boerderijtje gebouwd en dicht bij het ven dat nu de vijver voor het huis is, werd een klein herenhuis gebouwd, genaamd het 'Huis aan het Meer'. Rond 1820 werd het boerderijtje weer afgebroken, en in 1834 ook het Huis aan het Meer.

Afbeeldingen
-Het Huis Hondsdonk, schilderij, 1830, J.A. Knip, Doorn, Collectie Baronesse Prisse-Schimmel van der Oye-Het Huis Hondsdonk, tekening, 1833, J. Wieck, Ulvenhout, Collectie F.B.E., baron Prisse

Literatuur
-Brekelmans, F.A./Baron Prisse, F.B.E., De Buitenplaats Hondsdonk te Ulvenhout en haar eigenaren, 1986, Jaarboek Geschied- en Oudheidkundige Kring "De Oranjeboom"

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen
Beschrijving gemaakt: 25-06-2003