Object
Seldensate

Locatie
Adres: Laan van Seldensate 4, 5258 VD
Middelrode
Gemeente St. Michielsgestel
Provincie Noord-Brabant

De Ruïne van Seldensate ligt ten westen van Middelrode tussen de Aa en de Zuid-Willems Vaart.

Typologie

In 1596 wordt Seldensate beschreven als een vierkant huis gelegen op een motte op een omgracht terrein [Van der Wielen].

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 13-04-2003

Gelegen binnen het park Seldensate resten de fundamenten en wat opgaand muurwerk van het laatste kasteel. Die fundamenten bereikt men via de oprijlaan en het gerestaureerde poortgebouw met duiventoren. Dit poortgebouw bestaat uit twee haakse vleugels van een bouwlaag, waarvan de eigenlijke poort voorzien is van een zadeldak. De kleinere vleugel heeft een trapgevel, maar geen dak. In de hoek gevormd door de twee vleugels is de duiventoren aangebouwd. Dit is een onregelmatige, zeskantige toren met leien spits [Van der Wielen].

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Van het kasteel zijn enkel de fundamenten overgebleven. Bij de restauratie tussen 1976 en 1980 zijn deze fundamenten opgemetseld en zijn de grachten van het kasteel opnieuw uitgegraven. De ruïne is een Rijksmonument, bestaande uit 5 onderdelen.

Oudste vermelding
Datum: 1468
Bron: Van Oirschot 1981, 105-106

"Onbekend."

Bij de erflating in 1468 is er sprake van een hoeve te Middelrode met stenen huis Seldensathe [Van der Wielen].

Bezitsgeschiedenis
In 1304 is er sprake van een hoeve, bezit van jonker Geerlingh van den Bossche. De familie Rycoutss verkoopt het goed in 1440 aan Goossen Toelinc, priester te 's-Hertogenbosch. Hij bouwde het kasteel en liet het in 1481 na aan zijn nicht Mechteld. Via vererving via de vrouwelijke lijn kwam het in handen van de familie Prouninck van Deventer. Na de dood van de laatste telg werd Zeldenzate in 1596 verkocht. Diegenen die het huis kochten, verkochten het in 1608 door aan graaf Adolph van den Bergh. Daarna ging het over in handen van de graven van Oost-Friesland, heren van Heeswijk. Joost van Hedickhuijsen, drossaard van Berlicum en Middelrode vestigde zich op Zeldenzate, en in 1631 werd het zijn eigendom. Zijn dochter moest vanwege financiële problemen het huis 1679 verkopen. De volgende serie eigenaars waren zelden op het goed en lieten het verwaarlozen, totdat in 1833 Johannes Cornelis Bosch het goed erfde en er zelf ging wonen. Zijn zoon Valerius Andringa Bosch herstelde het kasteel. Dochter Constantia, gehuwd met jonker Christiaan Laman Trip erfde het landgoed. Na hun scheiding in 1920 bleef hij met hun dochter Valerie op Zeldenzate wonen. In 1973 verkocht Valerie Russell-Laman Trip het vervallen landgoed aan de gemeente Berlicum, die het grotendeels liet slopen [Van der Wielen].

Bouwgeschiedenis
Het kasteel is waarschijnlijk gebouwd tussen 1440 en 1468; dan is er namelijk sprake van een hoeve en een stenen huis. In 1596 was het een omgracht stenen gebouw. Vlak daarna werd de duiventoren gebouwd. Na de Vrede van Munster raakte het gebouw in verval. In 1893 begon men met het herstel. Het huis werd voor een groot deel gesloopt en opnieuw gebouwd. Verder werden huis en poortgebouw uitgebreid en gemoderniseerd. In 1920 werd Zeldenzate verlaten en trad het verval opnieuw in. Dit proces werd versneld door normalisatie van de Aa, waardoor er grote verschillen kwamen in het grondwater. Ook de Tweede Wereldoorlog liet zijn sporen na. In 1961 volgde de sloop. In 1973 werd de ruïne aangekocht door de gemeente. Tussen 1976 en 1980 werden poortgebouw en duiventoren gerestaureerd. Verder zijn er plannen het huis opnieuw op te trekken [Van der Wielen].

