Object
Haps, Huys te / Hapsche Loo

Locatie
Adres: nabij Burgemeester Moorenstraat
Haps
Gemeente Cuijk
Provincie Noord-Brabant

Vermoedelijk lag het Huis te Haps ten oosten van de Burgemeester Moorenstraat. ----------------------------------------------------------------- Dat is de locatie waarop de Kadastrale minuut nog een (mogelijk) overblijfsel te zien is van wat ooit een grachtencomplex was. Het AMK terrein aldaar is een archeologisch Rijksmonument, maar de toponiem die er aan hangt is 'kasteel Gravenhof'. Van dit kasteel is geen literatuur en van kasteel Haps is geen locatie 'bekend'. Op sommige kaarten wordt deze omgeving ook wel aangeduidt met 'Loo', omdat nabij de waterpartij een bos te vinden was. -De gegevens omtrent 'Gravenhof': verwarrend, maar geen kasteel. Het beschermde AMK terrein dat nu bekend staat onder de toponiem Gravenhof moet de locatie zijn waar het kasteel van Haps heeft gestaan (Hapsche Loo). Gravenhof (de naam) is waarschijnlijk een van de hoven die bij de Uitheemsche leenen hoorde van Gelderland nabij Haps (2 hoven en een huis). Mogelijk de locatie op de kadastrale minuut waar de Herberg toen stond (nabij nr 355), want dat is het gebied dat in de huidige atlas wordt aangeduid als 'gravenhof'. Wel heel gek dat bij dat hele AMK terrein de sugesstie niet wordt gedaan dat het Huys Haps kan zijn. Maar van dat kasteel wordt dan weer geen locatie gegeven in de literatuur/bronnen.- De laatst bekende bezitter van de grond van het kasteel staat in Van der Aa (Van der Aa dl. 5, 127): Meneer F. van Landschot, uit 's Hertogenbosch. Volgens de kadastrale minuut (ongeveer 10/20 jaar vóór Van der Aa) is de begrachte grond in het bezit van Wouter Heeren, een koopman uit 's Hertogenbosch. Mogelijk heeft Heeren het verkocht aan Van Landschot. Hoe kan het dat het niet bekend is waar het Huys van Haps heeft gestaan? De laatste gevonden vermelding van het huis is te vinden in de regestenlijst van Archief Huis Bergh: nr. 2733 spreekt in 1554 dat de graaf van Berghe opnieuw beleend wordt met huys en heerlijkheid Haeps. Mogelijk was er toen al geen sprake meer van een bewoonbaar huis, want de voorlaatste vermelding van het huis komt uit 1523 (nr. 2034 uit de Regestenlijst) waar wordt gesproken over de verwoesting van Huys Haps. Waarschijnlijk is dat ook de reden dat het Huys Haps niet wordt genoemd in de 18e eeuwse beschrijving van het dorp Haps in de Tegenwoordige Staat.

Typologie

De typologie van het middeleeuwse huis is onbekend.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er is geen middeleeuwse bebouwing meer zichtbaar. Het terrein is vlak (of wordt binnenkort door nieuwbouw overbouwt, huidige toestand niet bekend). Er bevinden zich nog wel wat baksteenpuinresten in de grond, maar meer is eerder bij kleinschalig booronderzoek niet aangetroffen. Voorheen waren ook nog de sporen van de gracht waarneembaar in het landschap, maar niet langer. Het AMK terrein is een archeologisch Rijksmonument, maar onder een andere toponiem, namelijk 'Kasteel Gravenhof'. Een gedeelte van het terrein is verstoord toen er in 2005 riolering werd aangelegd in het zuidelijke gedeelte van het terrein, zonder voorafgaand archeologisch onderzoek.

Afmetingen
De afmetingen van het middeleeuwse huis zijn onbekend.

Oudste vermelding
Datum: 1407
Bron: J.J.S. Sloet en J.S. van Veen, 1912, Register op de Leenaktenboeken van het Vorstendom Gelre en Graafschap Zutphen. Leenen Buiten Gelderland, Arnhem, 170

"Huys, hofstat ende die gantze heerlicheyt van Haeps met allen tobehoren, nyet daerin uutgescheyden, als die heeren van Haeps van alts van den heeren van Cuyck gehalden hebben, geerft van Ymgart gravin van Megen op haren broder Johan van Brlar, anno 1407."

Eerste vermelding in het leenregister van Gelderland (Uitheemsche Leenen): 'Huys, hofstat ende die gantze heerlicheyt van Haeps met allen tobehoren, nyet daerin uutgescheyden, als die heeren van Haeps van alts van den heeren van Cuyck gehalden hebben, geerft van Ymgart gravin van Megen op haren broder Johan van Brlar, anno 1407'.

Bezitsgeschiedenis
Zie leenregister Gelderland 'Uitheemsche Leenen' en de Regestenlijst Oorkonden van Huis Bergh.

Afbeeldingen
- Kadastrale minuut, 1811-1832, Haps, Noord Brabant. Sectie B, blad 3, 316-321(http://watwaswaar.nl/#ci-Lo-7-ed-1v-1-3tuS-1TFI---28i, geraadpleegd op 14-11-2011).- Google Earth foto, 2011, locatie Huys Haps / Hapsche Loo (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
- Nijhoff, Is, An., 1938, gedenkwaardigheden uit de Geschiedenis van Gelderland, door onuitgegevene oorkonden, derde deel, Arnhem, 356, nr. 377.- Schilfgaarde, A.P. van, 1932, Het archief van het huis Bergh Index, Nijmegen, 91 (zie aldaar naar verwijzingen naar inleiding en regestenlijst van oorkonden).- Sloet , J.J.S. en J.S. van Veen, 1912, Register op de Leenaktenboeken van het Vorstendom Gelre en Graafschap Zutphen. Leenen Buiten Gelderland, Arnhem, 169-171.

Literatuur
- Aa., van der, A. J., 1839, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, Gorinchem, dl. 5, 127.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. ‘Van Burcht tot Landhuis’, ’s-Hertogenbosch, 151.- Essink, H.B.M., 1968, Een onderzoek naar absolute rechten van de Heren van Boxmeer, Haps en Halfsambeek, Grave, 44.- Kalkwiek, K.A., 1976, De Hertog en zijn Burchten, Zaltbommel, 170.

Documentatie
NKS documentatiemap 'Gravenhof en Hapsche Loo'.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 14-11-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
1981 - ROB, boringen (waarnemingsnummer 5173)1996 - ROB, Metingen

Overig onderzoek
2003 - Booronderzoek

Geomorfologische codering
2R10, Geul van vlechtend afwateringsstelsel

Bodemkundige codering
KRn1g-III, Poldervaaggronden; lichte zavel