Object
Oijen

Locatie
Adres: Oijense Bovendijk 34, 5394LB
Oijen
Gemeente Oss
Provincie Noord-Brabant

De vindplaats is [1700 meter] ten zuidoosten van Oijen, ten noorden van de Beatrixweg en de Oijense Bovendijk.

Typologie

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 07-04-2003

Het restant van kasteel Oijen bestaat vandaag de dag uit de voormalige stal en het voormalig koetshuis van het derde kasteel Oijen. Het gaat hierbij om twee praktisch identieke blokvormige bouwwerken van een bouwlaag en een souterrain onder een schilddak met twee schoorstenen. Aan de straatzijde heeft ieder gebouw drie kruisvensters met luiken, en een erkertoren zonder spits. De twee gebouwen zijn verbonden door het muur met in het midden een hek. Het geheel rijst direct op uit de gracht [Van der Wielen].

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

De fundamenten van het 14e-eeuwse kasteel zijn nog op het linker (gedeeltelijk omgrachte) terrein zichtbaar aanwezig. De voormalige voorburcht werd in 1594 omgebouwd tot nieuw kasteel, waarna het nog meerdere malen verbouwd is. Het hele complex is een Rijksmonument. Het AMK terrein is niet archeologisch beschermd.

Afmetingen
De afmetingen zijn onbekend.

Oudste vermelding
Datum:
Bron:

Bezitsgeschiedenis
Maria van Kuyc verkocht Oyen in 1361 aan Maria van Brabant. Zij zou het tweede kasteel gebouwd hebben. Haar zwager, keizer Karel IV, verleende Maria tolrechten op de Maas, waarvan alleen Brabanders vrijgesteld waren. Na haar dood in 1399 kwam haar bezit via haar echtgenoot Reinoud III van Gelre, in handen van de hertogen van Gelre. De hertogen van Gelre, verpandden wegens constant geldgebrek hun bezittingen, waaronder ook Oyen. De heren Van Arkel, Van Rossum en Van Batenburg volgden elkaar op als bezitter. In 1474 kwam het in handen van Willem van Gent, heer van Rixtel, wiens nazaten het kasteel met kleine onderbrekingen meer dan een eeuw in bezit hielden. Karel van Egmond, hertog van Gelre gebruikte het als uitvalsbasis in de strijd tussen Gelre en Brabant. Om Brabant te vrijwaren van invallen heeft de stad 's-Hertogenbosch met steun van de stad Oss op last van landvoogdes Margaretha van Oostenrijk het kasteel neergehaald. Johan van Gent liet uiteindelijk het oude kasteel afbreken en op de plaats van de voorburcht een nieuw bouwen. De volgende eeuwen ging het kasteel over in diverse handen, tot in 1836 het kasteel gekocht werd door Josephus Smits uit Eindhoven, wiens familie zich sindsdien Smits van Oyen ging noemen. In 1973 werd het goed verkocht aan pachter Baggermans die het tot 1994 in bezit had. De heer en mevrouw Schuring-Smulders werden de nieuwe bewoners. Zij herstelden de schade die het huis bij een brand in 1956 had opgelopen. In 1997 werd de Vereniging Natuurmonumenten eigenaar van het land met de opstallen [Van der Wielen].

Historische betekenis
Het huis werd o.a. als uitvalsbasis van de hertog van Gelre gebruikt [Van der Wielen].

Bouwgeschiedenis
Het tweede kasteel Oyen werd in 1361 gebouwd op de plaats van het oudere huis. In 1511 werd het gesloopt. In 1594 werd op de plaats van de voormalige voorburcht het derde kasteel gebouwd. In 1826 zijn de stal en het koetshuis verbouwd tot woning en boerderij. De twee gebouwen werden verbonden door een muur waarin een nieuwe poort kwam met een brug naar de dijk. Bij de verbouwing werd een zestiende-eeuws hoektorentje bij het gebouw betrokken, en op de andere hoek werd een identiek torentje gebouwd. In 1837 werd het kasteel zelf afgebroken, en in 1930 werd de noordelijke gracht gedempt. De poort werd dichtgemetseld en de ingang verplaatst naar de oostkant. In 1985 werd muurwerk van de voorburcht geconsolideerd [Van der Wielen].

Afbeeldingen
- Pentekening, 1611, Kasteel van Oyen, onbekend, Rijksarchief Gelderland (van Oirschot 1981, 110).- Gewassen pentekening, 1745, ''t Kasteel te Ojen', door Cornelis Pronk (van Boven 1982, 87).- Gewassen pentekening, 18e eeuw, 'Casteel van Oijen', door H. Spilman (van Sasse van Ysselt 1921, nr. 4).- Gewassen pentekening, 18e eeuw, 'Casteel van Oijen', door H. Spilman (van Sasse van Ysselt 1921, nr. 5).- ''t Kasteel Oyen in 't ampt van tusschen Maas en Waal', ets, 1732, C. Pronk, H. Spilman, Tilburg, KUB O 50/820.11 [Van der Wielen].- ''t Kasteel Oyen', ets, 1792, C. Pronk, H. Spilman, Tilburg, KUB O 50/820.11 [Van der Wielen].- Kadastrale minuut, 1811-1832, Gemeente Oijen en Teeffelen, Noord Brabant. Sectie B, blad 2, nr. 273 (http://watwaswaar.nl/#ZM-Om-7-ed-1v-1-3Yem-1fGK---4Hn, geraadpleegd op 17-08-2011).- Google Earth foto, 2011, locatie Oijen (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Aa., van der, A. J., 1839, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, Gorinchem, dl. 8, 379.- Becx, E., et al., 1999, Kastelengids van Noord-Brabant, Utrecht, 147-149.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. ‘Van Burcht tot Landhuis’, ’s-Hertogenbosch, 36, 87, 158.- Cuijpers, J.J., 1984, 'Het Kasteel van Oijen', Het Brabants Kasteel, jaargang 7, nr. 2, 3-22.- Cuijpers, J.J., 1986, 'De restauratie van het kasteel van Oijen', Het Brabants Kasteel, jaargang 90, nr. 1/2, 3-10.- Kolman, C., B. Olde Meierink, R. Stenvert, 1997, Monumenten in Nederland Noord-Brabant, Zeist/Zwolle, 261.- Oirschot, A. Van, 1981, Middeleeuwse kastelen van Noord-Brabant. Hun bewoners en bewogen geschiedenis, Rijswijk, 111-116.- Sasse van Ysselt, A.F.O. van, 1921, Afbeeldingen van kerken, kasteelen en andere gebouwen in oosterlijk Noord-Brabant, ?, 9-15, 95.- Venetië, H. van, 1979, 'De overblijfslen van Oijen', Kastelen in Brabant, jaargang 2, nr. 4, 6-8.

Documentatie
NKS documentatiecentrum, map 'Oijen'.

Coördinaten
Coordinaten: 51°48'45.81''N, 5°31'27.69''O
Kaartblad: 45E , x: 164.464, y: 424.913, precisie 3

Bescherming gebouw
Status:

Monumentnummer: 25915
 ODB Beschrijving (monumentenregister.cultureelerfgoed.nl): 'Kasteelruine. Omgrachte voorburcht, bestaande uit twee door een muur verbonden gebouwen, elk met een ronde hoektoren. Omstreeks 1600, veranderd in het begin van de 19e eeuw. Ten zuiden hiervan, uit de gracht oprijzend, de overblijfselen (oost- en zuidmuur) van een ouder, middeleeuws kasteel'.

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen / Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 07-04-2003 / 17-08-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
4F12, Storthoop, opgehoogd of opgespoten terrein

Bodemkundige codering
|h Dijk