Afbeeldingen
- De neerhuizing van Seldensate, tekening, 1878, O.G.H. Heldring, Tilburg, KUB M 62.1/820.11 Zeld (1)-Het kasteel, tekening, H. Spilman- Kadastrale minuut, 1811-1832, Gemeente Berlicum en Middelrode, Noord Brabant. Sectie G, blad 1, nr. 182 (http://watwaswaar.nl/#YK-LI-7-ed-1v-1-3Ry4-1QiO---1ub, geraadpleegd op 27-04-2011).- Foto, 1979, blootgelegde fundering hoofdburcht Seldensate (Brabants kasteel 1979, 6)- Google Earth foto, 2011, Locatie Seldensate (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Becx e.a., E., 1999, Kastelengids van Noord-Brabant, Utrecht, 118-121.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. ‘Van Burcht tot Landhuis’, ’s-Hertogenbosch, 158.- Heijden, W. van der, 1979, De Huysinghe Seldensath, Berlicum.- Heijden, W. van der, 1992, Kasteel Seldensate Middelrode, Berlicum.- Kolman, C., B. Olde Meierink, R. Stenvert, 1997, Monumenten in Nederland Noord-Brabant, Zeist/Zwolle, 91.- Oirschot, A. Van, 1981, Middeleeuwse kastelen van Noord-Brabant. Hun bewoners en bewogen geschiedenis, Rijswijk, 104-110. - N.N., 1979, 'Kastelen Varia: Ruïne Seldensate', Het Brabants Kasteeljaargang 2, nr. 2, 5-6.

Documentatie
N.v.t.

Coördinaten
Coordinaten: 51°39'49.11''N, 5°24'33.72''O
Kaartblad: 45D , x: 156.527, y: 408.313, precisie 3

Bescherming gebouw
Status:

Monumentnummer: 520116
 ODB Beschrijving (www.kich.nl):'Omschrijving onderdeel 1: HUISRUÏNE, deels laat-middeleeuws, deels XXa; in het zuidelijk terreindeel naast de Aa; grotendeels omgrachte ruïne van het 15e eeuwse huis Seldensate; ook resteren bouwdelen van het huis dat rond 1900 in neo-renaissancestijl op de middeleeuwse kelders gebouwd werd; ook dit gebouw is inmiddels verdwenen; de restanten zijn met rollagen van machinale baksteen afgedekt.Waardering: HUISRUÏNE van algemeen belang _vanwege de ouderdom _als plaatsaanduiding van het oorspronkelijke huis _vanwege de bouw-archeologische waarden'.

Monumentnummer: 520117
 ODB Beschrijving (www.kich.nl):'Omschrijving onderdeel 2: PARKAANLEG, XIX; op oudere geometrische grondslag een klein park met de kenmerken van een bescheiden 19e eeuwse aanleg: oud opgaand bos met enkele slingerpaden en watergangen alsmede een kleine vijver als onderdeel van die watergangen; de ruïne en het poortgebouw liggen aan de oostzijde van het parkje tegen de oever van de Aa; een korte begrinde eikenlaan loopt diagonaalsgewijs vanaf de Laan van Seldensate naar het poortgebouw (zie onder 3); aan het begin van deze korte oprijlaan staat het inrijhek (zie onder 5); ten noorden van het parkje liggen naast elkaar twee rechthoekige weilanden, gescheiden door een sloot, waarin, halverwege de lengte, een ronde kom in een bosje; het parkdeel wordt van de weien gescheiden door een onverharde laan met enkele rijen eiken; aan de parkzijde van deze laan ligt een ruigtegebiedje; hier was ooit de moestuin; enkele doorgeschoten beuken herinneren nog aan de haag, die er gedeeltelijk omheen stond; ten oosten van het poortgebouw ligt naast de waterloop een steil heuveltje waarin zich de ijskelder bevindt; het gehele terrein is aan de west-, noord- en oostzijde begrensd door onverharde eikenlanen; de westlaan is recht, de noord- en oostlaan zijn iets slingerend en onregelmatiger beplant; veel eiken zijn ingeboet met zwarte populier; tussen ruïne en poortgebouw staan enkele oude solitairen, waaronder tamme en paardekastanje en beuk. Waardering PARKAANLEG van algemeen belang: _vanwege de ouderdom _vanwege de harmonieuze integratie van de 19e eeuwse landschappelijke aanleg in de oudere geometrische opzet _vanwege de landschappelijk-visuele waarden; silhouetwerking'.

