Object
Dongen / Huis te Dieren

Locatie
Adres: De Leest, ong.
Dongen
Gemeente Dongen
Provincie Noord-Brabant

Het huis was gelegen aan de noord oever van de rivier de Donge. De rivier is reeds verdwenen en heeft plaatsgemaakt voor het Wilhelminakanaal (waar de kasteelplaats nu ten zuiden van ligt), maar de ronding van de rivier is ten zuiden van het kanaal nog duidelijk in het landschap zichtbaar. Bij de hoek van De Schacht en De Leest zijn de restanten van het kasteel in de jaren '70 voor het eerst aangetroffen. De hier gegeven coördinaten zijn gebaseerd op Archis waarnemingsnummer 14391. Het gebied staat nu bekend als bedrijventerrein De Tichelrijt.

Typologie

De vondsten bij de diverse opgravingen geven te weinig inzicht om het huis in een bepaalde categorie onder te brengen.

Etymologie
Het huis werd genoemd naar de plaats waarbij het huis gebouwd werd.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 15-05-2003

Van het kasteel is niets meer over dan wat funderingen en grachtrestanten onder het maaiveld. Deze resten zijn volledig overbouwd door bedrijventerrein De Tichelrijt.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

De fundamenten van het 14e-eeuwse huis, de bijgebouwen en de duiventoren liggen begraven onder het maaiveld. Het terrein komt niet voor op de AMK. Het is volledig overbouwd door bedrijventerrein De Tichelrijt.

Afmetingen
De opgegraven funderingen geven te weinig gegevens om een exacte afmeting vast te stellen.

Oudste vermelding
Datum: 1353
Bron: Testament van Willem van Duvenvoorde

"'dat gerecht, moere ende goede, die wi hebben tot Donghen'."

Bezitsgeschiedenis
Het huis werd gebouwd door Willem van Duvenvoorde, die het in 1350 verkocht aan zijn dochter Beatrijs en haar echtgenoot Roelof van Dalem. In 1556 vinden we Jacon Peeters als bewoner. Laurens Smit verkoopt in 1653 het huis aan Lowijse, baron de Molde, heer van Mansard. Deze bestemde het hoofdgebouw voor zichzelf, wat plannen voor herstel doet vermoeden, deze zijn echter nooit uitgevoerd.

Historische betekenis
Het huis diende als kern van de hoge heerlijkheid.

Bouwgeschiedenis
Het huis werd gebouwd na 1335, maar voor 1350. Na 1500 verliest het heerlijk huis te Dongen haar functie als zetel van het Dongens bestuur, gerechtshuis en belastingkantoor, en wordt meer als hoeve gebruikt. Het onderhoud van het huis wordt te kostbaar en het huis raakt in verval. Tussen 1556 en 1656 brandde het huis uit. Plannen voor restauratie lopen op niets uit en in 1744 is het huis volledig gesloopt; wat waarschijnlijk al voor 1656 gebeurde. De hoeve werd door de Fransen in 1672 platgebrand, maar naderhand weer opgebouwd; de duiventoren heeft tot 1744 bestaan.

Afbeeldingen
- Kaart, 1681, Gilze Schouwkaart, oudst bekende waar kasteel op afgebeeld staat. ARA Den Haag COllectie Hingman no.1647 (BUrm 1993, 12).- Gewassen pentekening, 1629, Het huis te dongen, anoniem (Van der Werf 1972, 27).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Gemeente Dongen, Noord Brabant. Sectie G, blad 1, 333 (http://watwaswaar.nl/#TQ-K8-6-ed-1v-1-2zBo-1Mau---2bj, geraadpleegd op 02-02-2011).- Reconstructietekening, 2005, situatie 14e eeuw, door R. Hamelinck (Koopmanschap 2005, 9).- Google Earth foto, 2011, locatie Dieren of Huis te Dongen (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).- Het Huis te Dieren, tekening, 1628?, J. Stellingwerf [door P. van der Wielen toegevoegd, niet tegengekomen, mogelijk zelfde als 1629].

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Bitter, P., 1993, Het Kasteel van Dongen. Opgraving in het Huis te Dieren in Dongen; verslag van het archeologsich onderzoek in 1988, Tilburg.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. ‘Van Burcht tot Landhuis’, ’s-Hertogenbosch, 146.- Burm, P., 1993, Het huis te DOngen. Geschiedenis en vondsten van het Heerlijk Huis, Dongen.- Goor, T.E. van, 1744, Beschrijving der stad en lande van Breda, 's-Gravenhage, 362-364.- Kalf, J., 1912, De monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Noord-Brabant. De monumenten in de voormalige baronie van Breda, Utrecht, 216.- Koopmanschap, H., 2005, In Dongen stond een huis. De Heerlijkheid Dongen in de Middeleeuwen, Tilburg.- Ruyter, M.J.L., De, 1969, Wetenswaardigheden van een Heerlijkheid, Dongen.- Werf, Y.P.W. van Der, 1972, Een kabinet van westbrabantse gezichten. bevattende de Baronie en het Markiezaat met inbegrip van de voormalig Hollandse plaatsen, Bussum, 27.

Documentatie
Diverse krantenartikelen betrekkende hebben op de opgravingen (NKS documentatiecentrum).

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen/Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 15-05-2003/02-02-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
1988

Overig onderzoek
- Heemkundekring Dongen/Werkgroep Huys te Dieren, 1976-1979. - Gemeente Tilburg, afd. Archeologie, 1983.- 1988, opgraving door Instituut voor toegepast Historisch onderzoek.- 2003, particulier bureauonderzoek.

Geomorfologische codering
2R2, Dalvormige laagte, zonder veen

Bodemkundige codering
pZg23g-III, Beekeerdgronden; lemig fijn zand