Bergeijk / Huis de Poort / ter Poorte

BASISREGISTRATIE [?]

Object
Bergeijk / Huis de Poort / ter Poorte

Locatie
Adres: Lijnt, ong.
Bergeijk
Gemeente Bergeijk
Provincie Noord-Brabant

Het huis lag ten oosten van de straat Lijnt tussen die straat en het riviertje de Keerschop. In de literatuur (Archis AMK nummer en KNOB bulletin) wordt hier foutief de toponiem 'Het Hof' aan gekoppeld, maar dat is een ander object wat nabij de kerk gelegen was en waarvan niet geheel zeker is of het daadwerkelijk ooit een kasteel is geweest.

Typologie

De enige afbeeldingen bekend van het huis zijn die van een ruïne. Hieruit valt nauwelijks op te maken tot welk type kasteel het huis behoorde.

Etymologie

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 27-6-2011

Het voormalige kasteelterrein is nu in gebruik als grasland.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er is boven het maaiveld niets meer zichtbaar van het kasteel, behalve een glooïng in het terrein: een lichte ophoging met een omlopende depressie. Het terrein is momenteel in gebruik als grasland. De in 1843 gedempte grachten zijn nog zichtbaar op de kadastrale minuut en in 1972 tevens door middel van een opgraving (ROB) teruggevonden. Ook werden daarbij stenen gevonden (22x10,5x5,25). De ruïne is eind 18e eeuw gesloopt. De Archis beschrijving van het AMK terrein bevat twee foutjes: het kasteel is in 1592 verwoest door de spanjaarden, niet 1492. En de toponiem 'Het Hof' is hier foutief aan gekoppeld (mogelijk is dat overgenomen uit het KNOB Bulletin).

Afmetingen

Oudste vermelding
Datum: 1491
Bron: Algemeen Nederl. Familieblad V. p. 276

"'huis Berch Eyck'"

In het Algemeen Nederlands Familieblad V staat dat Barthlomeus van Eyck genaamd Van Bruxelles (zoon van Jan Hubert van Eyck genaamd Van Bruxelles, die in 1491 leefde, en van Helena Bacx Johansdochter), heer van het 'huis Berch Eyk' was [vd Wielen].

Bezitsgeschiedenis
In 1491 zou ene Bartholomeus van Eyck eigenaar zijn van het huis Berch Eyck. Later werd het eigendom van de familie Bacx. De kinderen van Hubrecht Bacx verkochten het kasteel in de jaren 70 van de zestiende eeuw aan Johan van Esch, schout van Kempenland. Na diens overlijden in 1587 wordt Nicolaes de Pundere, schout van Steenbergen, als commandant aangesteld op het kasteel. De Pundere verlaat in 1590 het huis, waarna zijn plaats ingenomen wordt door Albert Dachverlies, schout van Kempenland. In 1592 wordt Bergeijk inclusief kasteel ingenomen door prins Maurits. In 1788 kwam het inmiddels vervallen huis in handen van Francis Ermen, die het grotendeels liet afbreken [vd Wielen].

Historische betekenis
Het huis was een van de belangrijkste sterktes in de Kempen [vd Wielen].

Bouwgeschiedenis
Het huis stamt waarschijnlijk uit de late middeleeuwen. Eind zestiende eeuw was het huis niet meer dan een ruïne. In 1587 wordt Laurentius van Brussel opgedragen het kasteel te herstellen en te fortificeren. Dit hield waarschijnlijk de aanleg van wallen en grachten in. In 1592 worden er pogingen gedaan om de fortificatie ongedaan te maken, wat dan uiteindelijk ook gebeurt door Mondragon. Het huis werd ongemoeid gelaten. In 1791 werd het bouwvallige huis nog als boerderij gebruikt. Kort daarop werd het afgebroken. Waarschijnlijk betrof het hier een deel van het poortgebouw of voorburcht, wat de naam Huis de Poort verklaart. In 1843 werden de grachten bijna geheel gedempt, en werden de fundamenten geheel uitgegraven [vd Wielen].

Afbeeldingen
- Gewassen pentekening, 18e eeuw, Ruïne van het huis te Bergeijk, anoniem (Hagen 1989, 90).- Gewassen pentekening, 18e eeuw, Ruïne van het huis te Bergeijk, anoniem, J. Stellingwerf? (Hagen 1989, 90).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Gemeente Bergeyk, Noord Brabant. Sectie B, blad 1, nr. 483(http://watwaswaar.nl/#XY-Cu-6-ed-1v-1-3PP6-t6G---2q4, geraadpleegd op 26-05-2011).- Google Earth foto, 2011, Locatie Bergeijk / Huis de Poort / Ter Poorte (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Beex, G., 1972, KNOB Bulletin, *143-*144.- Hagen, J.W., 1988 ''Bergeyck daer is een Huys van Outs t'Casteel genaempt': Kempische Contributies voor Krijgsvolk in Bergeijk, 1587-1592', Het Brabants Kasteel, jaargang 11, nr. 4, 63-91.- Panken, P.N. en A.F.O. van Sasse van Ysselt, 1900, Beschrijving van Bergeik, 1900, 's Hertogenbosch, 11, 205-227.- Vangheluwe, D., 1989, 'Bergeijk, een reactie', Het Brabants Kasteel, Jaargang 12, nr. 1, 17-12. - NN, 1740, Tegenwoordige staat der Vereenigde Nederlanden, Tweede deel, Staats Brabant, Amsterdam, 81.

Documentatie
N.v.t.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen / Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 22-07-2003 / 26-05-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
1972, opgraving ROB (KNOB Bulletin 1972, *143)

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
2M9, Vlakte van ten dele verspoelde dekzanden

Bodemkundige codering
zEZ21g-V, Hoge zwarte enkeerdgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand

Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.