Monumentnummer: 520118
 ODB Beschrijving (www.kich.nl):'Omschrijving onderdeel 3: POORTGEBOUW, ten zuiden van de huisruïne; bakstenen gebouw van één bouwlaag op L-plattegrond, samengesteld uit drie delen: toren, westvleugel en noordvleugel. De slanke toren, XVd, staat op de buitenhoek van het gebouw; de onderzijde, ongeveer tot op nokhoogte van de westvleugel, is rond; erboven heeft de toren een onregelmatige 6-hoek-doorsnede; deze bovenkant heeft vlieggaten voor duiven; baksteen afgewisseld met speklagen van mergel. De zuidvleugel met de poort is in de jaren 80 van de 20e eeuw ingrijpend gerestaureerd, c.q. opnieuw opgebouwd met (gedeeltelijk) een nieuwe vormgeving: de enige bouwkundige onderdelen uit de bouwtijd (XVd) zijn (deels) de zuidmuur met de geprofileerde natuurstenen (verschillende steensoorten) poortomlijsting met ijzeren gehengduimen, en twee natuurstenen zuilbasementen; de poortboog met laatgotische kenmerken is ellipsvormig en vertoont okergele verfsporen; de noordvleugel is rond 1900 als koetshuis gebouwd en verkeert in ruïneuze staat; het dak ontbreekt; de getrapte oostgevel (Aa-zijde) is bepleisterd; de westgevel (top ontbreekt) heeft een dubbele inrijdeur onder een korfboog. Waardering: POORTGEBOUW van algemeen belang _vanwege de (gedeeltelijke) ouderdom _vanwege enkele laatgotische bouwonderdelen _als cultuurhistorisch en functioneel onderdeel van de buitenplaats '.

Monumentnummer: 520119
 ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 4: IJSKELDER, XIX, mogelijk inwendig ouder; ingebouwd in heuvel; ingangspartij van machinale baksteen: muur met twee onder een hoek van ong. 135 graden geplaatste aflopende wangen; alles onder een rollaag van op de kant gezette baksteen; lage ijzeren ingangsdeur. Waardering: IJSKELDER van algemeen belang _vanwege de ouderdom _vanwege de cultuurhistorische en -eertijds- functionele waarden _als vormgevend element in de parkaanleg '.

Monumentnummer: 520120
 ODB Beschrijving (www.kich.nl):'Omschrijving onderdeel 5: INRIJHEK, XIXb; aan het begin van de korte oprijlaan; twee vierkante bakstenen pijlers met hardstenen plinten en dekplaten met acroteria; bovenste deel (ong. een kwart) uitkragend; hierin natuurstenen stenen met de naam van de buitenplaats; onderste deel met iets verdiepte rechthoekige velden; ijzeren hekvleugels nieuw Waardering: INRIJHEK van algemeen belang _vanwege de ouderdom _vanwege de cultuurhistorische en functionele waarden _vanwege de ornamentele waarden'.

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen/Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 13-04-2003/28-04-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
Onbekend

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
Heemkundekring De Plaets [Van der Wielen].

Geomorfologische codering
B. Bebouwing

Bodemkundige codering
pZg23t-V*, Beekeerdgronden; lemig fijn zand