Object
Blauwe Camer, De / St. Catharinadal

Locatie
Adres: Kloosterdreef 3, 4901 PH
Oosterhout
Gemeente Oosterhout
Provincie Noord-Brabant

Het voormalige kasteel De Blauwe Camer, thans onderdeel van het Norbetinessenklooster Catharinedal, is gelegen aan de Kloosterdreef 3, aan de oostzijde van Oosterhout.

Typologie

Het gehele terrein is omgracht.

Etymologie
De naam heeft betrekking op de kamer in het oudste gedeelte van het huis aan het voorplein, links van de toren. Deze kamer had in 1915 nog een behang van goudleer, versierd met voluten, schelpen en planten op een blauwe ondergrond. Het houtwerk van het huis was ook blauw geschilderd.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 2008

Het slotje is geheel opgenomen in het complex van kloostergebouwen. Het voormalige kasteel De Blauwe Camer is al sinds 1647 door nonnen bewoond toen voor hun, na inname van de stad Breda door Frederik Hendrik, het verblijf aldaar onmogelijk was geworden. Na de bouw van het klooster werd het oorspronkelijke huis ingericht als proosdij.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

De middeleeuwse bouwvolumes, in de loop der eeuwen opgenomen in omringende bouwdelen, zijn oorspronkelijk.

Afmetingen
De afmetingen zijn gegeven door A. van Oirschot in 'Middeleeuwse Kastelen in Noord-Brabant'. De hoofburcht meet 17 x 13,40 meter.

Oudste vermelding
Datum: 1479
Bron: Erfpachtakte

"'een bunder erfs geheyten de oude hofstat gelegen by die blauw camer'"

In bovenstaand citaat wordt de naam Blauwe Camer voor het eerst genoemd. Aan het begin van de vijftiende eeuw wordt er gesproken van een 'huysinghe en hovinghe'.

Bezitsgeschiedenis
Het slot werd rond 1400 gebouwd door Claes die Voocht Peters Schaertszoon. In 1412 vinden we Herberen van Emmichoven als eigenaar, en hij was het die het in 1420 verkocht aan de Johannieter-ridders. Tussen 1494 en 1498 werd de Blauwe Camer verkocht aan Adriaen Jacob Heymans, die het kort daarna weer overdeed aan Laureys Back. Deze verkocht de rechten op het huis in 1514 aan de stiefvader van zijn vrouw, Jan van der Dussen. In de zestiende eeuw was het huis eigendom van verschillende families, en in 1645 werd de Blauwe Camer verkocht aan de Norbertinessen, die hun klooster in Breda moesten verlaten. In 1647 werd het slot proosdij van het Norbertinessenklooster, en werd de naam Blauwe Camer vervangen door St. Catharinadal [vd Wielen].

Historische betekenis
De Oranjes vertoefden graag in het klooster.

Bouwgeschiedenis
Het rechthoekig huis ‘De Blauwe Camer’ werd rond 1400 gebouwd. De naam van het slotje ontleent haar naam aan de voorste kamer binnen dit eerste bouwvolume. De plattegrond (én een figuur met het te vermoeden bouwverloop) van het oudste gedeelte is toegevoegd in bijlage I. Hierop is te zien dat het gedeelte waartoe de Blauwe Camer behoorde een eenvoudig rechthoekig gebouw moet zijn geweest. Het bevat twee onderkelderde kamers gescheiden door een (thans herstelde) gang op de begane grond, terwijl de verdieping, waarschijnlijk aangebouwd omstreeks het midden van de 15de- of begin 16de eeuw, een soortgelijke indeling heeft gehad. Gelijktijdig of iets later kwam de vierkante trappentoren tot stand. De oorspronkelijke vorm van De Blauwe Camer kan het best vergeleken worden met de oudste toestand van Ter Aalst.

Afbeeldingen
- De Blauwe Camer aan de voorzijde, gravure C. Pronk/H. Spilman, 1732, Oosterhout, archief St. Catharinadal.- Kadastrale minuut, 1821, Gemeente Oosterhout, Noord Brabant. Sectie G, blad 1, 5, 6 (http://watwaswaar.nl/#TE-Ku-8-ed-1v-1-2via-1Opc---P7, geraadpleegd op 10-02-2011).- Google Earth foto, 2011, locatie De Blauwe Camer (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Aa, A.J. van der, 1839, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Gorinchem, deel III, p. 45.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant, ’s Hertogenbosch, p. 79-80.- Goor, T.E. van, 1744, Beschrijving der stad en lande van Breda, ’s Gravenhage, p. 362.- Jaarboek NKS 1971, p. 8.- Kalf, J., 1912, De monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Noord-Brabant. De monumenten in de voormalige Baronie van Breda, Utrecht, p. 271.- Kolman, C., Olde Meierink, B., Stenvert, R., 1997, Monumenten in Nederland. Noord-Brabant, Zeist/Zwolle, p. 268.- Mosselveld, J.H. van, 1960, Het slotje 'De Blauwe Camer' te Oosterhout, Nieuwsbulletin Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond, jg.13 dl. 6, pp. 213-226.- Oirschot, A. van, 1974, Kasteel de Blauwe Camer Sint-Catharinadal, in: Nederlandse kastelen deel VI.- Oirschot, A. van, 1981, Middeleeuwse kastelen van Noord-Brabant, Rijswijk, p. 242.- Schellart, A.I.J.M. & Dekkers, G., 1975, Historische landhuizen, Deventer, p. 187.

Documentatie
N.v.t.

Bescherming gebouw
Status:

Monumentnummer: 31669
 ODB Beschrijving: ('NORBERTINESSENKLOOSTER Catharinedal, voorheen huis "De Blauwe kamer", bestaande uit een omgracht huis uit de eerste helft van de 16e eeuw, thans proosdij; een 17e eeuws kloostergebouw (opgetrokken na 1645, toen de Norbertinessen van Breda naar Oosterhout vertrokken), en een vroeg 19e eeuws poortgebouw. De proosdij heeft een rechthoekige traptoren, door trapgevels geflankeerd; de erachter gelegen woonvleugel heeft een hoge met pinakels versierde trapgevel van baksteen met lagen natuursteen. Het kloostergebouw heeft beganegronds kruiskozijnen, op de verdieping tweelichtvensters. Inwendig: in de kamer naast de toren 17e eeuws goudleren behang; in de erachter gelegen zaal stucwerk uit 1710 en een laatgotische schouw met 18e eeuwse kap. Schilderijen; achttien portretten van proosten uit de 17e en 18e eeuw; drie schilderijen (omstreeks 1650, paneel) voorstellende de zusters Elisabeth van Breda, Machtildis van Polanen en Odilia van Nassau; Schilderij uit 1560, voorstellende de Kruisdraging; schilderij uit omstreeks 1660, voorstellende St.Norbertus de kloosterregel ontvangende van St. Augustinus; staande klok uit de tweede kwart van de 18e eeuw door Casper Reus te Breda'.

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.J.A. Pennartz/Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 21-05-2008-10-02-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
Rapportage Rijksmonument (nr. 31669)

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
B, Bebouwing

Bodemkundige codering
zEZ21-VII, Hoge zwarte enkeerdgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand