Zuilichem

VOLLEDIG [?]

Object
Zuilichem

Locatie
Adres: Iets ten oosten van Waaldijk 63
Zuilichem
Gemeente Zaltbommel
Provincie Gelderland

Kasteel Zuilichem was gelegen aan de Waal, ten noorden van het dorp Zuilichem, tussen het Kerkwegje en de Waalbandijk.

Typologie

Kasteel Zuilichem was een kasteel met een vierkante hoofdburcht.

Etymologie
Het kasteel is genoemd naar de plaats waar het gelegen is geweest.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 31-3-2003

In de bodem bevinden zich fundamenten van het kasteel, die bovengronds opgemetseld zijn en zo zichtbaar zijn gemaakt voor het publiek.

Oudste vermelding
Datum: 1203
Bron: Sloet van den Beele 1872-1876, nr. 40

"'Burgenses quoque de Tile stadebunt eodem iure et stabunt apud Sulchem et Driele (...) s. Reynerus castellanus de Sulenkem.'"

In 1203 was sprake van een kastelein op het kasteel te 'Sulenkem.'

Bezitsgeschiedenis
Het is niet bekend wanneer het kasteel, dat eigendom was van de graven van Gelre, precies gebouwd werd. In 1203 werd ene Reynerus genoemd als kastelein op een kasteel in Zuilichem. Waarschijnlijk is dit Reinoud van Nassau geweest. Het is niet bekend of dit kasteel gelegen is geweest op de plek waar nu resten van een laatmiddeleeuws kasteel zijn teruggevonden. In 1435 was een kasteel te Zuilichem eigendom van Arent van Herlaer, een leenman van de graaf van Gelre. In 1483 was het in bezit van Frederik Pieck van Asperen en in 1539 van Gijsbert van Doorn. Het kasteel werd verwoest in 1543, maar opnieuw opgebouwd. In 1590 was Izabel Pieck eigenares. In 1630 werd het kasteel door Elizabeth van Grevenbroek, weduwe van Joost Pieck, verkocht aan Constantijn Huygens, de bekende dichter. Zijn familie behield het kasteel tot 1753, toen Johan baron van Wassenaer, echtgenoot van Suzanna Louisa Huygens, het verkocht aan Johan Boellaard. Deze liet het kasteel afbreken. In 1818 werd het verkocht aan M.J. van Eyck, die zich daarna Eyck van Zuilichem noemde. Hij liet op de voorburcht een nieuw huis bouwen, maar zijn zoon F.N.M. van Eyck liet dit weer afbreken.

Historische betekenis
Kasteel Zuilichem is vooral van betekenis omdat het de woning is geweest van dichter Constantijn Huygens.

Bouwgeschiedenis
Het is niet bekend wanneer er voor het eerst een kasteel is gebouwd in Zuilichem, maar in 1203 wordt er een kastelein genoemd. Het is onbekend hoe dit kasteel er toen uitzag. Waarschijnlijk is dit op enig moment verdwenen, wellicht omdat het gelegen was ergens op de oever van de Waal en die uitgeschuurd is geraakt door de rivier. Het kasteel waar in Zuilichem de resten van zijn aangetroffen, kan niet veel ouder zijn dan de tweede helft van de 13de eeuw. Dit kasteel bestond in de 17de eeuw uit een vierkant hoofdburcht van 20 x 20 meter bestaande uit twee vrijwel identiek rechthoekige bouwvolumes onder een zadeldak en ten zuiden daarvan een enigszins trapeziumvormige voorburcht van circa 40 x 40 meter met op de noordwesthoek een poorttoren en op de zuidwest- en zuidoosthoek een ronder toren. Verder naar het zuiden, aan de westzijde van de weg, bevond zich een koetshuis. De hoofdburcht, die deels in de dijk was gelegen, bevatte in de zuidgevel een uitgebouwde toren met entree en trap. De noordgevel bevatte in het midden een uitgebouwd achthoekig torentje op een vierkante basis. Uit het archeologisch onderzoek is niet geheel duidelijk geworden of het noordelijke bouwvolume van de hoofdburcht ouder is dan de zuidelijke. De zuidelijke is weliswaar jonger, maar dat kan ook een herstelling zijn, aangezien deze is opgetrokken uit hergebruikt materiaal. Mogelijk heeft de herstelling te maken met de inname van het kasteel in 1543 door troepen van de hertog van Gelre. Opvallend is wel dat bij de (her)bouw van het zuidelijke volume een deur in de oostgevel van het noordelijke volume is dichtgezet. Het geheel doet aan als een geplande aanleg van rond 1300 of iets later, met latere aanbouw, waarbij mogelijk eerst het achterste gedeelte is opgetrokken, gevolgd door het voorste gedeelte. In de 17de eeuw bevatte de noordelijke vleugel van de hoofdburcht een grote zaal met naastliggende kamer, de zuidelijke in het midden de entree met oostelijk de keuken en westelijk een slaapkamer. De indeling van de noordelijke vleugel doet nog sterk 13de-eeuws aan. In 1673 werd het kasteel door de Fransen geplunderd. Toen Johan Boellaard het kasteel in 1753 kocht was het vervallen. Hij liet de hoofdburcht afbreken; de voorburcht bleef gespaard. In 1819 liet M. J. van Eyck op de voorburcht een grote ronde toren bouwen, met daarnaast een kleiner zeskantig torentje en bijgebouwen. Hij herstelde het oude poortgebouw, maar brak een van de twee torentjes van de voorburcht en de ringmuur af. Zijn zoon F.N.M. Eyck van Zuilichem liet het huis dat zijn vader gebouwd had en alles wat er nog van de voorburcht over was afbreken. In 1996 werden bij werkzaamheden in het kader van de dijkverzwaring in de bodem resten aangetroffen van de fundamenten van de noordoosthoek van de hoofdburcht. Deze zijn onderzocht door de toenmalige ROB, waarna de resten weer met grond zijn bedekt. Nadat de dijk verlegd was, zijn de muurresten bovengronds gekopieerd en is een deel van het kasteel zo zichtbaar zijn gemaakt voor het publiek.